Παράγοντες ενίσχυσης των τιμών του πετρελαίου
Οι τιμές του πετρελαίου, από το περασμένο φθινόπωρο μέχρι σήμερα, διπλασιάστηκαν, παρά το άκρως ευμετάβλητο περιβάλλον που προκάλεσαν το δεύτερο και το τρίτο κύμα της πανδημίας Covid-19. Συγκεκριμένα, οι τιμές του πετρελαίου ανήλθαν στα υψηλότερά τους επίπεδα από τον Οκτώβριο του 2018, εν μέσω προσδοκιών ότι η αύξηση της ζήτησης θα ξεπεράσει την προσφορά και ότι τα κράτη-μέλη του ΟΠΕΚ με τους συμμάχους τους θα προσπαθήσουν να διατηρήσουν σχετικά σταθερή την παραγωγή τους. Η τιμή του συμβολαίου μελλοντικής εκπλήρωσης Brent διαμορφωνόταν, στις 30 Ιουνίου, στα 74,78 δολάρια ΗΠΑ το βαρέλι, ενώ το αργό πετρέλαιο τύπου West Texas Intermediate (WTI) στα 73,30 δολάρια ΗΠΑ το βαρέλι, με αποτέλεσμα οι τιμές των δύο τύπων πετρελαίου να σημειώνουν άνοδο από την αρχή του έτους κατά 45% και 51%, αντίστοιχα . Η καταγραφείσα άνοδος αντικατοπτρίζει την προοπτική μιας οικονομικής ανάκαμψης, η οποία βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη, σε διεθνές επίπεδο. Άλλωστε, το πετρέλαιο αποτελεί ένα αναγκαίο αγαθό που δύναται να επηρεάσει μια οικονομία τόσο σε επίπεδο προσφοράς, όσο και σε επίπεδο ζήτησης. Ειδικότερα, στο πεδίο της προσφοράς, το πετρέλαιο, ως σημαντική εισροή της παραγωγικής διαδικασίας, επιδρά στο κόστος της παραγωγής αλλά και στην προσφορά συγκεκριμένων αγαθών, ενώ στο πεδίο της ζήτησης, μια μεταβολή της τιμής του, με δεδομένη την σχετικά ανελαστική του ζήτηση, επηρεάζει με άμεσο τρόπο το διαθέσιμο εισόδημα των καταναλωτών.
Μετά από μια έντονα πτωτική πορεία, στο πρώτο τετράμηνο του 2020, οι τιμές του αργού πετρελαίου έχουν επιστρέψει σήμερα στα επίπεδα που διαμορφώνονταν περί τα τέλη του 2018. Ποιοι είναι, όμως, οι παράγοντες που συνέβαλαν στην άνοδο των τιμών του πετρελαίου η οποία συνεχίζεται αδιαλείπτως από τον Μάιο του 2020;
- Οι γεωπολιτικές εξελίξεις
- Οι αλλαγές στις προσδοκίες για την οικονομική μεγέθυνση, καθώς η τελευταία έχει ισχυρό αντίκτυπο στην κατανάλωση πετρελαίου
- Η παραγωγή πετρελαίου εκτός ΟΠΕΚ
- Η παραγωγή πετρελαίου της Σαουδικής Αραβίας
- Οι διαταραχές στην εφοδιαστική αλυσίδα
Οι γεωπολιτικές εξελίξεις
Η προοπτική για μη άμεση επιστροφή των ΗΠΑ στη συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν και την άρση των υφιστάμενων κυρώσεων έχει απομακρύνει την πιθανότητα διάθεσης μιας επιπλέον ποσότητας αργού πετρελαίου στην παγκόσμια αγορά, καθώς υφίστανται ακόμα σοβαρές διαφορές σε μια σειρά θεμάτων που αφορούν τη συμμόρφωση του Ιράν με την πυρηνική συμφωνία της Βιέννης του 2015.
Μετά την ανάληψη της προεδρίας των ΗΠΑ από τον Joe Biden, οι ΗΠΑ, από κοινού με την Ομάδα Ρ4+1 (Κίνα, Γαλλία, Γερμανία, Ηνωμένο Βασίλειο), προσπαθούν να διασώσουν τη συμφωνία της Βιέννης, η οποία δίνει τη δυνατότητα στο Ιράν να εξασφαλίσει τη χαλάρωση των διεθνών κυρώσεων, με αντάλλαγμα τον περιορισμό του πυρηνικού του προγράμματος. Αξίζει να τονιστεί ότι μια αύξηση της προσφοράς πετρελαίου από την πλευρά του Ιράν θα μπορούσε να προκαλέσει την υποχώρηση των διεθνών τιμών του πετρελαίου. Σύμφωνα με δημοσίευμα του Reuters (Iran stores more oil on tankers as it counts days to enter markets, 21.6.2021), το Ιράν δύναται να αυξήσει την ημερήσια παραγωγή του σε 3,8 εκατ. βαρέλια από τα σημερινά επίπεδα των 2,1 εκατ. βαρελιών, σε περίπτωση επίτευξης συμφωνίας με τις ΗΠΑ.
Οι προσδοκίες για αύξηση της παγκόσμιας ζήτησης πετρελαίου
Η άνοδος των τιμών του πετρελαίου λαμβάνει χώρα καθώς συνεχίζουν να ενισχύονται οι προοπτικές ανάκαμψης της παγκόσμιας ζήτησης. Η επανεκκίνηση των εθνικών οικονομιών έχει ήδη προκαλέσει την άνοδο των τιμών, χωρίς να έχει απαιτηθεί η αύξηση της προσφοράς, λόγω των σχετικά υψηλών αποθεμάτων πετρελαίου. Αξίζει να σημειωθεί ότι από την πλευρά της ζήτησης, η ισχυρή οικονομική μεγέθυνση ως απόρροια του ανοίγματος των οικονομιών σε ΗΠΑ, Ευρώπη και Κίνα, η οποία συνεπικουρείται από τη χορήγηση των εμβολίων κατά της Covid-19, αντισταθμίζει την οποιαδήποτε αύξηση κρουσμάτων της νόσου Covid-19 και νέων εστιών της σε άλλες γεωγραφικές περιοχές του κόσμου. Από την άλλη πλευρά, η ενίσχυση της κατανάλωσης καυσίμων, η οποία μπορεί να προέλθει από μια ενδεχόμενη αύξηση της κυκλοφορίας οχημάτων στις ΗΠΑ, καθώς και μια αύξηση των μεταφορών εμπορευμάτων και των αεροπορικών ταξιδιών, θα μπορούσε να ωθήσει τις διεθνείς τιμές του πετρελαίου σε περαιτέρω υψηλά επίπεδα.
Η παραγωγή πετρελαίου εκτός ΟΠΕΚ
Η αυστηρή πειθαρχία στο πεδίο της παραγωγής από τα κράτη-μέλη του ΟΠΕΚ και τους συμμάχους του, που απαρτίζουν την ομάδα ΟΠΕΚ+, αποτελεί τον κυριότερο λόγο για τον οποίο οι τιμές του πετρελαίου επέτυχαν να σημειώσουν αξιοσημείωτη ανάκαμψη και να παραμείνουν σχετικά υψηλές, μετά την πτώση τους σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα, το 2020.
Υπενθυμίζεται ότι οι πετρελαιοπαραγωγές χώρες της ομάδας ΟΠΕΚ+, τον Απρίλιο του 2021, συμφώνησαν να αυξήσουν σταδιακά την παραγωγή, καθώς άρχισαν να ανακάμπτουν οι τιμές. Συγκεκριμένα, αποφασίστηκε η αύξηση της παραγωγής κατά 2,1 εκατ. βαρέλια ημερησίως, στην περίοδο Μαΐου-Ιουλίου 2021. Σημειώνεται ότι η ομάδα ΟΠΕΚ+ μείωσε δραστικά τα επίπεδα παραγωγής κατά σχεδόν 10 εκατ. βαρέλια την ημέρα από τον Μάιο του 2020, αίροντας σταδιακά τους περιορισμούς έως τα τέλη του Απριλίου του 2022, προκειμένου να σταθεροποιήσει την αγορά, καθώς οι τιμές είχαν καταρρεύσει εξαιτίας της απότομης πτώσης της ζήτησης για πετρέλαιο και καύσιμα από επιχειρήσεις και νοικοκυριά. Ωστόσο, στη σύνοδο της ομάδας ΟΠΕΚ+, την 1η Ιουλίου, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ) εμπόδισαν να γίνει δεκτή η πρόταση της Σαουδικής Αραβίας και της Ρωσίας για αύξηση της παραγωγής πετρελαίου κατά 2 εκατ. βαρέλια ημερησίως έως το τέλος του 2021 και παράταση των υπόλοιπων περικοπών έως τον Δεκέμβριο του 2022. Οι περικοπές ανέρχονται πλέον στα 5,8 εκατ. βαρέλια την ημέρα και εάν τα ΗΑΕ μπλοκάρουν τη συμφωνία, θα μπορούσαν να παραμείνουν σε ισχύ, προκαλώντας περαιτέρω αύξηση των τιμών του πετρελαίου εν μέσω της ταχείας ανάκαμψης της ζήτησης.
Ο ΟΠΕΚ+ διαθέτει αρκετή πλεονάζουσα παραγωγική ικανότητα για να περιορίσει τις υψηλές τιμές και να ενισχύσει την προσφορά εφόσον απαιτηθεί. Αν και οι υψηλές τιμές αποτελούν μια πρόκληση για τη βιομηχανία σχιστολιθικού πετρελαίου των ΗΠΑ (το υψηλό κόστος εξόρυξης αντισταθμίζεται από την υψηλή τιμή διάθεσης), η εντονότερη ενεργοποίησή της θα μπορούσε να οδηγήσει σε αποκλιμάκωση των τιμών.
Η παραγωγή πετρελαίου της Σαουδικής Αραβίας
Η Σαουδική Αραβία αποτελεί τη δεύτερη μεγαλύτερη πετρελαιοπαραγωγό χώρα (12,4 εκατ. βαρέλια ημερησίως) και τον έκτο μεγαλύτερο καταναλωτή πετρελαίου (3,3 εκατ. βαρέλια ημερησίως) παγκοσμίως, σύμφωνα με τη British Petroleum (Statistical Review of World Energy, 2020). Κατά συνέπεια, η στάση και η στρατηγική της επηρεάζει σημαντικά την πορεία των διεθνών τιμών του πετρελαίου. Υπενθυμίζεται ότι, από τον Φεβρουάριο του 2021, η Σαουδική Αραβία εθελοντικά αποφάσισε να προβεί σε περικοπή της ημερήσιας παραγωγής κατά 1 εκατ. βαρέλια, πέρα των συμφωνηθέντων ποσοστώσεων παραγωγής στα πλαίσια του ΟΠΕΚ, καθώς εντείνονταν οι ανησυχίες για αργή ανάκαμψη της ζήτησης πετρελαίου. Ωστόσο, τον Απρίλιο του 2021, ανακοίνωσε την πρόθεσή της για σταδιακή απόσυρση της επιπλέον περικοπής του Φεβρουαρίου, με αρχική αύξηση της ημερήσιας παραγωγής κατά 250.000 βαρέλια, τον Μάιο, 350.000 βαρέλια, τον Ιούνιο και 400.000 βαρέλια, τον Ιούλιο.
Οι διαταραχές στην παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα
Η εξάπλωση της πανδημίας Covid-19, το 2020, προκάλεσε σημαντικές διαταραχές στην εφοδιαστική αλυσίδα, αλλά οι προσδοκίες για σταδιακή επανεκκίνηση της οικονομικής δραστηριότητας στις ανεπτυγμένες οικονομίες συνέβαλαν στην αύξηση της ζήτησης για καύσιμα και κατά συνέπεια στην άνοδο των διεθνών τιμών του πετρελαίου. Ο αποκλεισμός της διώρυγας του Σουέζ, εξαιτίας του εγκλωβισμού εντός του καναλιού του φορτηγού πλοίου Ever Given, ανάγκασε πολλές ναυτιλιακές εταιρείες να εκτρέψουν τα πλοία τους σε άλλα λιμάνια, με αποτέλεσμα να απαιτηθεί μεγαλύτερη ποσότητα καυσίμων, προκειμένου να προσεγγίσουν τους νέους προορισμούς τους. Αξίζει να τονιστεί ότι η ισχυρή ανάκαμψη που καταγράφει η παγκόσμια μεταποίηση έχει αυξήσει τις εξαγωγές εμπορευματοκιβωτίων από την Ασία, με αποτέλεσμα να ενισχυθεί η ζήτηση του πετρελαίου και οι τιμές του να οδηγηθούν σε υψηλότερα επίπεδα. Η ανάκαμψη πολλών εθνικών οικονομιών το 2021 εκτιμάται ότι θα ενισχύσει τον όγκο του διεθνούς εμπορίου, ο οποίος, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (WTO), θα αυξηθεί κατά 8,0% το 2021, μετά από πτώση 5,3% το 2020.
Η μελλοντική εξέλιξη των τιμών του πετρελαίου
Προς το παρόν, η παραγωγή πετρελαίου δεν συμβαδίζει με τη ζήτηση, καθώς ανακάμπτουν οι εθνικές οικονομίες ανά τον κόσμο. Η ζήτηση αυξάνεται ραγδαία και, παρά την ανακοίνωση του ΟΠΕΚ+ για τη δέσμευση να αυξηθεί η ημερήσια παραγωγή, εντός των τελευταίων πέντε μηνών του έτους, οι τιμές του πετρελαίου διατηρούνται σε υψηλά επίπεδα.
Η βιομηχανία σχιστολιθικού πετρελαίου στις ΗΠΑ, η οποία θα μπορούσε να επηρεάσει την πορεία των τιμών, παράγει σήμερα περί τα 11 εκατ. βαρέλια πετρελαίου ημερησίως, από 13 εκατ. βαρέλια, πριν την πανδημία. Ωστόσο, δεν είναι σαφές πόσο γρήγορα και κατά πόσο οι εταιρείες πετρελαίου των ΗΠΑ θα αποκαταστήσουν την παραγωγή τους στα προ πανδημίας επίπεδα, με δεδομένο την ενθάρρυνση των επενδύσεων με χαμηλό αποτύπωμα στην εκπομπή διοξειδίου του άνθρακα. Ο δείκτης Rig Counts, ο οποίος αποτελεί ένα πρόδρομο δείκτη μελλοντικής παραγωγής για τις ΗΠΑ και ο οποίος αριθμεί τις ενεργές εξέδρες άντλησης πετρελαίου, άφηνε περιθώρια αισιοδοξίας, καθώς ανερχόταν στις 475, την εβδομάδα που έληξε στις 2 Ιουλίου 2021, σύμφωνα με την εταιρεία ενεργειακών υπηρεσιών Baker Hughes, ήτοι 212 περισσότερες από την αντίστοιχη περίοδο του 2020.
Ο υπολογισμός των μελλοντικών τιμών του πετρελαίου αποτελεί μια σχετικά «δύσκολη εξίσωση», καθώς μια σειρά απρόβλεπτων παραγόντων (παραγωγή πετρελαίου στις ΗΠΑ, αποτελεσματικότητα ελέγχου της παραγωγής στα κράτη-μέλη του ΟΠΕΚ+, εξέλιξη της ζήτησης σε μέρη που πλήττονται από την πανδημία) μπορεί να ανατρέψει καθοριστικά τόσο την προσφορά, όσο και τη ζήτηση και κατά συνέπεια να επηρεάσει τις διεθνείς τιμές.
Πηγή: Εβδομαδιαίο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων της Διευθύνσεως Οικονομικών Μελετών της Alpha Bank
