Υπερπλεόνασμα ευκαιριών ή επιδοματική ψευδαίσθηση; Κριτική ανάλυση των κυβερνητικών μέτρων
Το συγκεκριμένο πακέτο μέτρων μοιάζει περισσότερο με μια βραχυπρόθεσμη κίνηση με πολιτικά κίνητρα, παρά με μια στρατηγική απάντηση στις βαθιές και επίμονες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ελληνική κοινωνία και οικονομία. Η πραγματική πρόκληση παραμένει η μετάβαση από τις πολιτικές-ασπιρίνες σε ουσιαστικές, διαρθρωτικές αλλαγές που θα ενισχύσουν την ανθεκτικότητα και τη δικαιοσύνη στην ελληνική οικονομία
Η σημερινή ανακοίνωση της κυβέρνησης για την αξιοποίηση μέρους του δημοσιονομικού υπερπλεονάσματος του 2024, ύψους 11,4 δισ. ευρώ (4,8% του ΑΕΠ), μέσω ενός πακέτου μέτρων 1 δισ. ευρώ, έχει πυροδοτήσει έντονο δημόσιο διάλογο. Ενώ η κυβέρνηση παρουσιάζει τα μέτρα ως απάντηση σε βασικά προβλήματα, η κριτική εστιάζει στον επιδοματικό και αποσπασματικό χαρακτήρα τους, στην ανεπάρκειά τους να αντιμετωπίσουν τις ρίζες των προβλημάτων και στην πιθανή ψηφοθηρική τους σκοπιμότητα ενόψει της φθίνουσας δημοσκοπικής εικόνας.
Το πλαίσιο: Υπερπλεόνασμα σε περίοδο ακρίβειας
Είναι κρίσιμο να κατανοήσουμε την προέλευση αυτού του εντυπωσιακού υπερπλεονάσματος. Όπως επισημαίνεται, αυτό δεν είναι απαραίτητα προϊόν μόνο εύρωστης ανάπτυξης, αλλά και αποτέλεσμα:
Υψηλής φορολογικής πολιτικής: Η διατήρηση υψηλών φορολογικών συντελεστών και βαρών, όπως ο ΕΝΦΙΑ, που παραμένουν από τα μνημονιακά χρόνια.
Πληθωρισμού: Η άνοδος των τιμών έχει αυξήσει ονομαστικά τα κρατικά έσοδα, κυρίως μέσω του ΦΠΑ και άλλων έμμεσων φόρων, χωρίς αυτό να σημαίνει αντίστοιχη βελτίωση της αγοραστικής δύναμης των πολιτών.
Διατήρησης μνημονιακών μέτρων: Πολλές από τις περικοπές και τις πολιτικές λιτότητας παραμένουν ενεργές.
Αυτό το πλαίσιο δημιουργεί ένα παράδοξο: ένα κράτος με σημαντικό δημοσιονομικό “μαξιλάρι”, την ώρα που οι πολίτες βιώνουν μια παρατεταμένη κρίση ακρίβειας σε βασικά αγαθά, ενέργεια και στέγη. Η κατάσταση αυτή τροφοδοτεί την κριτική ότι το υπερπλεόνασμα προέρχεται εν μέρει από την υπερφορολόγηση και την οικονομική πίεση που υφίστανται νοικοκυριά και επιχειρήσεις. Όπως αναφέρει και σχετικό άρθρο στο mywaypress.gr, η ελληνική οικονομία μοιάζει να ισορροπεί “ανάμεσα στην ευχή” των μακροοικονομικών δεικτών και την “κατάρα” της καθημερινής δυσκολίας και των διαρθρωτικών αδυναμιών.
Τα μέτρα υπό κρίση: Ασπιρίνες ή θεραπεία;
Η κυβέρνηση επέλεξε να επιστρέψει περίπου το 1/11 του υπερπλεονάσματος μέσω τριών στοχευμένων παρεμβάσεων:
Επιδότηση ενοικίου: Επιστροφή ενός ενοικίου ετησίως (κάθε Νοέμβριο) στους ενοικιαστές.
Έκτακτο επίδομα: €250 καθαρά ετησίως (κάθε Νοέμβριο) σε 1,5 εκατομμύριο χαμηλοσυνταξιούχους και άτομα με αναπηρία (ΑμεΑ).
Ενίσχυση Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ): Επιπλέον €500 εκατ. για δημόσια έργα και κοινωνικές δράσεις.
Η κριτική που ασκείται σε αυτά τα μέτρα είναι πολυεπίπεδη:
Επιδοματικός χαρακτήρας & αντιμετώπιση συμπτωμάτων: Η βασική ένσταση, όπως τονίζεται, είναι ότι πρόκειται για “επιδοματικές πολιτικές σοβιετικού τύπου” ή “ασπιρίνες”. Παρέχουν προσωρινή ανακούφιση σε συγκεκριμένες ομάδες, αλλά δεν αντιμετωπίζουν τις βαθύτερες αιτίες των προβλημάτων: την καλπάζουσα ακρίβεια, το υψηλό κόστος στέγασης, τη διάρθρωση της φορολογίας (π.χ. διατήρηση ΕΝΦΙΑ), τις χαμηλές αποδοχές.
Ανεπαρκής στήριξη: Η ουσιαστική βοήθεια αμφισβητείται. Όπως εύστοχα σχολιάζει χρήστης στο X, το να δίνονται €250 ετησίως σε ΑμεΑ που μπορεί να ζουν με €338 μηνιαίως φαντάζει περισσότερο ως συμβολική κίνηση παρά ως ουσιαστική ενίσχυση. Ομοίως, ένα μηνιαίο ενοίκιο ετησίως δεν λύνει το δομικό πρόβλημα της έλλειψης προσιτής στέγης.
Ψηφοθηρική σκοπιμότητα: Η χρονική στιγμή της ανακοίνωσης και η στόχευση σε ευρείες πληθυσμιακές ομάδες (ενοικιαστές, συνταξιούχοι) ερμηνεύονται από πολλούς ως “επικοινωνιακό τέχνασμα” και “ψηφοθηρικά δώρα” με στόχο την αντιστροφή της αρνητικής δημοσκοπικής τάσης, παρά ως μέρος μιας συνεκτικής οικονομικής στρατηγικής.
Παράλειψη δομικών αλλαγών: Η κριτική εστιάζει στο τι δεν κάνει η κυβέρνηση με το υπερπλεόνασμα. Σχολιαστές στο Χ επισημαίνουν την απουσία μειώσεων φόρων (ιδίως κατάργηση ΕΝΦΙΑ), κινήτρων για εργασία και επενδύσεις. Η βαριά φορολόγηση της εργασίας και η έλλειψη ουσιαστικών κινήτρων παραμένουν.
Αναποτελεσματικότητα ΠΔΕ: Η ενίσχυση του ΠΔΕ κατά €500 εκατ. κρίνεται μικρή μπροστά στο εκτιμώμενο επενδυτικό κενό των €100 δισ. Επιπλέον, το πρόβλημα της χαμηλής απορροφητικότητας των κονδυλίων του ΠΔΕ κατά τα προηγούμενα έτη θέτει ερωτήματα για την πραγματική αξιοποίηση και αυτών των επιπλέον πόρων.
Αντιφάσεις πολιτικής: Ένας σχολιαστής στο Χ θίγει την αντίφαση της επιβάρυνσης των ιδιοκτητών με ΕΝΦΙΑ και υψηλή φορολόγηση, την ίδια στιγμή που η κυβέρνηση επιδοτεί ενοίκια, μεταφέροντας ουσιαστικά πόρους χωρίς να διορθώνει τις στρεβλώσεις στην αγορά ακινήτων και τη φορολογία.
Η ευρύτερη εικόνα: Αναβαθμίσεις με αστερίσκους και δημιουργική λογιστική;
Η κριτική αυτή ενισχύεται από την ανάλυση της ευρύτερης οικονομικής κατάστασης, όπως αποτυπώνεται και σε πρόσφατα σχετικά άρθρα του mywaypress.gr (βλέπε mywaypress.gr, mywaypress.gr, mywaypress.gr)
Αναβαθμίσεις υπό αίρεση: Ακόμα και οι πρόσφατες αναβαθμίσεις της πιστοληπτικής ικανότητας της χώρας έρχονται “με αστερίσκους”, επισημαίνοντας τις “επίμονες προκλήσεις” όπως το υψηλό δημόσιο χρέος, η ανάγκη για μεταρρυθμίσεις και η κοινωνική συνοχή. Το υπερπλεόνασμα δεν αναιρεί αυτές τις θεμελιώδεις αδυναμίες.
Φτώχεια και ανισότητα: Το άρθρο με τίτλο “Φτώχεια και ανισότητα: η δημιουργική λογιστική της κυβέρνησης;” υπονοεί ότι οι επίσημοι δείκτες μπορεί να μην αποτυπώνουν την πλήρη εικόνα της φτώχειας και των ανισοτήτων, που εντείνονται από την ακρίβεια. Τα επιδόματα μπορεί να μην φτάνουν καν σε αυτούς που τα έχουν περισσότερο ανάγκη ή να μην αρκούν για να γεφυρώσουν το χάσμα.
Αυθαιρεσίες και αδυναμία προστασίας: Η αναφορά σχολιαστή σε αυθαίρετες χρεώσεις από funds και προβληματικές διαδικασίες έκδοσης διαταγών πληρωμής, αν και δεν αφορά άμεσα το πακέτο μέτρων, εντάσσεται στο ευρύτερο κλίμα οικονομικής ανασφάλειας και αίσθησης έλλειψης προστασίας των πολιτών απέναντι σε ισχυρούς οικονομικούς παράγοντες.
Σύνοψη κρτικής και πληροφοριακή αξία για τον αναγνώστη της mywaypress.gr
Η κυβέρνηση παρουσιάζει την επιστροφή €1 δισ. ως πράξη κοινωνικής ευαισθησίας και αξιοποίησης της δημοσιονομικής επιτυχίας. Ωστόσο, η κριτική ανάλυση αποκαλύπτει μια διαφορετική οπτική:
Βασικό σημείο: Τα μέτρα είναι αποσπασματικά επιδόματα που αντιμετωπίζουν συμπτώματα και όχι τις δομικές αιτίες της οικονομικής δυσπραγίας (ακρίβεια, φορολογία, χαμηλοί μισθοί/συντάξεις, στεγαστική κρίση).
Προστιθέμενη αξία: Το υπερπλεόνασμα, που προκύπτει εν μέρει από υψηλή φορολογία και πληθωρισμό, θα μπορούσε δυνητικά να χρηματοδοτήσει γενναίες μεταρρυθμίσεις (π.χ. μείωση ΕΝΦΙΑ, φορολογικά κίνητρα για εργασία/επενδύσεις) αντί για στοχευμένα, περιορισμένης αποτελεσματικότητας, επιδόματα.
Κριτική αξιολόγηση: Η πολιτική αυτή ενέχει τον κίνδυνο να διαιωνίζει ένα μοντέλο “κράτους-πατερούλη” που μοιράζει επιδόματα αντί να δημιουργεί τις συνθήκες για βιώσιμη ανάπτυξη και ευημερία για όλους. Η σκοπιμότητά της φαίνεται να συνδέεται περισσότερο με την επικοινωνιακή διαχείριση και την ανάγκη αντιστροφής του αρνητικού πολιτικού κλίματος.
Ευκαιρία που χάνεται: Η μη αξιοποίηση του υπερπλεονάσματος για την αντιμετώπιση του τεράστιου επενδυτικού κενού ή για ουσιαστική ελάφρυνση της μεσαίας τάξης και των επιχειρήσεων αποτελεί μια χαμένη ευκαιρία για την ουσιαστική θωράκιση της οικονομίας μακροπρόθεσμα.
Εν κατακλείδι, ενώ η παροχή βοήθειας σε ευάλωτες ομάδες είναι καλοδεχούμενη, το συγκεκριμένο πακέτο μέτρων μοιάζει περισσότερο με μια βραχυπρόθεσμη κίνηση με πολιτικά κίνητρα, παρά με μια στρατηγική απάντηση στις βαθιές και επίμονες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ελληνική κοινωνία και οικονομία. Η πραγματική πρόκληση παραμένει η μετάβαση από τις πολιτικές-ασπιρίνες σε ουσιαστικές, διαρθρωτικές αλλαγές που θα ενισχύσουν την ανθεκτικότητα και τη δικαιοσύνη στην ελληνική οικονομία.
mywaypress.gr
