ΣΕΒ: Η απασχόληση δεν είναι διατηρήσιμη χωρίς ιδιωτικές επενδύσεις

Η παρατηρούμενη μέχρι σήμερα μείωση της ανεργίας είναι συγκυριακή καθώς αποτυπώνει την επίδραση της αύξησης του τουρισμού κυρίως λόγω γεωπολιτικών εξελίξεων με δεδομένη τη βελτίωση του ανταγωνισμού, της δημιουργίας ευκαιριακών και χωρίς προοπτική θέσεων εργασίας στο δημόσιο τομέα, και τέλος της μείωσης του εργατικού δυναμικού λόγω μετανάστευσης και χρόνιας αποθάρρυνσης των ατόμων που ψάχνουν για δουλειά, σημειώνει ανάλυση του Eβδομαδιαίου Δελτίου για την Ελληνική οικονομία – Οικονομία & Επιχειρήσεις του ΣΕΒ.

 
Συνεπώς, η εξέλιξη αυτή δεν αρκεί για να ταυτοποιήσει την ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας στο πλαίσιο ενός προτύπου ανταγωνιστικής ανάπτυξης και, ως εκ τούτου, δεν μπορεί να υπερεκτιμάται. Πόσω δε μάλλον όταν η έξοδος από την ενεργό υπηρεσία οδηγεί σε ένα συνταξιοδοτικό καθεστώς χαμηλών αποδοχών. Οι αφίξεις τουριστών, πάντως, δεν μπορούν ενδεχομένως να συνεχίσουν να αυξάνουν με τον ίδιο ρυθμό όπως τα τελευταία χρόνια και οι επισκέπτες να τυγχάνουν ικανοποιητικής εξυπηρέτησης χωρίς επέκταση της προσφοράς υποδομών. Επίσης, το Δημόσιο δεν μπορεί να αυξάνει την απασχόληση κατά το δοκούν λόγω περιοριστικών δημοσιονομικών στόχων. Τέλος, το εργατικό δυναμικό δεν νοείται να συνεχίσει να συρρικνώνεται μέσω της μετανάστευσης στο εξωτερικό και της εξόδου από την αγορά εργασίας χωρίς μόνιμη βλάβη στις μακροπρόθεσμες προοπτικές ανάπτυξης. Ως εκ τούτου, η διατηρήσιμη αύξηση της σταθερής απασχόλησης παραμένει ζητούμενο υψίστης προτεραιότητας. Όσοι πιστεύουν ότι η ανεργία θα συνεχίσει να μειώνεται από μόνη της, και σε αναντιστοιχία με την υφεσιακή πορεία μιας υπερφορολογούμενης ιδιωτικής οικονομίας, θα εκπλαγούν δυσάρεστα. Επείγει ο τερματισμός της ασκούμενης αδιέξοδης και ατελέσφορης οικονομικής πολιτικής, που αποθαρρύνει την δημιουργία μόνιμων θέσεων εργασίας στον ιδιωτικό τομέα. Χωρίς πραγματική αύξηση της απασχόλησης μέσω ιδιωτικών επενδύσεων, και χωρίς μείωση του μη μισθολογικού κόστους εργασίας των επιχειρήσεων, τα προβλήματα ανεργίας θα ενταθούν, με τους νέους να μην μπορούν να αξιοποιήσουν τα προσόντα τους και να δημιουργήσουν οικογένειες στον τόπο τους, με την ζημιά για το μέλλον της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας να είναι ανυπολόγιστη.

-Η βιομηχανική παραγωγή συνεχίζει να επιδεικνύει ισχυρές τάσεις ανάκαμψης παρά την προϊούσα αποκλιμάκωση της οικονομικής δραστηριότητας, ενώ παρατηρείται και μια μικρή βελτίωση της αγοράς εργασίας κυρίως λόγω της αυξημένης τουριστικής δραστηριότητας. Η καλή πορεία των οικονομικών της γενικής κυβέρνησης υποστηρίζεται από την αύξηση των εσόδων, λόγω της αύξησης φόρων και εισφορών, περιλαμβανομένων εσόδων από την εντατικοποίηση των ελέγχων για αδήλωτη εργασία. Τέλος, παρά την αύξηση των δαπανών, ειδικά για παροχές και μισθοδοσία, το ταμειακό πλεόνασμα συνεχίζει να υποστηρίζεται, πέρα από την αύξηση των εσόδων, και από τις πάντα υψηλές ανεξόφλητες υποχρεώσεις προς την αγορά.

 
Η μείωση της ανεργίας και που οφείλεται

Μαζί με την ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας που ξεκίνησε προς το τέλος του 2013, η εποχικά προσαρμοσμένη ανεργία άρχισε να μειώνεται σχεδόν γραμμικά, από το ιστορικά υψηλό 27.9% το Σεπτέμβριο του 2013 σε 23.4% τον Ιούνιο του 2016. Αν και οι άνεργοι μειώθηκαν κατά 232.0 χιλ, οι απασχολούμενοι αυξήθηκαν μόνο κατά 169.9 χιλ καθώς το εργατικό δυναμικό μειώθηκε κατά 62.1 χιλ. Αυτό, όμως, δεν οδήγησε σε αύξηση του μη ενεργού πληθυσμού, που αντίθετα μειώθηκε κατά 63.5 χιλ λόγω μείωσης του πληθυσμού κατά 125.6 χιλ. Πέραν των δημογραφικών εξελίξεων (μεταβολή των άνω των 15 και άνω των 74 ετών, θάνατοι κ.λπ., Πίνακας 1 και Διάγραμμα 1), οι αριθμοί αυτοί ενσωματώνουν όχι μόνον πιθανή αύξηση των συνταξιοδοτήσεων (στους 2.663.345 συνταξιούχους που κατέγραφε το σύστημα Ήλιος τον Ιούλιο 2015 πρέπει να προστεθούν και οι αιτήσεις συνταξιοδότησης που δεν έχουν διεκπεραιωθεί ακόμα) και εξόδου από την αγορά εργασίας λόγω αποθάρρυνσης των μακροχρόνιων κυρίως ανέργων (στοιχεία ΟΑΕΔ δείχνουν σταθερή μείωση των μακροχρόνια ανέργων, κατά 37 χιλιάδες σε 499,7 χιλιάδες τον Ιούλιο 2016 από 536,3 χιλιάδες τον Ιούλιο 2015, όταν οι άνεργοι κάτω των 12 μηνών αυξήθηκαν κατά 58 χιλιάδες την ίδια περίοδο) αλλά, και, μετανάστευσης εκτός Ελλάδος (Διάγραμμα 2).

Εάν στην εξεταζόμενη περίοδο δεν είχε μειωθεί το εργατικό δυναμικό, το ποσοστό ανεργίας τον Ιούνιο του 2016 θα ήταν 24.4% (1-3675,0/4861,6), που σημαίνει ότι από τη μείωση της ανεργίας κατά 4,5 π.μ., οι 3,5 π.μ. βελτίωσης οφείλονται στην οικονομική δραστηριότητα και η 1 π.μ., ή 22%, στην πτώση του εργατικού δυναμικού. Επαναλαμβάνοντας την άσκηση και λαμβάνοντας υπόψη μεγαλύτερα του μηνός χρονικά διαστήματα και χρησιμοποιώντας μη εποχικώς διορθωμένα στοιχεία (για να αποφευχθεί η επίδραση των στατιστικών μεθόδων εποχικής διόρθωσης στα πρωτογενή στοιχεία, Πίνακας 2), προκύπτει ότι η ανεργία σε 12μηνη βάση (Ιούλιος- Ιούνιος), από 27.4% το 2013-14 περιορίζεται σε 24.2% το 2015-16.

Από τις 3,2 π.μ. μείωσης, 2,6 π.μ. οφείλονται στην οικονομική δραστηριότητα και 0,6 π.μ., ή 19%, οφείλεται στην μείωση του εργατικού δυναμικού. Μια άλλη παράμετρος που αξίζει να επισημανθεί είναι η επίδραση της μεταβολής της απασχόλησης στο δημόσιο τομέα στη μείωση της ανεργίας. Χρησιμοποιώντας τριμηνιαία στοιχεία απασχόλησης ανά κλάδο της ελληνικής οικονομίας, προκύπτει ότι από το τελευταίο τρίμηνο του 2013 μέχρι το πρώτο τρίμηνο του 2016, η απασχόληση στο στενό δημόσιο τομέα (Δημόσια Διοίκηση, Άμυνα, Κοινωνική Ασφάλιση – χωρίς Υγεία, Εκπαίδευση), αφού μειώθηκε κατά 31,4 χιλ. μεταξύ δ’ τριμήνου 2013 και 2014, μετά αυξήθηκε κατά 28,8 χιλ. μεταξύ δ’ τριμήνου 2014 και α’ τριμήνου 2015. Θεωρώντας ότι η μεταβολή της απασχόλησης στο δημόσιο τομέα αυξομειώνει τον αριθμό των ανέργων με το εργατικό δυναμικό να παραμένει αμετάβλητο, από τις 2,9 π.μ. μείωσης του ποσοστού ανεργίας στην περίοδο, οι 0,9 π.μ. , ή το 31%, οφείλονται στην εξέλιξη της απασχόλησης στο δημόσιο τομέα με την ανεργία χωρίς το δημόσιο τομέα να διαμορφώνεται στο 25.5% στο α’ τρίμηνο του 2016 έναντι του καταγεγραμμένου ποσοστού 24.9%. (Πίνακας 3). Τέλος, πρέπει να επισημανθεί ότι ένα μεγάλο μέρος της μείωσης της ανεργίας στην περίοδο που εξετάζουμε, της μείωσης του εργατικού δυναμικού και της επίπτωσης της απασχόλησης στο δημόσιο τομέα, οφείλεται και στη μεγάλη αύξηση του τουριστικού προϊόντος της χώρας, στο οποίο περιλαμβάνεται και η αναλογικά μεγάλη και με μικρότερες εποχικές διακυμάνσεις απασχόληση στην εστίαση, η οποία εξυπηρετεί το μόνιμο πληθυσμό της χώρας όλο το χρόνο (Διάγραμμα 3).

Παράλληλα, η πλέον μακροχρόνια υψηλή ανεργία των νέων, οι αθρόες αποχωρήσεις ατόμων μέσης και ανώτερης ηλικίας από την αγορά εργασίας την περίοδο 2011-2014 λόγω πρόωρων συνταξιοδοτήσεων τα τελευταία χρόνια αλλά και, πλέον, η ανάγκη ατόμων μεγαλύτερης ηλικίας να παραμένουν στην αγορά εργασίας για να αποφύγουν τη φτωχοποίηση καταγράφονται στην εξέλιξη του ανενεργού πληθυσμού.

Από το 2012 μέχρι το 2015, οι αφίξεις τουριστών στην χώρα μας αυξήθηκαν κατά 55%, από 16,9 εκατ. σε 26,1 εκατ. αντιστοίχως. Η αύξηση αυτή, αν και σχετίζεται σε κάποια βαθμό με τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας, είναι κυρίως αποτέλεσμα εξωγενών γεωπολιτικών εξελίξεων που επηρεάζουν θετικά το τουριστικό προϊόν της χώρας, υπεραντισταθμίζοντας την αρνητική επίπτωση από την εγχώρια ύφεση των εισοδημάτων. Είναι ενδεικτικό ότι στο σύστημα Εργάνη, οι καθαρές προσλήψεις στο α’ εξάμηνο του 2016 είναι κατά 58,4 χιλ. υψηλότερες εκείνων του α’ εξαμήνου του 2014 (Διάγραμμα πρώτης σελίδας & 5-6).

Εάν, όμως, τα μεγέθη προσαρμοσθούν για την αύξηση της απασχόλησης στο τουρισμό (δηλαδή, καταλύματα και εστίαση που αφορά όμως τόσο τους επισκέπτες όσο και τους μόνιμους κατοίκους της χώρας, αλλά όχι το σημαντικής απασχόλησης λιανεμπόριο που και αυτό επηρεάζεται από την τουριστική κίνηση), τότε η αύξηση των καθαρών προσλήψεων στη περίοδο περιορίζεται σε 22,7 χιλ. Αυτή είναι η βελτίωση που μπορεί να υποστηριχθεί ότι οφείλεται σε μεγάλο βαθμό σε εγχώριους παράγοντες, και αποτυπώνει καλύτερα την πρόοδο στον τομέα της αύξησης των ευκαιριών απασχόλησης και, κατά συνέπεια, της μείωσης της ανεργίας. Παρόμοια είναι η αποτύπωση εάν χρησιμοποιηθούν στοιχεία ανά κλάδο οικονομικής δραστηριότητας (Διαγρ. 7).

Και πάλι, η αύξηση της απασχόλησης μεταξύ α’ τριμ. 2015 και α’ τριμ. 2016 διαμορφώνεται σε 101,9 χιλ άτομα ή +2,9%, με την απασχόληση στον τουρισμό (καταλύματα και εστίαση) κατά 26,2 χιλ άτομα ή +9,5% και στην υπόλοιπη οικονομία κατά 75,7 χιλ άτομα ή μόνο κατά +2,3%. Λαμβάνοντας υπόψη όλους τους ανωτέρω παράγοντες μπορεί, grosso modo, να υποστηριχθεί ότι η αύξηση της απασχόλησης που οφείλεται σε αυτή την ίδια την ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας είναι μάλλον περιορισμένη και, εν πολλοίς, εξαρτώμενη από εξωγενείς παράγοντες που είναι αβέβαιοι ως προς την ένταση και τη διάρκειά τους. Ο τουρισμός δρα προς το παρόν ως αντίβαρο στην υφεσιακή πορεία λόγω της υπερφορολόγησης της ιδιωτικής οικονομίας και της εξασθένισης των εισοδημάτων, κάτι που μπορεί να αναστραφεί ανά πάσα στιγμή. Δεν πρέπει, όμως, να εκλαμβάνουμε την αύξηση της απασχόλησης λόγω τουρισμού, η οποία χαρακτηρίζεται από έντονη εποχικότητα και συχνά χαμηλές αμοιβές ειδικά σε 12μηνη βάση, ως ένδειξη ανάκαμψης της ελληνικής οικονομίας και να επαναπαυόμεθα. Οι καλύτερες μέρες δεν θα έλθουν από μόνες τους χωρίς να επιταχύνουμε την εφαρμογή του προγράμματος δημοσιονομικής προσαρμογής και μεταρρυθμίσεων, με παράλληλη αλλαγή στο μείγμα πολιτικής προς την κατεύθυνση της μείωσης της φορολογικής επιβάρυνσης των συνεπών φορολογουμένων και των οργανωμένων δυναμικών επιχειρήσεων και της ανάκαμψης της ιδιωτικής επενδυτικής δραστηριότητας. Συνεπώς, είναι απολύτως απαραίτητο να εκμεταλλευθούμε το περιθώριο που μας δίνει η σχετικά καλή πορεία του τουρισμού, καθώς η μακρόχρονη και οδυνηρή αλλαγή του προτύπου ανάπτυξης προς πιο εξωστρεφείς δραστηριότητες απαιτεί μεγάλη προσπάθεια και επιμονή.