Η οικονομική και πολιτική αβεβαιότητα βλάπτει την αγορά ακινήτων

Τα προβλήματα της ελληνικής αγοράς ακινήτων, καθώς και η αναγκαιότητα του σχεδιασμού πολιτικών ανάπτυξης για την έξοδο των κλάδων των κατασκευών και της διαχείρισης ακίνητης περιουσίας από την οικονομική κρίση και την επάνοδό τους σε αναπτυξιακή τροχιά, έχουν αναδειχθεί και εξακολουθούν να αναδεικνύονται σε διάφορες μελέτες δημοσιευμένες και μη.

 
Ένα θέμα το οποίο χρήζει ειδικής μνείας είναι ότι, παρότι τον Δεκέμβριο του 2013 ψηφίσθηκαν από το ελληνικό Κοινοβούλιο οι τροποποιημένες συμβάσεις παραχώρησης των μεγάλων οδικών αξόνων (Ιόνια Οδός, Αυτοκινητόδρομος Κεντρικής Ελλάδος, Ολυμπία Οδός, Αυτοκινητόδρομος Αιγαίου, Ε-65 και ο άξονας Μορέας), σήμερα παρατηρούνται και πάλι (όπως είχε συμβεί το 2010-2011) σημαντικές καθυστερήσεις ως προς την εκτέλεση των έργων, κυρίως λόγω της στάσης των εσωτερικών πληρωμών προς τις κατασκευαστικές εταιρείες τεχνικών έργων που χρηματοδοτούνται από το ΕΣΠΑ και του περιορισμού του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων. Επίσης, η με Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου (ΦΕΚ 41, Τεύχος Α, 20 Απριλίου 2015) υποχρεωτική μεταφορά των ταμειακών διαθεσίμων των φορέων της Γενικής Κυβέρνησης και των αποθεματικών των Δήμων και των Περιφερειών σε λογαριασμούς ταμειακής διαχείρισης που τηρούν στην Τράπεζα της Ελλάδος (στα πλαίσια της εξοικονόμησης πόρων για την καταβολή μισθών και συντάξεων και την ταυτόχρονη αναχρηματοδότηση των ληξιπρόθεσμων δόσεων του δημόσιου χρέους), έχει επηρεάσει αρνητικά τις κατασκευαστικές εταιρείες που εμπλέκονται ως ανάδοχοι στην κατασκευή έργων της τοπικής αυτοδιοίκησης. Επιπροσθέτως, από τον Ιανουάριο του 2015, παρατηρείται μια άτυπη στάση εσωτερικών πληρωμών του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους προς τους προμηθευτές του Δημοσίου (μεταξύ άλλων και των εργοληπτικών εταιρειών που εμπλέκονται ως ανάδοχοι στην κατασκευή των μεγάλων οδικών έργων παραχώρησης), η οποία εφαρμόστηκε από την ελληνική κυβέρνηση στην προσπάθεια διεκδίκησης και εξασφάλισης ευνοϊκότερων όρων αναχρηματοδότησης του δημόσιου χρέους στα πλαίσια του δεύτερου προγράμματος οικονομικής βοήθειας από τους Ευρωπαίους εταίρους, το οποίο, όπως είναι γνωστό, δεν ολοκληρώθηκε και έληξε στα τέλη Ιούνιου 2015. Σε σχέση ειδικά με τα μεγάλα οδικά έργα παραχώρησης, αξίζει να σημειωθεί ότι σε μελέτη του ΚΕΠΕ εκφράζονταν ισχυρές αμφιβολίες σχετικά με το αν και υπό ποιες προϋποθέσεις αυτά τα έργα θα μπορούσαν να ολοκληρωθούν και να παραδοθούν εμπρόθεσμα. Πιο συγκεκριμένα, αναφέρεται χαρακτηριστικά ότι «…τα μεγάλα οδικά έργα παραχώρησης πιθανόν να καθυστερήσουν να ολοκληρωθούν λόγω: α) της μη απελευθέρωσης των απαιτούμενων γαιών για τους αναδόχους, μέσω των σχετικών απαλλοτριώσεων (οι σχετικές αποζημιώσεις αρχικά προβλέπονταν να έχουν καταβληθεί στους ιδιοκτήτες έως τα μέσα του 2009), β) του χρόνου που απαιτείται για την αναγκαία μεταφορά των δικτύων κοινής ωφέλειας (π.χ. μεταφορά πυλώνων δικτύου υψηλής τάσης της ΔΕΗ), και γ) της πιθανής ανακάλυψης αρχαιολογικών ευρημάτων».

Είναι σημαντικό λοιπόν για την πρόοδο των έργων των μεγάλων οδικών αξόνων: α) να επισπευσθούν οι διοικητικές διαδικασίες των απαλλοτριώσεων, β) να αντιμετωπισθούν όπου υπάρχουν ακραίες καθυστερήσεις από τις Αρχαιολογικές Υπηρεσίες, γ) να διασφαλιστεί η έγκαιρη καταβολή της χρηματοδοτικής συμβολής του Δημοσίου (γίνεται προσπάθεια από το Υπουργείο Οικονομίας και Υποδομών να ενταχθεί σε δάνειο που έχει συναφθεί με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων), ώστε να αποφευχθεί ο κίνδυνος ενεργοποίησης της ρήτρας διακοπής της χρηματοδότησης και η πιθανή καταγγελία των δανειακών συμβάσεων από τους δανειοδότες.

Επιπλέον των ανωτέρω παραγόντων, η αναταραχή στην οικονομία που προκαλεί η προβληματική λειτουργία των τραπεζών, λόγω της τραπεζικής αργίας και των συνδεόμενων με αυτήν επιβολή περιορισμών στην ανάληψη μετρητών και τη μεταφορά κεφαλαίων (capital controls), εντείνει τις αρνητικές επιπτώσεις της παρούσας δημοσιονομικής κρίσης στο εγχώριο χρηματοπιστωτικό σύστημα και περαιτέρω ενεργοποιεί βραχυπρόθεσμα δυσλειτουργίες στις χρηματικές ροές των εταιρειών του κατασκευαστικού κλάδου.

Η συμφωνία που επιτεύχθηκε στη Σύνοδο Κορυφής των κρατών-μελών της Ευρωζώνης στις 12 Ιουλίου 2015, σε συνδυασμό με την εν ευθέτω χρόνο ενεργοποίηση του τρίτου προγράμματος χρηματοδότησης της ελληνικής οικονομίας ύψους €82-€86  δις από την ΕΕ/ΕΚΤ/ΔΝΤ και τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας, αναμένεται να συμβάλλουν στη σταδιακή αποκατάσταση της χρηματοδότησης της ελληνικής οικονομίας και ως εκ τού- του και των βραχυπρόθεσμων δυσλειτουργιών στις χρηματικές ροές των κοινοπραξιών που έχουν αναλάβει την κατασκευή των οδικών αξόνων της Ιόνιας Οδού, του Αυτοκινητοδρόμου Κεντρικής Ελλάδος, της Ολυμπίας Οδού, του Αυτοκινητοδρόμου Αιγαίου, του Ε-65 και του άξονα Μορέα. Αν κάτι τέτοιο δεν συμβεί, υπό της παρούσες συνθήκες των καθυστερήσεων που παρατηρούνται με υπαιτιότητα του ελληνικού Δημοσίου, τότε είναι πιθανό οι παραχωρησιούχοι να αιτηθούν παράταση στα χρονοδιαγράμματα παράδοσης των μεγάλων οδικών αξόνων έως το καλοκαίρι του 2017 ή και αργότερα.

Οι κλάδοι των κατασκευών και της διαχείρισης ακίνητης περιουσίας συνέβαλαν καθοριστικά στους υψηλούς ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης, που παρουσίασε η ελληνική οικονομία επί σειρά ετών. Ωστόσο, όπως διαπιστώσαμε παραπάνω, τα στατιστικά στοιχεία της οικονομικής συγκυρίας για τον κλάδο των ακινήτων υποδεικνύουν ότι σήμερα –μετά από μια μακροχρόνια περίοδο συρρίκνωσης– ο εν λόγω κλάδος εξακολουθεί να παρουσιάζει σημαντικά σημεία ύφεσης. Η προοπτική ανάκαμψης της αγοράς ακινήτων συνδέεται άρρηκτα και εξαρτάται, μεταξύ άλλων, από τον περιορισμό της οικονομικής και πολιτικής αβεβαιότητας, από τη βελτίωση των προσδοκιών των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών, τη βελτίωση των συνθηκών χρηματοδότησης από το τραπεζικό σύστημα, καθώς και από την ενίσχυση των προοπτικών ανάκαμψης της ελληνικής οικονομίας. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις εγχώριων και διεθνών οργανισμών, υπάρχει σημαντικό ενδεχόμενο η ελληνική οικονομία να επιστρέψει σε ύφεση το δεύτερο εξάμηνο του 2015 (ενδεχομένως αυτό να ισχύσει για το σύνολο του οικονομικού έτους 2015) λόγω της αρνητικής επίπτωσης από τη συνεχιζόμενη αβεβαιότητα, την επιβολή ελέγχων στην κίνηση κεφαλαίων και νέων μέτρων δημοσιονομικής προσαρμογής στα πλαίσια του επικείμενου τρίτου προγράμματος οικονομικής βοήθειας προς την Ελλάδα. Ωστόσο, με την ενεργοποίηση του νέου προγράμματος χρηματοδοτικής στήριξης, στο πλαίσιο του Μηχανισμού Στήριξης ΕΕ/ΕΚΤ/ΔΝΤ και του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας, αναμένεται σημαντική πρόοδος στα κατασκευαστικά έργα των μεγάλων οδικών αξόνων διαχέοντας μεσο-μακροπρόθεσμα τα όποια θετικά πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα στο σύνολο της οικονομίας και συμβάλλοντας έτσι στην αύξηση του ΑΕΠ και στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.

Πηγή: Μηνιαίο δελτίο οικονομικών εξελίξεων του ΚΕΠΕ