Τι απειλεί την ανάπτυξη της Ευρωζώνης
Η δημοσιονομική συμπεριφορά της Ιταλίας στο επίκεντρο
Στην κορυφή της λίστας των σημαντικότερων ζητημάτων που καλείται να αντιμετωπίσει η ΕΕ στην παρούσα συγκυρία, βρίσκεται η Ιταλία. Η συζήτηση περί των δυνατοτήτων του δημοσιονομικού χώρου της Ιταλίας, σε σχέση με το σύμφωνο δημοσιονομικής πειθαρχίας της ΕΕ, προξενεί πολιτικές αναταράξεις. Η Ιταλία πιστεύει ότι μπορεί να μειώσει το δημόσιο χρέος – το δεύτερο υψηλότερο στην ΕΕ (131% του ΑΕΠ)- με αύξηση των κρατικών δαπανών, στοχεύοντας στην ενδυνάμωση της οικονομικής αναπτύξεως. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ως υπεύθυνη για την παρακολούθηση των σχεδίων δαπανών της Ευρωζώνης, έχει απορρίψει το προσχέδιο του προϋπολογισμού, καθώς θεωρεί ότι οι υποθέσεις της κυβερνήσεως της Ιταλίας είναι αισιόδοξες, ζητώντας την υποβολή ενός αναθεωρημένου προϋπολογισμού. Υπενθυμίζεται, ότι βάσει του συμφώνου αναπτύξεως και σταθερότητας, τα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης υποχρεούνται, να διασφαλίζουν πως τα δημοσιονομικά ελλείμματα δεν υπερβαίνουν το 3% του ΑΕΠ και τα εθνικά χρέη είναι χαμηλότερα τού 60% του ΑΕΠ.
Η Ιταλία μπορεί να θεωρηθεί, εν δυνάμει συστημικός κίνδυνος, καθώς μπορεί να πλήξει την οικονομική σταθερότητα της ΕΕ, ενώ μια αρνητική εξέλιξη μπορεί να προκαλέσει σημαντική αναστάτωση στις χρηματοπιστωτικές αγορές. Οι επενδυτές μόλις αρχίσουν να ανησυχούν ότι το δημόσιο χρέος της Ιταλίας τείνει να αποκτήσει ανοδική τάση, θα επιδείξουν απροθυμία να δανείσουν την ιταλική κυβέρνηση στα τρέχοντα επίπεδα επιτοκίων, με αποτέλεσμα να αυξηθεί αυτομάτως το κόστος δανεισμού, με τις όποιες συνέπειες αυτό συνεπάγεται για ιδιώτες, επιχειρήσεις και δημόσιο. Επιπροσθέτως, δεν μπορεί να αποκλεισθεί η δημιουργία μιας αυτοτροφοδοτούμενης δυναμικής προσδοκιών, ικανής να οδηγήσει την Ιταλία σε οικονομική κρίση, ιδιαίτερα εάν οι κυβερνητικές πολιτικές υπονομεύσουν την εμπιστοσύνη στο τραπεζικό σύστημα της χώρας. Ως εκ τούτου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (ΕΚ) θα πρέπει να επιδιώξει την επιβολή των ισχυόντων κανόνων και να διαφυλάξει την εικόνα της ευρωπαϊκής οικονομίας στο σύνολό της.
Τι απειλεί την ανάπτυξη της Ευρωζώνης
Το ΑΕΠ (προσωρινή μέτρηση) στην Ευρωζώνη (ΕΑ19) το τρίτο τρίμηνο του 2018 αυξήθηκε με το χαμηλότερο ρυθμό των τελευταίων τεσσάρων ετών, καθώς επηρεάσθηκε αρνητικά από την οικονομική δραστηριότητα στην Ιταλία και στη Γερμανία. Ειδικότερα, στη Γερμανία, η οικονομική δραστηριότητα ατόνησε, εξαιτίας της μειωμένης παραγωγής στον κλάδο της αυτοκινητοβιομηχανίας και της χαμηλότερης οικονομικής δραστηριότητας στον κατασκευαστικό κλάδο. Σε ετήσια βάση, το ΑΕΠ στη ΖτΕ αυξήθηκε το τρίτο τρίμηνο κατά 1,7% έναντι αυξήσεως 2,2% στο δεύτερο τρίμηνο. Στην Ιταλία, το ΑΕΠ το τρίτο τρίμηνο, κατέγραψε μηδενική μεταβολή (σε τριμηνιαία βάση), έχοντας επιτύχει οριακή αύξηση 0,2% στο δεύτερο τρίμηνο του 2018.
Επιπροσθέτως, τα οικονομικά δεδομένα της Ευρωζώνης για το τέταρτο τρίμηνο υποδηλώνουν συνέχιση της αδυναμίας των αναπτυξιακών ρυθμών. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν: η διαμόρφωση του δείκτη καταναλωτικής εμπιστοσύνης, τον Οκτώβριο, στο χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων 17 μηνών και της επιχειρηματικής δραστηριότητας σε χαμηλό διετίας. Εν τούτοις, η εξασθένιση της οικονομικής δραστηριότητας στην Ευρωζώνη προβληματίζει τους επενδυτές για τους κάτωθι λόγους:
Πρώτον, λαμβάνει χώρα ένα μήνα πριν η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) εγκαταλείψει το πρόγραμμα αγοράς στοιχείων ενεργητικού (asset purchase programme – APP).
Δεύτερον, η άρση της προσωρινής αναστολής για επιβολή δασμών στις εξαγωγές χάλυβα και αλουμινίου της ΕΕ προς τις ΗΠΑ, μπορεί να επιβαρύνει το οικονομικό κλίμα. Όπως άλλωστε, έχει επισημάνει ο επικεφαλής της ΕΚΤ, η απειλή του εμπορικού προστατευτισμού, οι αδυναμίες των αναδυόμενων οικονομιών και η μεταβλητότητα των χρηματοπιστωτικών αγορών, αποτελούν του κύριους κινδύνους για την οικονομία της Ευρωζώνης.
Το Brexit δεν αποτελεί σοβαρή απειλή για την ΕΕ
Η αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου(Brexit) από την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) έχει εξελιχθεί σε μία ατέρμονη διαδικασία, ενώ η ΕΕ δέχεται έντονες πιέσεις, τόσο σε πολιτικό (Ουγγαρία, Πολωνία), όσο και σε οικονομικό επίπεδο (Ιταλία, εμπορικός προστατευτισμός). Η απουσία, από την πλευρά του Ηνωμένου Βασιλείου, μιας ευρέως αποδεκτής προτάσεως για τη μελλοντική του σχέση με την ΕΕ και οι καθυστερήσεις που έχουν προκληθεί εξαιτίας των πολιτικών διχογνωμιών, έχουν φέρει το Brexit στην ατζέντα της ΕΕ, χαμηλότερα από την έναρξη των διαπραγματεύσεων.
Επιπροσθέτως, η Ευρωπαϊκή Ένωση, στην παρούσα συγκυρία καλείται να αντιμετωπίσει άλλα ζητήματα που αν αφεθούν ανεξέλεγκτα, ενδεχομένως να δοκιμάσουν τη συνοχή της. Ωστόσο, η συμφωνία αποχωρήσεως του Ηνωμένου Βασιλείου, σύμφωνα με δημοσίευμα (The Times, “Brussels to offer border compromise in Brexit boost for Theresa May”, November 6 2018) δεν είναι χρονικά μακριά, καθώς η ΕΕ είναι διατεθειμένη να προτείνει μια συμβιβαστική λύση για το τελευταίο και ακανθώδες εμπόδιο των διαπραγματεύσεων- τη μελλοντική τελωνειακή σχέση και τα σύνορα με την Ιρλανδία.
Διατήρηση των ισορροπιών
Η ΕΕ κρίνεται σκόπιμο να καταβάλει προσπάθειες για να αρθεί το αδιέξοδο που έχει προκληθεί στις σχέσεις της με την Ιταλία. Η ΕΕ ζητά συμμόρφωση με τους δημοσιονομικούς κανόνες και κατά συνέπεια ένα αναθεωρημένο προϋπολογισμό του 2019 για την Ιταλία. Ενδεχομένως, η τελευταία στην αντιπαράθεση της με την ΕΕ, να προσπαθήσει να αποκλίνει του κανόνα, όπως είχε πράξει στο παρελθόν και η Γαλλία.
Αν δεν υπάρξει συμβιβασμός μεταξύ των δύο πλευρών, οι κυρώσεις θα επιβαρύνουν, τόσο το οικονομικό, όσο και το πολιτικό κλίμα. Άλλωστε, το τελευταίο είναι ήδη βεβαρημένο, αν κρίνει κάποιος, τη δημοτικότητα που κερδίζουν αντισυστημικά και αντιευρωπαϊκά πολιτικά σχήματα, εν όψει και των προσεχών εκλογών του ευρωκοινοβουλίου.
Πηγή: Εβδομαδιαίο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων της Διευθύνσεως Οικονομικών Μελετών της Alpha Bank.
