Ο Τρίτος Κόσμος της Αμερικής

Πώς καταστρέφεται η αξιοπιστία 80 ετών σε λιγότερο από 3 μήνες

 
Μια ανάλυση βασισμένη στις παρατηρήσεις του Paul Krugman (paulkrugman.substack.com)

 
 Η ανεξήγητη πορεία προς την αποσταθεροποίηση

Ο Paul Krugman, βραβευμένος με Νόμπελ οικονομολόγος, κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για μια ανησυχητική τάση: την ταχύτατη διάβρωση της οικονομικής αξιοπιστίας των Ηνωμένων Πολιτειών υπό την  δεύτερη προεδρία του Donald Trump. Σε λιγότερο από τρεις μήνες, πολιτικές που χαρακτηρίζονται από ασυνέπεια και ακρότητα φαίνεται να έχουν κλονίσει τη θεμελιώδη εμπιστοσύνη των διεθνών αγορών, οδηγώντας σε αντιδράσεις που θυμίζουν περισσότερο αναπτυσσόμενες οικονομίες παρά την ηγέτιδα δύναμη του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος. Πώς φτάσαμε όμως σε αυτό το σημείο;

 
Το φαινόμενο του “εξωραϊσμού” και η αρχική ευφορία

Ο Krugman επισημαίνει ένα φαινόμενο που προηγήθηκε και ίσως διευκόλυνε τις τρέχουσες εξελίξεις: την τάση μεγάλων ειδησεογραφικών οργανισμών να “εξωραΐζουν” τον Trump κατά την προεκλογική περίοδο του 2024. Όπως υπενθυμίζει ο Aaron Rupar, τα ΜΜΕ συχνά εξομάλυναν τον ασυνάρτητο λόγο του και υποβάθμιζαν τις ακραίες πολιτικές του θέσεις. Αν και ο ακριβής αντίκτυπος στην εκλογική του νίκη είναι δύσκολο να μετρηθεί, σίγουρα έπαιξε ρόλο.

Αυτή η επιθυμία να θεωρηθεί ο Trump ως ένας λογικός παράγοντας δεν περιορίστηκε στα μέσα ενημέρωσης. Διαχύθηκε και στον επιχειρηματικό κόσμο, ο οποίος, παρά τις σαφείς ενδείξεις για επικείμενες καταστροφικές οικονομικές πολιτικές, κυριεύτηκε από “ευφορία” μετά την εκλογή του. Αξιοσημείωτο είναι, σύμφωνα με τον Krugman, ότι αυτή η προσπάθεια εξωραϊσμού συνεχίζεται ακόμα και μετά την “πρωτοφανή παραφροσύνη” των τελευταίων ημερών, με πολλούς παρατηρητές να ισχυρίζονται εσφαλμένα ότι ο Trump έχει υποχωρήσει στο θέμα των δασμών και οδεύει προς γρήγορες εμπορικές συμφωνίες.

 
Το χάος των δασμών: Ασυνέπεια και καταστροφή αξιοπιστίας

Η πραγματικότητα, ωστόσο, διαψεύδει τις αισιόδοξες προβλέψεις. Οι έμπειροι παράγοντες της αγοράς αντιλαμβάνονται την απουσία μιας συνεκτικής οικονομικής στρατηγικής. Ο Krugman τονίζει ότι η ανάλυση των αγορών ομολόγων και συναλλάγματος – λιγότερο ευάλωτων στον συναισθηματισμό σε σχέση με τις μετοχές – αποκαλύπτει μια βαθιά κρίση εμπιστοσύνης προς τις ΗΠΑ.

 
Η πολιτική των δασμών είναι ενδεικτική:

Αρχική Ριζοσπαστικοποίηση: Ανακοίνωση σαρωτικών δασμών.

Αιφνίδια Αλλαγή (αλλά εξίσου Ριζοσπαστική): Μια εβδομάδα αργότερα, το καθεστώς αλλάζει. Για παράδειγμα, ο δασμός στην ΕΕ μειώνεται προσωρινά (π.χ., από 20% σε 10%), αλλά ο δασμός στην Κίνα (τρίτο μεγαλύτερο εμπορικό εταίρο) εκτοξεύεται από 34% σε πάνω από 130%. Υψηλοί δασμοί σε χάλυβα, αλουμίνιο κ.λπ. παραμένουν.

Παραπλανητική Εικόνα: Όσοι ισχυρίζονται ότι οι δασμοί μειώθηκαν, αγνοούν την τεράστια αύξηση στους κινεζικούς δασμούς.

Καταστροφικός Αντίκτυπος: Οικονομολόγοι (π.χ., Yale Budget Lab) εκτιμούν ότι το τελευταίο καθεστώς δασμών (της 9ης Απριλίου) θα αυξήσει τις τιμές καταναλωτή κατά 2.9%, περίπου δέκα φορές περισσότερο από τον διαβόητο δασμό Smoot-Hawley του 1930.

Η ίδια η αστάθεια – η ανακοίνωση ενός ριζοσπαστικού σχεδίου και η αντικατάστασή του από ένα άλλο, εξίσου ριζοσπαστικό, μέσα σε λίγες μέρες – καταρρακώνει την αξιοπιστία. Ο ισχυρισμός ότι αυτές οι παλινωδίες ήταν μέρος ενός σχεδίου, απλώς επιδεινώνει την κατάσταση.

 
Διαπραγματευτικό τέχνασμα ή αυταπάτη;

Η ιδέα ότι οι δασμοί αποτελούν απλώς μια αρχική κίνηση για διαπραγματεύσεις φαίνεται αμφίβολη στον Krugman. Ο Trump και ο γκουρού του στους δασμούς, Peter Navarro, ξεκινούν από τη θέση ότι οι άλλες χώρες “κλέβουν” την Αμερική. Ωστόσο, χώρες όπως η ΕΕ έχουν ήδη πολύ χαμηλούς δασμούς (μέσος όρος 1.7% στα αμερικανικά αγαθά) και ελάχιστους κρυφούς φραγμούς. Τι ακριβώς διαπραγματεύονται; Οι χώρες δεν μπορούν να μειώσουν ανύπαρκτους φραγμούς. Ο ισχυρισμός του Navarro ότι ο ΦΠΑ είναι de facto δασμός είναι λανθασμένος, και η κατάργησή του είναι οικονομικά αδύνατη για τις χώρες της ΕΕ.

Είναι πιθανό να γίνουν “ψεύτικες παραχωρήσεις” που ο Trump θα παρουσιάσει ως “ψεύτικες νίκες”, όπως έκανε στο παρελθόν με την Κίνα (με τους Αμερικανούς αγρότες σόγιας να μην έχουν ανακάμψει πλήρως) ή με τις μικρές αλλαγές στη NAFTA που βαφτίστηκαν νέα συμφωνία. Όμως, η επιβολή υψηλών δασμών ταυτόχρονα στους τρεις μεγαλύτερους εμπορικούς εταίρους δείχνει ότι ο Trump πιστεύει πλέον τη δική του ρητορική.

 
Οι αγορές μιλούν: Σημάδια “τριτοκοσμοποίησης”

Οι επαγγελματίες των αγορών συναλλάγματος και ομολόγων δεν πείθονται. Οι αντιδράσεις τους είναι αποκαλυπτικές:

Η Βουτιά του Δολαρίου: Θεωρητικά, η επιβολή δασμών θα έπρεπε να ενισχύσει το νόμισμα (εκτός αν υπάρξουν αντίποινα). Ακόμη και ο προτεινόμενος Υπουργός Οικονομικών, Scott Bessent, προέβλεπε άνοδο του δολαρίου. Αντ’ αυτού, το δολάριο έχει κατρακυλήσει. Η προφανής εξήγηση, κατά τον Krugman, είναι ότι οι παράλογες πολιτικές έχουν κλονίσει την πίστη των επενδυτών στις ΗΠΑ ως παραδοσιακό “ασφαλές καταφύγιο”.

Η Εκτόξευση των Επιτοκίων των Ομολόγων: Οι μαζικοί δασμοί έχουν διαταράξει τους μηχανισμούς του χρηματοπιστωτικού συστήματος, οδηγώντας σε εκτόξευση των επιτοκίων του αμερικανικού δημοσίου χρέους, ειδικά στα μακροπρόθεσμα ομόλογα (π.χ., 30ετή). Αυτό είναι ανώμαλο. Συνήθως, οι αυξανόμενες πιθανότητες ύφεσης οδηγούν σε πτώση των μακροπρόθεσμων επιτοκίων (καθώς αναμένονται μελλοντικές μειώσεις επιτοκίων από την Fed). Η τρέχουσα άνοδος, παρά τον κίνδυνο ύφεσης, σηματοδοτεί απώλεια εμπιστοσύνης.

 
 Η χαμένη αξιοπιστία και το αβέβαιο μέλλον

Ο συνδυασμός ενός νομίσματος που βυθίζεται παρά τα αυξανόμενα επιτόκια, και επιτοκίων που εκτοξεύονται εν μέσω φόβων ύφεσης, δεν είναι χαρακτηριστικός για ανεπτυγμένες χώρες, πόσο μάλλον για τη χώρα με το παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα. Είναι, όμως, συνηθισμένος σε οικονομίες αναδυόμενων αγορών. Όπως συμπεραίνει ο Krugman, οι επενδυτές έχουν αρχίσει να αντιμετωπίζουν τις Ηνωμένες Πολιτείες σαν μια οικονομία του “τρίτου κόσμου”.

Ακόμη και ο ίδιος ο Krugman, που ανέμενε ανεύθυνες και καταστροφικές πολιτικές, δεν περίμενε την κατάρρευση της αξιοπιστίας 80 ετών μέσα σε λιγότερο από τρεις μήνες. Και η ζημιά αυτή, προειδοποιεί, δύσκολα αναστρέφεται. Ακόμα κι αν ο Trump αναιρούσε όλες τις πρόσφατες κινήσεις του, η εμπιστοσύνη δεν θα επανερχόταν εύκολα. Ο κόσμος (εκτός από τους “εξωραϊστές”) γνωρίζει πλέον ότι η Αμερική μπορεί να κυβερνάται από έναν “τρελό βασιλιά”, περιτριγυρισμένο από συνεργούς, ο οποίος δεν είναι αξιόπιστος για ορθολογική συμπεριφορά.

Το πώς θα τελειώσει όλο αυτό παραμένει άγνωστο. Η αβεβαιότητα για την πολιτική της επόμενης εβδομάδας είναι, τελικά, το ίδιο το πρόβλημα. Η Αμερική, υπό το πρίσμα αυτής της ανάλυσης, φαίνεται να έχει εισέλθει σε μια επικίνδυνη και απρόβλεπτη φάση αποδόμησης της ίδιας της παγκόσμιας θέσης της.

 
mywaypress.gr