«Σατυρικόν» του Δημήτρη Παπαδημητρίου

Στο πλαίσιο αναζήτησης της προώθησης πρωτογενούς δημιουργίας και ρεπερτορίου, που αποτελούν προτάγματα του Ελληνικού Σχεδίου, ο συνθέτης Δημήτρης Παπαδημητρίου, βασιζόμενος στο κείμενο του Petronius “Satyricon”, συνθέτει ένα μεγάλης κλίμακας έργο ιδιαίτερου χαρακτήρα, για αφηγητή, σολίστες, χορωδία και ορχήστρα.

Το κείμενο χαρακτηρίστηκε ως η πρώτη ρωμαϊκή νουβέλα, χωρίς όμως αυτός ο χαρακτηρισμός να ανταποκρίνεται στη μετεξελιγμένη σημερινή λογοτεχνική μορφή. Συνθέτει, δε, για πρώτη φορά το πεζό κείμενο, τη διαλογική πρόζα και την ποίηση. Ο κύριος χαρακτήρας και αφηγητής της ιστορίας είναι ο Eγκόλπιος, πρώην μονομάχος της πρώιμης Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Η γλαφυρή και κωμική αφήγηση της αλήτικης ζωής του, παρέα με τον σύντροφό του Άσκυλτο, τον παρουσιάζει σε διάφορες εξωφρενικές περιπέτειες, ζωντανεύοντας μέρος της καθημερινής ζωής όλων των κοινωνικών τάξεων της εποχής, αλλά και της αντίληψης για τη ζωή και την ίδια την ιστορία της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας.

Έργο χαριτωμένο αλλά και βαθιά φιλοσοφημένο, πολιτικά, κοινωνικά και ιστορικά, αποτελεί την κριτική επιτομή και υποθήκη στη διαφθορά, την παρακμή και την αναπόφευκτη πτώση κάθε ιμπεριαλιστικής υπερκαταναλωτικής κοινωνίας.
Για την ίδια τη λατινική γλώσσα, κυρίως στην καθημερινή μορφή και χρήση της, αλλά και τις γνώσεις μας πάνω σε αυτήν, το κείμενο του Πετρώνιου συνέβαλε ιδιαίτερα.

Ο συνθέτης επέλεξε μέρη του έργου που περικλείουν την ουσία του. Παρουσιάζει μια concertante μορφή ενός έργου που οδηγείται σαφώς στην όπερα. Το έργο του Πετρώνιου υπάρχει σε πολλές μεταφράσεις από τα λατινικά, επηρέασε και προκάλεσε το ενδιαφέρον πολλών καλλιτεχνών από διαφορετικούς χώρους της τέχνης και οδήγησε στη δημιουργία  έργων από άλλα είδη τέχνης όπως ο κινηματογράφος, με το Σατυρικόν του Fellini.

INFO

Συνθέτης: Δημήτρης Παπαδημητρίου

Την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών διευθύνει ο Λουκάς Καρυτινός

Με την Μικτή Χορωδία Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου
Διδασκαλία χορωδίας: Μιχάλης Οικονόμου

Σολίστες: Γιάννης Χριστόπουλος, Άννα Στυλιανάκη 
Καλλιτεχνική επιμέλεια και Οργάνωση-Εκτέλεση παραγωγής: ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ

31 Οκτωβρίου – 2 Νοεμβρίου 2014

• Κείμενο του συνθέτη  Δημήτρη Παπαδημητρίου

«Πρόκειται για μια τεράστια μυθιστορηματική «πλάκα» με ήρωες τρεις νεαρούς:  τρεις συμπαθέστατοι, πάμπτωχοι, περιθωριακοί αλητάμπουρες πανηδονιστές.

Επιβιωσίες και μέσα σε όλα. Μπήτνικ της αρχαίας Ρώμης! Παρακολουθούμε τις  περιπέτειες και τις ταλαιπωρίες τους, καθώς για πλείστους λόγους διάφοροι (και  διάφορες) τους κυνηγούν να τους βιάσουν σε όργια, δείπνα ή τελετές, ακόμη δε  επιθυμούν να τους συλλάβουν ή απλά να τους δείρουν ή να τους κλέψουν. Έτσι, διασχίζουμε μαζί τους όλη τη Ρώμη της εποχής του σχιζοφρενούς Νέρωνα, που  αποδεικνύεται απλά απόλυτα συγχρονισμένος με τον καιρό του… Όργια, λαϊκές αγορές με λωποδύτες, ρητορικές συνάξεις, τελετές του Πρίαπου κ.λπ. Μιλούμε για ένα έργο ανάλαφρο αλλά και ιστορικά σημαντικό, που στ’ αλήθεια θεωρούμε πως  περίεργο θα ήταν να το έγραψε ο ίδιος άνθρωπος όλο (καθώς ξαφνικά, μετά από  πολύ κεφάτες σελίδες με εκλύσεις πάσης φύσεως, γίνεται ηθικοπλαστικό και  προφητικό της πτώσης της Ρώμης λόγω της πλεονεξίας και της ασυδοσίας των  κατακτητών). Όμως, έχει και ομοειδείς αρετές με αυτές της ποίησης της Παλατινής  Ανθολογίας. Θυμόσοφο στα ποιητικά του μέρη, ευθύ αλλά συχνά με ένα ρεαλισμό  ξένο προς την ελληνική περί ποιήσεως άποψη, ωστόσο πολύ μοντέρνο στις μέρες  μας.

Όσοι όμως και αν είναι οι ποιητές που το συνέγραψαν προσθέτοντας ή ίσως  αλλάζοντας ή και αφαιρώντας μέρη μέχρι να φτάσει σε μας αυτό το απόσπασμα, το  έργο δεν ξέφυγε από τη μνημειώδη καταγραφή του ιμπεριαλιστικού ήθους της  Ρώμης, ήτοι μιας κτηνώδους μεγέθους αδηφάγου Μητρόπολης. Και αυτό συμβαίνει  τέλεια, είτε καταδικαστικά είτε επαινετικά.

Στο μουσικό έργο, χάριν οικονομίας απέφυγα –προς το παρόν– τα δραματουργικά  μέρη. Θα έπρεπε να είναι ήδη μια όπερα τριών ωρών. Στην τωρινή απλή μουσική  εμψύχωση της εντύπωσης του κειμένου, δηλαδή στο έργο που έχω προς το παρόν  συνθέσει (70 λ.) υπάρχει μια επιλογή εκ των έμμετρων μερών του, όπου χωρίς να  απαιτείται δραματουργική επεξήγηση καταγράφεται το ήθος της οργιαστικής  ιμπεριαλιστικής Ρώμης του πολέμου, του άκρατου σεξ και της αχαλίνωτης  φαγοποσίας. Που, αργά ή γρήγορα, θα οδηγήσει μοιραία στην τραγική πτώση της  Ρώμης…

Δεν ξέρω με ποιον ποιητή να είμαι. Τον τρελό γλεντζέ ή τον Τιμητή των πάντων;

«Μου ταιριάζουν ορισμένως και οι δύο». Ίσως και ο Πετρώνιος να ήταν τελικά ένας,  λοιπόν;

Τι να πω; Αυτό το έργο με έχει παγιδέψει… Η διπρόσωπη εποχή μας του ανήκει.»