Πόσο υψηλά μπορεί να κινηθεί η τιμή του πετρελαίου;

Οι γεωπολιτικές κρίσεις μπορούν να πλήξουν την προσφορά;

 
Η επίθεση με συστήματα μη επανδρωμένων αεροσκαφών (drones) στις πετρελαϊκές εγκαταστάσεις της Aramco, κρατικής εταιρίας πετρελαίου και φυσικού αερίου της Σαουδικής Αραβίας, στις 14 Σεπτεμβρίου, είχε ως αποτέλεσμα τη μείωση της ημερήσιας παραγωγής πετρελαίου περί τα 5,7 εκατ. βαρέλια, ήτοι το ήμισυ της συνολικής ημερήσιας παραγωγής της Σαουδικής Αραβίας. Προκειμένου να καλυφθεί το κενό στην παραγωγή, καθώς η εν λόγω ποσότητα συνιστά άνω του 5% της παγκόσμιας προσφοράς αργού πετρελαίου, απαιτούνται αρκετές εβδομάδες, με αποτέλεσμα να ενισχυθεί η μεταβλητότητα των διεθνών τιμών του. Αξίζει να σημειωθεί ότι η τιμή του πετρελαίου Brent τη Δευτέρα 16 Σεπτεμβρίου κατέγραψε άνοδο κατά $11,7 ή 19% από την τιμή κλεισίματος της Παρασκευής 13 Σεπτεμβρίου, με αποτέλεσμα να διαμορφωθεί στα $71,95/βαρέλι, σημειώνοντας τη μεγαλύτερη ημερήσια άνοδο από το 1988.

Ωστόσο, η απόφαση του προέδρου των ΗΠΑ να αποδεσμεύσει τμήμα των στρατηγικών αποθεμάτων πετρελαίου-SPR (645 εκατ. βαρέλια) για να αποφευχθεί μια αναστάτωση στην αγορά πετρελαίου, συνέβαλε στη σταδιακή αποκλιμάκωση της τιμής του, με αποτέλεσμα η τελευταία στις 18 Σεπτεμβρίου να υποχωρήσει στα $63,60/βαρέλι. Αξίζει να σημειωθεί ότι η διάθεση τμήματος (2,12 εκατ. βαρέλια/ημερησίως) των SPR των Ηνωμένων Πολιτειών δε θα ενισχύσει άμεσα την παγκόσμια προσφορά, καθώς σε πρώτη φάση η εν λόγω ποσότητα θα πρέπει να αποσυρθεί από την αποθήκευση και στη συνέχεια να πωληθεί, μια διαδικασία που μπορεί να διαρκέσει περίπου δύο εβδομάδες. Σύμφωνα με τον ΟΠΕΚ, τα αποθέματα πετρελαίου επαρκούν για την κάλυψη της ζήτησης παγκοσμίως για διάστημα 90 ημερών, ενώ τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Κουβέιτ και το Ιράκ έχουν πλεονάζουσα παραγωγική ικανότητα. Επιπροσθέτως, οι νέοι αγωγοί πετρελαίου που έχουν κατασκευαστεί μεταξύ του Δυτικού Τέξας και του κόλπου του Μεξικού στις ΗΠΑ, βρίσκονται κοντά στην ολοκλήρωσή τους και σύντομα θα μπορούν να ενισχύσουν τις αμερικανικές εξαγωγές σε χώρες όπως η Νότια Κορέα και η Ιαπωνία.

Στο πλαίσιο επιστροφής στην κανονικότητα, η Σαουδική Αραβία προσπάθησε να επιταχύνει το ρυθμό κυκλοφορίας δεξαμενόπλοιων στους λιμένες της, με αποτέλεσμα ο ανεφοδιασμός της αγοράς να επανέλθει στην προτέρα κατάσταση. Σύμφωνα με τον οργανισμό Joint Organizations Data Initiative, η Σαουδική Αραβία τον Ιούνιο διέθετε 187,9 εκατ. βαρέλια αποθέματος αργού πετρελαίου, γεγονός που της επιτρέπει να καλύψει τις εξαγωγές 26,8 ημερών, υποθέτοντας μηδενική παραγωγή και σταθερές εξαγωγές 7 εκατ. βαρέλια ημερησίως. Σημειώνεται, ότι η Σαουδική Αραβία διατηρεί τα αποθέματά της σε εγχώριες δεξαμενές, καθώς και σε περιοχές της Αίγυπτου, της Ιαπωνίας και της Ολλανδίας. Είναι σαφές ότι οι εμπλεκόμενοι στην αγορά πετρελαίου προσπάθησαν να διαβεβαιώσουν τις αγορές ότι το περιστατικό στις πετρελαϊκές εγκαταστάσεις της Σαουδικής Αραβίας δε θα προκαλέσει ελλείψεις στην προσφορά.

 
Πώς η παραγωγή σχιστολιθικού πετρελαίου στις ΗΠΑ μετέβαλε το τοπίο στο χώρο της ενέργειας

Εάν η επίθεση στις πετρελαϊκές εγκαταστάσεις της Σαουδικής Αραβίας είχε πραγματοποιηθεί το 2007, θα είχε προκαλέσει μεγάλη αναστάτωση στις διεθνείς αγορές πετρελαίου και ιδιαίτερα στις ΗΠΑ, οι οποίες στο παρελθόν είχαν σημαντική εξάρτηση από το πετρέλαιο της Σαουδικής Αραβίας.  Ο σημαντικότερος παράγοντας που έχει αλλάξει από το 2007 στην αγορά πετρελαίου είναι ότι, η παραγωγή πετρελαίου στις ΗΠΑ έχει αυξηθεί κατά 140%, από τα περίπου 5 εκατ. βαρέλια ημερησίως το 2007 σε περίπου 12 εκατ. βαρέλια το 2018.  Οι ΗΠΑ έχουν γίνει ο μεγαλύτερος παραγωγός αργού πετρελαίου στον κόσμο και οι εισαγωγές από τη Σαουδική Αραβία έχουν συρρικνωθεί σε περίπου 450.000 βαρέλια την ημέρα. Η Κίνα, η Ιαπωνία και η Νότια Κορέα είναι τώρα οι μεγαλύτεροι πελάτες της Σαουδικής Αραβίας.

Η αλματώδης αύξηση της παραγωγής σχιστολιθικού πετρελαίου και φυσικού αερίου στις ΗΠΑ, άλλαξε το ενεργειακό τοπίο σε διεθνές επίπεδο. Χαρακτηριστικά αναφέρεται, ότι μεταξύ 2007-2017, η παραγωγή σχιστολιθικού πετρελαίου ενίσχυσε τη συνολική παραγωγή πετρελαίου στις ΗΠΑ κατά 4 εκατ. βαρέλια ημερησίως. Η παραγωγή σχιστολιθικού πετρελαίου σύμφωνα με την US Energy Information Administration (ΕΙΑ), προβλέπεται να διαμορφωθεί στα 8,84 εκατ. βαρέλια ημερησίως τον Οκτώβριο του 2019, καταγράφοντας ετήσια αύξηση 1,23 εκατ. βαρέλια. Επιπροσθέτως, σύμφωνα με τον ίδιο φορέα περίπου 6,5 εκατ. βαρέλια της ημερήσιας παραγωγής αργού πετρελαίου το 2018 προέρχονταν από σχιστολιθικά πετρώματα, ήτοι περίπου το 59% της συνολικής παραγωγής πετρελαίου στις ΗΠΑ.

Η παραγωγή φυσικού αερίου στις ΗΠΑ έχει επίσης εκτοξευθεί, καθιστώντας τη χώρα το μεγαλύτερο παραγωγό φυσικού αερίου παγκοσμίως. Συγκεκριμένα, οι ΗΠΑ έγιναν το 2018 καθαρός εξαγωγέας φυσικού αερίου (οι εξαγωγές περισσότερες από τις εισαγωγές), τάση η οποία όπως διακρίνεται θα ενισχυθεί το 2019.

Στις ΗΠΑ, η βιομηχανία πετρελαίου και οι κλάδοι της οικονομίας που την υποστηρίζουν (κατασκευής εξειδικευμένων οχημάτων, μηχανολογικού εξοπλισμού, χρηματοδότησης, ασφάλισης, προμηθευτικές αλυσίδες) αφορούν ένα πολύ μεγάλο τμήμα της συνολικής οικονομικής δραστηριότητας, με αποτέλεσμα η ενίσχυση της βιομηχανίας πετρελαίου να έχει ισχυρό αντίκτυπο στην πραγματική οικονομία. Οι εργαζόμενοι που απασχολούνται στη βιομηχανία πετρελαίου έχουν σχετικά υψηλές αποδοχές και κατά συνεπεία δαπανούν σημαντικό τμήμα του εισοδήματός τους σε πολλούς τομείς της οικονομίας. Η υψηλότερη τιμή του αργού πετρελαίου συνεπάγεται και υψηλότερες τιμές στην αντλία της βενζίνης. Όμως, κάθε πρόσθετο δολάριο που δαπανάται για βενζίνη στις ΗΠΑ συμβάλλει στην αύξηση του αμερικανικού ΑΕΠ. Εάν ορισμένοι καταναλωτές περιορίζουν τις δαπάνες τους σε είδη ένδυσης, προκειμένου να δαπανήσουν περισσότερα για βενζίνη, καθώς τα ταξίδια με αυτοκίνητο αποτελούν χαρακτηριστικό κομμάτι της αμερικανικής κουλτούρας, η καθαρή επίδραση στην οικονομία είναι ακόμα θετική: Τούτο συμβαίνει διότι, σε αντίθεση με τα είδη ρουχισμού και πολλά άλλα προϊόντα, η βενζίνη δεν εισάγεται από την Κίνα, αποτελεί ένα αμερικανικό προϊόν, που συνδέεται με μια εξελιγμένη αλυσίδα παραγωγής με υψηλά αμειβόμενους Αμερικανούς εργαζόμενους.

 
Οι προοπτικές της τιμής του πετρελαίου

Η αυξανόμενη παραγωγή στις ΗΠΑ είναι εν μέρει υπεύθυνη για την κατάρρευση της τιμής του αργού πετρελαίου που ξεκίνησε το 2014. Ωστόσο, η ανάκαμψη της παγκόσμιας οικονομίας που ξεκίνησε το 2016 συνέβαλε ώστε η τιμή του πετρελαίου να αρχίσει να κινείται ανοδικά.

Το περιστατικό στη Σαουδική Αραβία συνέβη σε μια χρονική περίοδο που η παγκόσμια οικονομία καταγράφει σημάδια επιβράδυνσης, η παραγωγή πετρελαίου κινείται αυξητικά στις Ηνωμένες Πολιτείες και πολλές ανεπτυγμένες οικονομίες διαθέτουν μεγάλα στρατηγικά αποθέματα πετρελαίου. Ως εκ τούτου, η τιμή του πετρελαίου δεν μπορεί να κινηθεί σε πολύ υψηλά επίπεδα. Μακροπρόθεσμα, οι τιμές του πετρελαίου ενδεχομένως να ενσωματώσουν ένα ‟ασφάλιστρο γεωπολιτικού κινδύνου” το οποίο σύμφωνα με την S&P Global Platts μπορεί να διαμορφωθεί μεταξύ $5-10, μέχρι να εξαλειφθούν οι πιθανότητες μιας νέας ασύμμετρης απειλής.

Η άνοδος της τιμής του πετρελαίου δύναται να προκαλέσει την εμφάνιση αντίρροπων δυνάμεων, καθώς οι  παραγωγοί που είχαν διακόψει τη διαδικασία εξόρυξης πετρελαίου τους τελευταίους μήνες λόγω της σχετικά χαμηλής επικρατούσας τιμής, ενδέχεται να θελήσουν να ενεργοποιηθούν εκ νέου εφόσον οι τιμές παραμείνουν υψηλές με αποτέλεσμα, σε μεταγενέστερο χρόνο, η νέα παραγωγή να ωθήσει τις τιμές προς τα κάτω.

Πηγή: Εβδομαδιαίο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων της Διευθύνσεως Οικονομικών Μελετών της Alpha Bank