Φτώχεια και ανισότητα – Η “δημιουργική λογιστική” δεν μπορεί να υποκαταστήσει την ουσιαστική βελτίωση της ζωής των ανθρώπων
Η αντιμετώπιση της φτώχειας, της ανισότητας και της χαμηλής αγοραστικής δύναμης αποτελεί επιτακτική ανάγκη για την κοινωνική συνοχή και τη βιώσιμη ανάπτυξη της Ελλάδας
Οικονομική δυσπραγία στην Ελλάδα: Ανάλυση δεδομένων, κυβερνητικές πολιτικές και προτάσεις αντιμετώπισης
Τα πρόσφατα στοιχεία από την Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ) και τη Eurostat, όπως αναδεικνύονται σε δημοσιεύματα των τελευταίων ημερών (Απρίλιος 2025), σκιαγραφούν μια ανησυχητική εικόνα για την οικονομική κατάσταση σημαντικής μερίδας του πληθυσμού στην Ελλάδα. Παρά τις κυβερνητικές διακηρύξεις για ανάπτυξη, τα δεδομένα υποδεικνύουν αύξηση της φτώχειας, διεύρυνση των ανισοτήτων και σημαντικές δυσκολίες στην κάλυψη βασικών αναγκών.
5 βασικές επισημάνσεις από τα δημοσιεύματα
Από την ανάλυση των επιλεγμένων άρθρων προκύπτουν οι εξής πέντε κεντρικές διαπιστώσεις:
Άνοδος του Δείκτη φτώχειας: Η ΕΛΣΤΑΤ καταγράφει αύξηση του ποσοστού του πληθυσμού που ζει κάτω από το όριο της φτώχειας. Αυτό υποδηλώνει ότι ένα αυξανόμενο τμήμα της κοινωνίας δεν διαθέτει τους απαραίτητους πόρους για ένα αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης, παρά την όποια μακροοικονομική βελτίωση. (Πηγή: in.gr, 17/04/2025)
Εκτεταμένη δυσκολία κάλυψης βασικών αναγκών: Σχεδόν το 43% των νοικοκυριών αντιμετωπίζει δυσκολίες στην έγκαιρη πληρωμή πάγιων υποχρεώσεων όπως το ενοίκιο, οι δόσεις δανείων ή οι λογαριασμοί κοινής ωφέλειας. Αυτό το υψηλό ποσοστό υλικής και κοινωνικής στέρησης αποκαλύπτει μια εύθραυστη οικονομική πραγματικότητα για μεγάλο μέρος του πληθυσμού. (Πηγή: in.gr, 05/04/2025)
Αδυναμία αντιμετώπισης έκτακτων αναγκών: Ένα συντριπτικό ποσοστό (81,9%) του φτωχού πληθυσμού δηλώνει αδυναμία να καλύψει ένα έκτακτο, αλλά σχετικά μικρό, έξοδο της τάξης των 480 ευρώ. Αυτό καταδεικνύει την παντελή έλλειψη οικονομικών αποθεμάτων και δικλείδων ασφαλείας για τους πιο ευάλωτους. (Πηγή: in.gr, 05/04/2025)
Χαμηλή αγοραστική δύναμη: Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, η Ελλάδα κατατάσσεται πολύ χαμηλά μεταξύ των χωρών της ΕΕ όσον αφορά την αγοραστική δύναμη των πολιτών της (μετρούμενη σε Μονάδες Αγοραστικής Δύναμης – ΜΑΔ). Αυτό σημαίνει ότι ακόμη και αν τα ονομαστικά εισοδήματα αυξάνονται, η πραγματική τους αξία (τι μπορούν να αγοράσουν) παραμένει περιορισμένη σε σύγκριση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, πιθανώς λόγω του υψηλότερου επιπέδου τιμών σε σχέση με τα εισοδήματα. (Πηγή: in.gr, 05/04/2025)
Διεύρυνση της Οικονομικής Ανισότητας: Το άρθρο με ημερομηνία 18/04/2025 επισημαίνει τη διεύρυνση της ψαλίδας μεταξύ πλουσίων και φτωχών. Η οικονομική ανισότητα αυξάνεται, υποδηλώνοντας ότι τα οφέλη της όποιας οικονομικής ανάπτυξης δεν κατανέμονται ισομερώς στην κοινωνία. (Πηγή: in.gr, 18/04/2025)
Σχέση με κυβερνητικές υποσχέσεις και πολιτικές
Τα παραπάνω ευρήματα έρχονται σε αντίθεση ή τουλάχιστον θέτουν υπό σοβαρή αμφισβήτηση την αποτελεσματικότητα των κυβερνητικών πολιτικών ως προς την επίτευξη ευρείας κοινωνικής ευημερίας. Η κυβέρνηση συχνά προβάλλει τη μείωση της ανεργίας, την προσέλκυση επενδύσεων και τους θετικούς ρυθμούς αύξησης του ΑΕΠ ως δείκτες επιτυχίας. Ωστόσο, τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ και της Eurostat δείχνουν ότι:
-Η μακροοικονομική ανάπτυξη δεν μεταφράζεται αυτόματα σε βελτίωση του βιοτικού επιπέδου για όλους. Η αύξηση της φτώχειας και η διεύρυνση των ανισοτήτων υποδηλώνουν προβλήματα στην κατανομή του παραγόμενου πλούτου.
-Οι αυξήσεις στον κατώτατο μισθό, αν και θετικές, φαίνεται να μην επαρκούν για να αντισταθμίσουν τον πληθωρισμό (ιδίως στα τρόφιμα και την ενέργεια) και το αυξημένο κόστος στέγασης, με αποτέλεσμα η πραγματική αγοραστική δύναμη να παραμένει χαμηλή.
-Τα μέτρα στήριξης (π.χ., επιδόματα, pass) ενδέχεται να είναι αποσπασματικά ή ανεπαρκή για να καλύψουν τις ανάγκες των πιο ευάλωτων νοικοκυριών, όπως φαίνεται από την αδυναμία κάλυψης βασικών και έκτακτων εξόδων.
-Η κριτική περί “δημιουργικής λογιστικής” που αναφέρεται σε ένα από τα άρθρα (in.gr, 05/04/2025) υπονοεί μια πιθανή απόκλιση μεταξύ της κυβερνητικής επικοινωνιακής στρατηγικής που εστιάζει σε θετικούς δείκτες και της βιωμένης πραγματικότητας των πολιτών, όπως αυτή αποτυπώνεται στα στατιστικά δεδομένα για τη φτώχεια και την υλική στέρηση.
-Πολιτικές που ενδεχομένως ευνοούν συγκεκριμένους τομείς ή υψηλότερα εισοδηματικά κλιμάκια (π.χ., φορολογικές ελαφρύνσεις για επιχειρήσεις ή κεφάλαιο) χωρίς αντίστοιχες ισχυρές παρεμβάσεις για την ενίσχυση των χαμηλότερων εισοδημάτων και την αναδιανομή, μπορεί να συμβάλλουν στη διεύρυνση της ανισότητας.
Δημιουργικές, ρεαλιστικές και τεκμηριωμένες προτάσεις αντιμετώπισης
Η αντιμετώπιση αυτής της πολυεπίπεδης κρίσης απαιτεί ένα συνεκτικό σχέδιο με στοχευμένες παρεμβάσεις:
1.Ενίσχυση πραγματικών εισοδημάτων και αγοραστικής δύναμης:
-Αυτόματη Τιμαριθμική Αναπροσαρμογή: Θεσμοθέτηση μηχανισμού ετήσιας αναπροσαρμογής του κατώτατου μισθού και των βασικών κοινωνικών επιδομάτων (ανεργίας, αναπηρίας, ΚΕΑ) με βάση τον πραγματικό πληθωρισμό στα είδη βασικής ανάγκης (τρόφιμα, ενέργεια, στέγαση) και όχι μόνο τον γενικό δείκτη τιμών καταναλωτή.
-Μείωση έμμεσων φόρων σε βασικά αγαθά: Εξέταση της μείωσης του ΦΠΑ σε βασικά είδη διατροφής και προσωπικής υγιεινής για την άμεση ανακούφιση των νοικοκυριών.
-Ενίσχυση Ελέγχων Αγοράς: Εντατικοποίηση των ελέγχων για την καταπολέμηση της αισχροκέρδειας, ιδίως σε περιόδους κρίσης, με αυστηρές κυρώσεις.
2.Στοχευμένη στεγαστική πολιτική:
-Επιδότηση ενοικίου βάσει εισοδηματικών κριτηρίων: Διεύρυνση και ενίσχυση του επιδόματος στέγασης, καθιστώντας το πιο ευέλικτο και συνδέοντάς το με το ύψος του ενοικίου και τα πραγματικά εισοδήματα σε τοπικό επίπεδο.
-Ρύθμιση αγοράς ενοικίων: Εφαρμογή ανώτατων ορίων στις αυξήσεις ενοικίων, ιδιαίτερα σε περιοχές με υψηλή ζήτηση, και παροχή κινήτρων για μακροχρόνιες μισθώσεις.
-Προγράμματα Κοινωνικής Κατοικίας: Επιτάχυνση και επέκταση προγραμμάτων δημιουργίας αποθέματος κοινωνικής κατοικίας.
3.Καταπολέμηση της ανισότητας και ενίσχυση της Κοινωνικής Δικαιοσύνης:
-Προοδευτική φορολογική μεταρρύθμιση: Αύξηση της προοδευτικότητας της φορολογικής κλίμακας για τα φυσικά πρόσωπα (υψηλότεροι συντελεστές για τα πολύ υψηλά εισοδήματα) και εξέταση της φορολόγησης του μεγάλου πλούτου. Αύξηση της φορολογίας στα υψηλά κέρδη των μεγάλων επιχειρήσεων, ειδικά σε κλάδους με ολιγοπωλιακές δομές.
-Καταπολέμηση φοροδιαφυγής: Ενίσχυση των ελεγκτικών μηχανισμών με έμφαση στη μεγάλη φοροδιαφυγή και το ξέπλυμα χρήματος.
-Ενίσχυση κοινωνικού κράτους: Αύξηση των δαπανών για την υγεία, την παιδεία και την κοινωνική πρόνοια, διασφαλίζοντας καθολική και ισότιμη πρόσβαση.
4.Δημιουργία Δικτύου Ασφαλείας:
-Ταμείο έκτακτης ανάγκης: Δημιουργία ενός ευέλικτου μηχανισμού παροχής μικρής, έκτακτης οικονομικής βοήθειας σε νοικοκυριά που αποδεδειγμένα αντιμετωπίζουν μια ξαφνική κρίση (π.χ., σοβαρό πρόβλημα υγείας, απώλεια εργασίας) για την κάλυψη άμεσων εξόδων, όπως το ποσό των €480 που αναφέρεται στην έρευνα.
-Προγράμματα Χρηματοοικονομικού Αλφαβητισμού: Ενίσχυση προγραμμάτων για την εκπαίδευση των πολιτών στη διαχείριση των οικονομικών τους.
5.Διαρθρωτικές παρεμβάσεις για ποιοτική απασχόληση:
-Επένδυση στις δεξιότητες: Σύνδεση της εκπαίδευσης και της κατάρτισης με τις σύγχρονες ανάγκες της αγοράς εργασίας για τη δημιουργία καλύτερα αμειβόμενων θέσεων εργασίας.
-Ενίσχυση Συλλογικών Διαπραγματεύσεων: Υποστήριξη του θεσμού των συλλογικών συμβάσεων εργασίας για τη βελτίωση των μισθών και των όρων εργασίας.
Η αντιμετώπιση της φτώχειας, της ανισότητας και της χαμηλής αγοραστικής δύναμης αποτελεί επιτακτική ανάγκη για την κοινωνική συνοχή και τη βιώσιμη ανάπτυξη της Ελλάδας. Τα στατιστικά δεδομένα από την ΕΛΣΤΑΤ και τη Eurostat κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου, υποδεικνύοντας ότι οι τρέχουσες πολιτικές, παρά τους θετικούς μακροοικονομικούς δείκτες, δεν επαρκούν για να διασφαλίσουν ευημερία για όλους. Απαιτείται μια στροφή προς πιο στοχευμένες, δίκαιες και αναδιανεμητικές πολιτικές που θα λαμβάνουν υπόψη τη βιωμένη πραγματικότητα των πολιτών και θα θέτουν στο επίκεντρο την καταπολέμηση των ανισοτήτων και την ενίσχυση του κοινωνικού κράτους. Η “δημιουργική λογιστική” δεν μπορεί να υποκαταστήσει την ουσιαστική βελτίωση της ζωής των ανθρώπων.
