10 μέτρα για την αναδιάρθρωση της οικονομίας και την προώθηση απασχόλησης στη Δυτική Μακεδονία

Το Ινστιτούτο Εργασίας της ΓΣΕΕ έδωσε στη δημοσιότητα το Κείμενο Εργασίας και Τεκμηρίωσης με τίτλο Μετάβαση στον ενεργό πληθυσμό και προοπτικές απασχόλησης: Η περίπτωση της Δυτικής Μακεδονίας. Το κείμενο εστιάζει στην αγορά εργασίας της Δυτικής Μακεδονίας, αναλύοντας τις προοπτικές απασχόλησης στην περιοχή. Παρουσιάζει μια σειρά στατιστικών δεδομένων που αποτυπώνουν την κατάσταση της οικονομίας της περιοχής, τονίζοντας την υψηλή εξάρτηση από την παραγωγή ενέργειας και τις αρνητικές επιπτώσεις της απολιγνιτοποίησης. Εξετάζεται η διάρθρωση της παραγωγής, η ανεργία, η απασχόληση και οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Δυτική Μακεδονία στην εποχή της ενεργειακής μετάβασης.

 
Οικονομικές και κοινωνικές προκλήσεις στη Δυτική Μακεδονία λόγω απολιγνιτοποίησης

Η Δυτική Μακεδονία αντιμετωπίζει σοβαρές οικονομικές και κοινωνικές προκλήσεις λόγω της απολιγνιτοποίησης και της ενεργειακής μετάβασης. Αυτές οι προκλήσεις προκύπτουν από την έντονη εξάρτηση της οικονομίας της περιοχής από την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας με λιγνίτη και την αδυναμία δημιουργίας ισοδύναμων θέσεων εργασίας σε άλλους κλάδους.

Κύριες Προκλήσεις:

• Υποβάθμιση Βιοτικού Επιπέδου: Η συρρίκνωση του κλάδου της ενέργειας οδηγεί σε μείωση θέσεων εργασίας υψηλής ποιότητας και σε υποχώρηση του μέσου ωρομισθίου. Η στροφή προς τον αγροτικό τομέα, αν και δυναμικός, δημιουργεί θέσεις εργασίας χαμηλότερης αμοιβής, υποβαθμίζοντας το βιοτικό επίπεδο των κατοίκων.
• Αύξηση Ανεργίας: Η περιοχή ήδη αντιμετωπίζει υψηλότερα ποσοστά ανεργίας από την υπόλοιπη Ελλάδα. Η απολιγνιτοποίηση επιδεινώνει την κατάσταση, ιδιαίτερα για άτομα με τριτοβάθμια εκπαίδευση, και κυρίως γυναίκες, καθώς οι υπόλοιποι κλάδοι αδυνατούν να απορροφήσουν άτομα υψηλής ειδίκευσης.
• Μακροχρόνια Ανεργία: Η μακροχρόνια ανεργία, ιδιαίτερα για πτυχιούχους, αποτελεί μείζον πρόβλημα. 7 στους 10 ανέργους πτυχιούχους στη Δυτική Μακεδονία μένουν άνεργοι για πάνω από ένα χρόνο, με αρνητικές επιπτώσεις στις δεξιότητες και την ψυχολογική τους κατάσταση.
• Στρεβλή Διάρθρωση Παραγωγής: Η περιοχή παρουσιάζει μια στρεβλή διάρθρωση παραγωγής με έμφαση σε έναν κλάδο, γεγονός που την καθιστά ευάλωτη σε κρίσεις και αλλαγές στην αγορά ενέργειας. Η στροφή προς τον αγροτικό τομέα υποδηλώνει μια αποαναπτυξιακή πορεία.
• Απώλεια Ανταγωνιστικότητας: Η μείωση της παραγωγικότητας και η συρρίκνωση των μισθών οδηγούν σε απώλεια ανταγωνιστικότητας, καθιστώντας δυσκολότερη την προσέλκυση επενδύσεων και τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.

Απαιτούμενες Παρεμβάσεις:

• Κατάρτιση: Εκπαίδευση και κατάρτιση ατόμων με πρωτοβάθμια εκπαίδευση για να βελτιωθεί η απασχολησιμότητά τους .
• Αναδιάρθρωση Παραγωγικού Συστήματος: Σχεδιασμός και εφαρμογή πολιτικών για την ενίσχυση κλάδων υψηλής τεχνολογίας και τη δημιουργία θέσεων εργασίας υψηλής ειδίκευσης.
• Προσέλκυση Επενδύσεων: Εφαρμογή κινήτρων για προσέλκυση επενδύσεων σε νέους κλάδους, συμβάλλοντας στην διαφοροποίηση της οικονομίας.

Η αντιμετώπιση των προκλήσεων της απολιγνιτοποίησης απαιτεί ένα ολοκληρωμένο σχέδιο δράσης με στόχο τη δημιουργία μιας βιώσιμης και δυναμικής οικονομίας στη Δυτική Μακεδονία.

 
Αναδιάρθρωση οικονομίας και προώθηση απασχόλησης στη Δυτική Μακεδονία

Η Δυτική Μακεδονία αντιμετωπίζει μια περίπλοκη οικονομική κατάσταση, με την απολιγνιτοποίηση να επηρεάζει σημαντικά την παραγωγή και την απασχόληση. Για την αναδιάρθρωση της οικονομίας και την τόνωση της απασχόλησης, μπορούν να εφαρμοστούν τα ακόλουθα μέτρα:

1. Επενδύσεις σε Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) και Πράσινη Τεχνολογία: Η μετάβαση σε μια πράσινη οικονομία προσφέρει ευκαιρίες για την προσέλκυση εργατικού δυναμικού σε τομείς όπως η αιολική και η ηλιακή ενέργεια, η ενεργειακή απόδοση και η αποθήκευση ενέργειας. Η προσέλκυση επενδύσεων σε ΑΠΕ και η ανάπτυξη σχετικών βιομηχανικών μονάδων θα δημιουργήσουν νέες θέσεις εργασίας και θα συμβάλλουν στην οικονομική ανάπτυξη της περιοχής.
2. Υποστήριξη Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων (ΜΜΕ) και Καινοτομίας: Η ενίσχυση των ΜΜΕ, οι οποίες αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της ελληνικής οικονομίας, είναι απαραίτητη για την τόνωση της απασχόλησης. Η παροχή χρηματοδότησης, η απλοποίηση των διαδικασιών αδειοδότησης, η ενίσχυση της επιχειρηματικότητας και η προώθηση της καινοτομίας θα συμβάλουν στην ανάπτυξη δυναμικών ΜΜΕ και στην τόνωση της απασχόλησης.
3. Επένδυση στην Εκπαίδευση και Κατάρτιση: Η αναβάθμιση των δεξιοτήτων του εργατικού δυναμικού είναι κρίσιμης σημασίας για την προσαρμογή στις νέες συνθήκες της αγοράς εργασίας. Η παροχή προγραμμάτων κατάρτισης σε τομείς υψηλής ζήτησης, όπως οι ΑΠΕ, η ψηφιακή οικονομία και η πράσινη τεχνολογία, θα αυξήσει την απασχολησιμότητα και θα προσελκύσει επενδύσεις. Ιδιαίτερη έμφαση πρέπει να δοθεί στην κατάρτιση ατόμων πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, ώστε να βελτιωθούν οι προοπτικές τους.
4. Προώθηση του Τουρισμού: Η Δυτική Μακεδονία διαθέτει πλούσιο τουριστικό απόθεμα, με φυσικές ομορφιές, ιστορικά μνημεία και παραδοσιακά χωριά. Η ανάπτυξη του τουρισμού, με έμφαση στον εναλλακτικό και αγροτουρισμό, μπορεί να δημιουργήσει νέες θέσεις εργασίας και να συμβάλει στην τόνωση της τοπικής οικονομίας.
5. Ενίσχυση της Αγροτικής Οικονομίας: Ενώ ο αγροτικός τομέας αποτελεί δυναμικό κλάδο στη Δυτική Μακεδονία, παραδοσιακά προσφέρει χαμηλά αμειβόμενες θέσεις εργασίας. Η στήριξη της αγροτικής παραγωγής με έμφαση στην καινοτομία, στην ποιότητα και στην προστιθέμενη αξία, καθώς και η ανάπτυξη μεταποιητικών μονάδων θα μπορούσε να οδηγήσει σε αύξηση των μισθών και στη δημιουργία περισσότερων και καλύτερων θέσεων εργασίας.
6. Βελτίωση Υποδομών: Η βελτίωση των οδικών και σιδηροδρομικών δικτύων, των τηλεπικοινωνιών και της ευρυζωνικότητας θα καταστήσει την περιοχή πιο ελκυστική για επενδύσεις και θα διευκολύνει την οικονομική δραστηριότητα.
7. Δημιουργία Επιχειρηματικών Πάρκων: Η δημιουργία επιχειρηματικών πάρκων με ελκυστικά κίνητρα για εγκατάσταση επιχειρήσεων μπορεί να προσελκύσει επενδύσεις και να δημιουργήσει νέες θέσεις εργασίας.
8. Προώθηση Ερευνητικής και Τεχνολογικής Ανάπτυξης: Η στήριξη της έρευνας και της καινοτομίας σε τομείς όπως η ενέργεια, η γεωργία και η βιοτεχνολογία μπορεί να οδηγήσει σε νέα προϊόντα και υπηρεσίες, δημιουργώντας νέες ευκαιρίες απασχόλησης.
9. Συνεργασία Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα: Η δημιουργία ενός ευνοϊκού επενδυτικού κλίματος απαιτεί τη συνεργασία του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα. Η δημιουργία ενός πλαισίου που προωθεί την επιχειρηματικότητα, την καινοτομία και τις επενδύσεις είναι απαραίτητη για την τόνωση της οικονομίας και την προώθηση της απασχόλησης.
10. Προώθηση της Επιχειρηματικότητας των Γυναικών: Η στήριξη γυναικών επιχειρηματιών, με έμφαση στην πρόσβαση σε χρηματοδότηση, στην κατάρτιση και στην δικτύωση, μπορεί να συμβάλει στην οικονομική ανάπτυξη και στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.

Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι η επιτυχία αυτών των μέτρων εξαρτάται από μια σειρά παραγόντων, όπως η αποτελεσματικότητα της εφαρμογής τους, η συνεργασία των εμπλεκομένων φορέων και η δημιουργία ενός ευνοϊκού οικονομικού και κοινωνικού περιβάλλοντος.

 
Η αγορά εργασίας στη Δυτική Μακεδονία: Διαφορές με την υπόλοιπη Ελλάδα

Η αγορά εργασίας της Δυτικής Μακεδονίας διαφέρει από την υπόλοιπη Ελλάδα σε διάφορα σημεία.

• Υψηλότερη ανεργία: Η Δυτική Μακεδονία καταγράφει σταθερά υψηλότερο ποσοστό ανεργίας από την υπόλοιπη Ελλάδα, με το πρόβλημα να είναι ιδιαίτερα έντονο για τους νέους και τους κατόχους πτυχίων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Ειδικά για τους πτυχιούχους τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, 7 στους 10 ανέργους στη Δυτική Μακεδονία παραμένουν άνεργοι για πάνω από ένα χρόνο.
• Στρεβλή διάρθρωση της παραγωγής: Η οικονομία της περιοχής βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από λιγνίτη, ένας κλάδος με περιορισμένες θέσεις εργασίας. Η απολιγνιτοποίηση, που προωθείται στο πλαίσιο της πράσινης μετάβασης, έχει αρνητικό αντίκτυπο στην οικονομία της Δυτικής Μακεδονίας.
• Απο-αναπτυξιακή τάση: Παρατηρείται υποχώρηση του βιομηχανικού τομέα και ενίσχυση του αγροτικού τομέα, μια εξέλιξη που χαρακτηρίζεται ως απο-αναπτυξιακή. Ο αγροτικός τομέας, ενώ δυναμικός, δημιουργεί χαμηλά αμειβόμενες θέσεις εργασίας.
• Περιορισμένες θέσεις εργασίας υψηλής ειδίκευσης: Δεν δημιουργούνται αρκετές θέσεις εργασίας υψηλής ειδίκευσης για να απορροφήσουν τους πτυχιούχους τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, οδηγώντας σε φαινόμενα “brain drain”.
• Χαμηλή συμμετοχή στο εργατικό δυναμικό: Ο μη ενεργός πληθυσμός παραμένει υψηλός, με πολλούς να μην αναζητούν ενεργά εργασία.
• Συρρίκνωση της απασχόλησης ατόμων πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης: Παράλληλα με την έλλειψη θέσεων εργασίας υψηλής ειδίκευσης, υπάρχει και συρρίκνωση της απασχόλησης σε άτομα με πρωτοβάθμια εκπαίδευση.

Συνοψίζοντας, η αγορά εργασίας της Δυτικής Μακεδονίας αντιμετωπίζει προκλήσεις που απαιτούν στοχευμένες πολιτικές παρεμβάσεις, όπως η κατάρτιση ατόμων πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης και η αναδιάρθρωση του παραγωγικού μοντέλου, με στόχο τη δημιουργία θέσεων εργασίας υψηλής ειδίκευσης και την αντιμετώπιση της απο-αναπτυξιακής τάσης.

 
Έλεγχος δεδομένων

Ποσοτικοποίηση των στόχων: Για να γίνουν οι προτάσεις πιο μετρήσιμες, θα βοηθούσε η ποσοτικοποίηση των στόχων. Για παράδειγμα, αντί να αναφερθεί απλώς “δημιουργία νέων θέσεων εργασίας”, θα μπορούσε να τεθεί ένας συγκεκριμένος αριθμός ή ένα ποσοστό αύξησης της απασχόλησης.

Σύνδεση με τα συγκριτικά πλεονεκτήματα: Η αναφορά σε συγκεκριμένα συγκριτικά πλεονεκτήματα της περιοχής (π.χ., μοναδικά αγροτικά προϊόντα, ειδικό γεωμορφολογικό ανάγλυφο) θα ενίσχυε την επιχειρηματολογία για την εφαρμογή των προτεινόμενων μέτρων.