Παραγωγικός μετασχηματισμός της Ελλάδας: Πλοήγηση σε ένα τοπίο δασμών και μετά το Ταμείο Ανάκαμψης
Η ελληνική οικονομία βρίσκεται σε μια κρίσιμη καμπή, επιδιώκοντας έναν βαθύ παραγωγικό μετασχηματισμό προς ένα μοντέλο βιώσιμης και εξωστρεφούς ανάπτυξης. Ωστόσο, δύο σημαντικοί παράγοντες διαμορφώνουν ένα σύνθετο και αβέβαιο περιβάλλον: η πιθανή διατήρηση ή επαναφορά προστατευτικών εμπορικών πολιτικών, όπως οι “δασμοί Τραμπ”, και η επερχόμενη ολοκλήρωση της χρηματοδοτικής ώθησης από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΤΑΑ). Η διερεύνηση ενός πιθανού παραγωγικού μοντέλου για την Ελλάδα υπό αυτές τις συνθήκες, η πρόκληση της κάλυψης του χρηματοδοτικού κενού μετά το ΤΑΑ και η ενδεδειγμένη πολιτική στάση της χώρας απέναντι σε εμπορικούς φραγμούς, καθίσταται μια δύσκολη πολυπαραγοντική εξίσωση με άγνωστες ή δυσδιάκριτες μεταβλητές.
Ένα ολοκληρωμένο παραγωγικό μοντέλο υπό τη σκιά των δασμών
Η διατήρηση ή επαναφορά δασμών τύπου “Τραμπ” (δηλαδή, μονομερείς, συχνά απρόβλεπτοι δασμοί σε ευρείες κατηγορίες προϊόντων ή/και εμπορικούς εταίρους) θα επηρέαζε αναμφίβολα τις παγκόσμιες εφοδιαστικές αλυσίδες και το διεθνές εμπόριο. Για την Ελλάδα, μια οικονομία με αυξανόμενη εξωστρέφεια, αυτό θα σήμαινε πιθανές πιέσεις σε βασικούς εξαγωγικούς κλάδους (π.χ., αγροδιατροφή, βιομηχανικά υλικά).
Ένα ανθεκτικό παραγωγικό μοντέλο υπό αυτές τις συνθήκες θα έπρεπε να εστιάζει στα εξής:
Ενίσχυση της Προστιθέμενης Αξίας και της Διαφοροποίησης: Μετατόπιση από την εξαγωγή βασικών προϊόντων ή προϊόντων χαμηλής επεξεργασίας προς προϊόντα και υπηρεσίες υψηλής προστιθέμενης αξίας. Αυτό περιλαμβάνει:
-Αγροτεχνολογία (AgriTech): Επένδυση στην τυποποίηση, επωνυμία (branding), καινοτομία (π.χ., έξυπνη γεωργία, βιολογικά προϊόντα υψηλής ποιότητας) για μείωση της ευαισθησίας στην τιμή και αύξηση της ανθεκτικότητας σε δασμούς βάσει όγκου.
-Εξειδικευμένη ιοβμηχανία: Εστίαση σε κλάδους όπως φαρμακευτικά προϊόντα, εξειδικευμένα υλικά κατασκευών, εξοπλισμός ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, όπου η ποιότητα, η πιστοποίηση και η καινοτομία υπερισχύουν του κόστους.
-Τεχνολογία & υπηρεσίες γνώσης: Ενίσχυση του κλάδου της τεχνολογίας (software, R&D centers), των επιχειρηματικών υπηρεσιών (logistics, συμβουλευτική) και του ποιοτικού τουρισμού (θεματικός, ιατρικός), που είναι λιγότερο εκτεθειμένοι σε δασμούς επί φυσικών αγαθών.
Ενίσχυση της εγχώριας & Ευρωπαϊκής αγοράς: Ενώ η εξωστρέφεια παραμένει κρίσιμη, η ενδυνάμωση της εγχώριας ζήτησης μέσω της αύξησης των εισοδημάτων και η βαθύτερη διείσδυση στην Ενιαία Αγορά της ΕΕ (που λειτουργεί ως ασπίδα έναντι εξωτερικών δασμών) καθίστανται πιο σημαντικές.
-Πράσινη και ψηφιακή μετάβαση ως μοχλός ανθεκτικότητας: Η επένδυση στην ενεργειακή αυτονομία (ΑΠΕ), την κυκλική οικονομία και την ψηφιοποίηση των επιχειρήσεων μειώνει την εξάρτηση από εισαγόμενες πρώτες ύλες και ενέργεια και αυξάνει την αποδοτικότητα, αντισταθμίζοντας πιθανές αυξήσεις κόστους από δασμούς.
-Προσέλκυση στρατηγικών επενδύσεων: Εστίαση στην προσέλκυση ξένων επενδύσεων σε τομείς που ενισχύουν την εγχώρια παραγωγική βάση, δημιουργούν ποιοτικές θέσεις εργασίας και ενσωματώνουν την Ελλάδα σε ανθεκτικότερες ευρωπαϊκές εφοδιαστικές αλυσίδες (nearshoring/reshoring).
-Ανάπτυξη δεξιοτήτων: Προσαρμογή του εκπαιδευτικού συστήματος και της επαγγελματικής κατάρτισης στις ανάγκες αυτού του νέου μοντέλου, με έμφαση στις ψηφιακές, πράσινες και τεχνικές δεξιότητες.
Η πρόκληση της κάλυψης του κενού μετά το Ταμείο Ανάκαμψης
Το Ταμείο Ανάκαμψης (περίπου €36 δισ. σε επιχορηγήσεις και δάνεια για την Ελλάδα έως το 2026) αποτελεί μια ιστορική ευκαιρία, αλλά είναι πεπερασμένης διάρκειας. Η κάλυψη του επενδυτικού και μεταρρυθμιστικού κενού που θα αφήσει η ολοκλήρωσή του είναι μια μεγάλη πρόκληση. Η εφικτότητα εξαρτάται από:
Μέγιστη και αποτελεσματική αξιοποίηση του ΤΑΑ τώρα: Η επιτυχία δεν μετριέται μόνο στην απορρόφηση, αλλά κυρίως στο κατά πόσο οι πόροι του ΤΑΑ θα δημιουργήσουν μόνιμες δομές, θα κινητοποιήσουν ιδιωτικά κεφάλαια και θα υλοποιήσουν μεταρρυθμίσεις που θα βελτιώσουν μόνιμα την ανταγωνιστικότητα και την παραγωγικότητα. Όσο πιο επιτυχημένη η τρέχουσα αξιοποίηση, τόσο μικρότερο το πραγματικό κενό.
Κινητοποίηση ιδιωτικών επενδύσεων: Το ΤΑΑ πρέπει να λειτουργήσει ως καταλύτης. Η πραγματική κάλυψη του κενού θα προέλθει κυρίως από ιδιωτικά κεφάλαια (εγχώρια και ξένα). Αυτό απαιτεί:
-Σταθερό μακροοικονομικό και φορολογικό περιβάλλον.
-Ταχεία και αποτελεσματική απονομή δικαιοσύνης.
-Απλοποίηση της αδειοδότησης και μείωση της γραφειοκρατίας.
-Συνέχιση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων.
Αξιοποίηση άλλων Ευρωπαϊκών πόρων: Η Ελλάδα θα συνεχίσει να έχει πρόσβαση σε σημαντικούς πόρους από το ΕΣΠΑ (νέο ΠΕΠ), την Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ), και άλλα ευρωπαϊκά προγράμματα (π.χ., InvestEU, Horizon Europe). Η συνδυαστική και στοχευμένη χρήση τους είναι κρίσιμη.
Ανάπτυξη εγχώριας κεφαλαιαγοράς: Μια πιο δυναμική και βαθιά κεφαλαιαγορά μπορεί να προσφέρει εναλλακτικές πηγές χρηματοδότησης για τις ελληνικές επιχειρήσεις.
Δημοσιονομική αξιοπιστία: Η διατήρηση της δημοσιονομικής σοβαρότητας και η επίτευξη επενδυτικής βαθμίδας επιτρέπουν στη χώρα να δανείζεται με ευνοϊκότερους όρους από τις αγορές, αν και η υπερβολική εξάρτηση από νέο δανεισμό πρέπει να αποφεύγεται.
Συμπέρασμα για το κενό: Η πλήρης κάλυψη του κενού είναι δύσκολη μόνο με δημόσιους πόρους. Η επιτυχία θα κριθεί από την ικανότητα της χώρας να μετατρέψει τους πόρους του ΤΑΑ σε μόνιμη βελτίωση του επενδυτικού κλίματος και να προσελκύσει σημαντικές ιδιωτικές επενδύσεις.
Πολιτική της Ελλάδας απέναντι στους δασμούς Τραμπ
Η Ελλάδα, ως μέλος της ΕΕ, δεν μπορεί να ακολουθήσει μια εντελώς αυτόνομη εμπορική πολιτική. Η στάση της πρέπει να εντάσσεται και να συντονίζεται πλήρως στο πλαίσιο της ΕΕ. Πιθανές συνιστώσες αυτής της πολιτικής περιλαμβάνουν:
-Ενεργός συμμετοχή στη διαμόρφωση της πολιτικής της ΕΕ: Η Ελλάδα πρέπει να συμμετέχει ενεργά στις Βρυξέλλες, προωθώντας μια ενιαία, ισχυρή και αποφασιστική ευρωπαϊκή απάντηση σε τυχόν μονομερείς δασμούς. Αυτό περιλαμβάνει τη στήριξη διαπραγματεύσεων, αλλά και την προετοιμασία για πιθανά αντίποινα της ΕΕ, διασφαλίζοντας ότι τα ελληνικά συμφέροντα λαμβάνονται υπόψη.
-Έμφαση στον πολυμερή διάλογο: Στήριξη των προσπαθειών της ΕΕ για ενίσχυση του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ) και επίλυση των διαφορών μέσω του διαλόγου και των διεθνών κανόνων.
-Διμερής διπλωματία (εντός πλαισίου ΕΕ): Αξιοποίηση των καλών διμερών σχέσεων με τις ΗΠΑ για την ανάδειξη των αρνητικών συνεπειών των δασμών και την προώθηση του αμοιβαίου οφέλους από το ανοιχτό εμπόριο, πάντα σε συντονισμό με την ΕΕ.
-Ενίσχυση της ανθεκτικότητας των εξαγωγικών τομέων: Παροχή στοχευμένης υποστήριξης (εντός των κανόνων κρατικών ενισχύσεων της ΕΕ) σε κλάδους που πλήττονται άμεσα, για να προσαρμοστούν, να βελτιώσουν την ανταγωνιστικότητά τους ή να διαφοροποιήσουν τις αγορές τους.
-Προώθηση της διαφοροποίησης αγορών: Ενθάρρυνση και διευκόλυνση των ελληνικών εξαγωγέων να διεισδύσουν σε νέες, αναπτυσσόμενες αγορές πέραν των παραδοσιακών, μειώνοντας την εξάρτηση από αγορές που υπόκεινται σε εμπορικούς κινδύνους.
Ο δρόμος προς τα εμπρός
Η ελληνική οικονομία καλείται να επιταχύνει τον παραγωγικό της μετασχηματισμό σε ένα περιβάλλον πιθανών εμπορικών τριβών και της σταδιακής μείωσης της στήριξης από το ΤΑΑ. Ένα μοντέλο βασισμένο στην υψηλή προστιθέμενη αξία, την καινοτομία, την πράσινη/ψηφιακή μετάβαση και την ανθεκτικότητα, σε συνδυασμό με την πλήρη και αποτελεσματική αξιοποίηση των υφιστάμενων πόρων και τη δημιουργία ενός ελκυστικού επενδυτικού περιβάλλοντος, είναι ο δρόμος προς τα εμπρός. Η αντιμετώπιση εξωτερικών προκλήσεων, όπως οι δασμοί, απαιτεί στρατηγική ψυχραιμία, ισχυρή ευρωπαϊκή συνεργασία και εστίαση στην ενίσχυση της εγχώριας ανταγωνιστικότητας και ανθεκτικότητας. Η επόμενη περίοδος είναι κρίσιμη για να τεθούν οι βάσεις για μια μακροπρόθεσμα βιώσιμη ανάπτυξη.
mywaypress.gr
