Τα «κλειδιά» για την μείωση της οικονομικής ανισότητας
Διευκόλυνση της επιχειρηματικότητας –Απελευθέρωση και εύρυθμη λειτουργία του τραπεζικού συστήματος– Παροχή ποιοτικής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης
Η οικονομική ανισότητα στην Ελλάδα της κρίσης και οι τρόποι αντιμετώπισής της αποτελούν το αντικείμενο μελέτης της «ΔιαΝΕΟσις» σύμφωνα με την οποία στην Ελλάδα, η εισοδηματική ανισότητα σταδιακά μειωνόταν από το σχετικά υψηλό επίπεδο πριν από το 1980, με την τάση απομείωσης ουσιαστικά να διακόπτει η κρίση, καθώς από το 2009 η εισοδηματική ανισότητα αυξάνεται. Ωστόσο η παρατηρούμενη αύξηση είναι μικρότερη του αναμενόμενου (με βάση τη σημαντική μείωση του κατά κεφαλήν εισοδήματος), γεγονός που παρουσιάζει ενδιαφέρον λόγω του μεγέθους της κρίσης και μας οδηγεί στο να εξετάσουμε πιο συστηματικά την ελληνική περίπτωση.
Η αύξηση του ποσοστού είναι της τάξης των 8 ποσοστιαίων μονάδων, η οποία πρακτικά σημαίνει αυξημένο κίνδυνο φτωχοποίησης ή αποκλεισμού ενός πολύ σημαντικού πληθυσμιακού ποσοστού (περίπου 700.000 ατόμων), το οποίο στην περίοδο πριν την κρίση λογιζόταν ως μεσαία τάξη. Μάλιστα, όπως φαίνεται στο ίδιο διάγραμμα, η αύξηση αυτή είναι εφάμιλλη για άνδρες και γυναίκες.
Πολλοί συνδέουν την αύξηση της εισοδηματικής ανισότητας με την απελευθέρωση των αγορών και τη φιλελευθεροποίηση της οικονομίας που συντελέστηκε στις προηγμένες οικονομικά χώρες την ίδια περίοδο.
Η απελευθέρωση των αγορών, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τη λειτουργία των επιχειρήσεων, όχι μόνο δεν συμβάλλει στην αύξηση της οικονομικής ανισότητας, αλλά αποτελεί και σημαντικό τρόπο αντιμετώπισής της.
Παράλληλα δύο βασικοί και αλληλένδετοι παράγοντες αύξησης της εισοδηματικής ανισότητας είναι η εκπαιδευτική εξειδίκευση και η έλλειψη επενδυτικών κεφαλαίων προς όσους δεν διαθέτουν εχέγγυα αποπληρωμής των επενδυτικών δανείων.
Η σχέση της απελευθέρωσης των αγορών (ελεύθερη επιχειρηματικότητα) και της εισοδηματικής ανισότητας όχι μόνο δεν είναι θετική αλλά είναι έντονα αρνητική καταδεικνύοντας ότι οι χώρες με υψηλότερο επίπεδο απελευθέρωσης του τρόπου λειτουργίας των αγορών (δηλαδή της επιχειρηματικότητας), έχουν χαμηλότερο επίπεδο εισοδηματικής ανισότητας.
Για να διαφύγει ένα φυσικό πρόσωπο από τη φτώχεια χρειάζεται συνήθως μια καλή επιχειρηματική ιδέα και τις συνθήκες εκείνες που θα συντελέσουν ώστε να την πραγματοποιήσει. Οι βασικότερες δύο συνθήκες είναι η ύπαρξη του θεσμικού πλαισίου που θα τον/τη διευκολύνει και η ύπαρξη χρηματοδότη (κυρίως ενός εύρωστου και λειτουργικού τραπεζικού συστήματος) που θα αντιλαμβάνεται την ποιότητα της ιδέας και θα είναι πρόθυμος να τη χρηματοδοτήσει. Για να βρεθεί η ίδια η ιδέα, ο σημαντικότερος παράγοντας είναι η εκπαιδευτική εξειδίκευση.
Συστηματική μελέτη των Beck, Levine και Levkov δείχνει την επίδραση της απελευθέρωσης της τραπεζικής αγοράς των ΗΠΑ που συνέβη κυρίως τη δεκαετία του 1980 στην εισοδηματική ανισότητα . Παρόλο που κατά την περίοδο της μελέτης η εισοδηματική ανισότητα αυξήθηκε, η επίδραση συγκεκριμένα της τραπεζικής απελευθέρωσης μειώνει την ανισότητα κάθε έτος μετά το έτος μηδέν της απελευθέρωσης. Από αυτό το εύρημα συμπεραίνουμε ότι η αύξηση του ανταγωνισμού στον τραπεζικό κλάδο συνετέλεσε στη χρηματοδότηση περισσότερων και ίσως καλύτερων επιχειρηματικών ιδεών τη δεκαετία του 1990 και στις αρχές του 2000.
Η ανώτατη εκπαίδευση παίζει πρωτεύοντα ρόλο στην αύξηση του εισοδήματος των φυσικών προσώπων. Παράλληλα, η ανώτατη εκπαίδευση σε προηγμένες χώρες οδηγεί πολλές φορές στη δημιουργία καινοτόμων επιχειρηματικών ιδεών και δίνει το διαβατήριο για τη χρηματοδότηση αυτών των ιδεών από τον τραπεζικό κλάδο.
Συμπερασματικά, και ιδιαίτερα σε ότι αφορά την ελληνική οικονομία, η μείωση της ανισότητας περνάει μέσα από τρεις σημαντικούς παράγοντες. Πρώτο, τη διευκόλυνση της επιχειρηματικότητας με μοναδικό κανονιστικό πλαίσιο αυτό της μείωσης της σκιώδους οικονομίας και την απόδοση της φορολογίας. Δεύτερο, την απελευθέρωση και εύρυθμη λειτουργία του τραπεζικού συστήματος. Τρίτο, την παροχή ποιοτικής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης για όσο το δυνατόν μεγαλύτερο τμήμα του πληθυσμού και τη σύνδεσή της με την επιχειρηματικότητα και την καινοτομία.
