Eurobank: Οι προϋποθέσεις για μείωση του ποσοστού ανεργίας

Ο διπλασιασμός των μηνιαίων ρυθμών αύξησης της απασχόλησης και μείωσης της ανεργίας, προϋπόθεση για τη σύγκλιση του ποσοστού ανεργίας με το αντίστοιχο της Ευρωζώνης σε ορίζοντα 6ετίας, αναφέρει ανάλυση του εβδομαδιαίου δελτίου 7 Ημέρες Οικονομία της Eurobank.Αναλυτικά:

 
-Η απασχόληση στην ελληνική οικονομία ανήλθε στο ιστορικά υψηλό σημείο το Μάιο 2008, 4.611 χιλ άτομα, ενώ βρέθηκε στο ιστορικά ελάχιστο το Δεκέμβριο 2013, 3.482 χιλ άτομα. Συνεπώς, μέσα σε αυτό το χρονικό διάστημα των 5,5 ετών περίπου η απασχόληση μειώθηκε 1.129 χιλ άτομα (ή -24,49%).

-Σε ότι αφορά τον αριθμό των ανέργων, από το ελάχιστο του Μαΐου 2008, 363 χιλ άτομα, μέχρι το μέγιστο του Σεπτεμβρίου 2013, 1.357 χιλ άτομα, η αύξηση που καταγράφηκε ήταν της τάξης των 994 χιλ ατόμων (ή 273,88%).

-Το εργατικό δυναμικό από το μέγιστο του Ιανουαρίου 2010, 5.048 χιλ άτομα, μέχρι το ελάχιστο του Μαρτίου 2015, 4.720 χιλ άτομα, μειώθηκε 328 χιλ άτομα (ή -6,05%). Οι κύριοι ερμηνευτικοί παράγοντες αυτής της μεταβολής ήταν η μετανάστευση, το φαινόμενο της αποθάρρυνσης στην αναζήτηση εργασίας και δημογραφικές εξελίξεις.

-Το μερίδιο απασχόλησης του δευτερογενούς τομέα μειώθηκε από 22,24% το 2ο τρίμηνο 2008 στο 14,92% το 2ο τρίμηνο 2015. Η μεγαλύτερη συρρίκνωση σημειώθηκε στους κλάδους των κατασκευών (από 8,69% στο 4,21%) και της μεταποίησης (από 11,87% στο 9,06%).

-Στην περίπτωση που για τα επόμενα χρόνια 6 χρόνια (72 μήνες) ο αριθμός των απασχολούμενων αυξάνεται σε μηνιαία βάση 0,31% και ο αριθμός των ανέργων μειώνεται – 1,06% τότε το ποσοστό ανεργίας στην Ελλάδα αναμένεται να προσεγγίσει το αντίστοιχο μέγεθος της Ευρωζώνης τον Ιούνιο 2021. Στο σενάριο κατά το οποίο η αύξηση της απασχόλησης διαμορφωθεί στο 0,23% και η πτώση της ανεργίας στο -0,80% τότε το απαιτούμενο χρονικό διάστημα διευρύνεται στα 8 χρόνια (96 μήνες). Τέλος, σταθερή μηνιαία αύξηση της απασχόλησης 0,19% και μείωση της ανεργίας -0,64% οδηγεί σε σύγκλιση του ελληνικού ποσοστού ανεργίας με το αντίστοιχο της Ευρωζώνης σε ένα χρονικό διάστημα 10 ετών (120 μήνες).

-Με βάση τα στοιχεία των δύο τελευταίων ετών, ο μέσος μηνιαίος ρυθμός μεταβολής της απασχόλησης διαμορφώθηκε στο 0,16% και ο αντίστοιχος της ανεργίας στο -0,56%. Συνεπώς, η δυναμική (ανάκαμψης) που έχει αναπτυχθεί στην ελληνική αγορά εργασίας δεν επαρκεί για να οδηγηθεί το ποσοστό ανεργίας σε επίπεδα παρόμοια με εκείνα της Ευρωζώνης ακόμα και σε ένα διάστημα 10 ετών (προσεγγιστικά απαιτούνται 11 έτη και 3 μήνες).

 
Το εργατικό δυναμικό από το μέγιστο του Ιανουαρίου 2010, 5.048 χιλ άτομα, μέχρι και το ελάχιστο του Μαρτίου 2015, μειώθηκε 328 χιλ άτομα (ή -6,05%). Οι κύριοι ερμηνευτικοί παράγοντες αυτής της μεταβολής ήταν η μετανάστευση, το φαινόμενο της αποθάρρυνσης στην αναζήτηση εργασίας και δημογραφικές εξελίξεις.

Το σύνολο της απασχόλησης διαμορφώθηκε στα 3.585 χιλ άτομα τον Ιούνιο 2015 (εποχικά διορθωμένα στοιχεία). Σύμφωνα με τα στοιχεία της ελληνικής στατιστικής αρχής (ΕΛ.ΣΤΑΤ.) η προαναφερθείσα μεταβλητή κατέγραψε το μέγιστό της σημείο το Μάιο 2008, 4.611 χιλ άτομα, ενώ το ελάχιστο σημειώθηκε το Δεκέμβριο 2013, 3.482 χιλ άτομα (βλέπε Σχήμα 1). Συνεπώς, κατά τη διάρκεια του εν λόγω χρονικού διαστήματος (5,5 ετών περίπου) η απασχόληση στην ελληνική οικονομία μειώθηκε 1.129 χιλ άτομα (ή -24,49%)-INFO1. Σε ότι αφορά τον αριθμό των ανέργων, από το ελάχιστο του Μαΐου 2008, 363 χιλ άτομα, μέχρι το μέγιστο του Σεπτεμβρίου 2013, 1.357 χιλ άτομα, η αύξηση που καταγράφηκε ήταν της τάξης των 994 χιλ ατόμων ή 273,88% (βλέπε Σχήμα 2)-INFO 2. Επιπρόσθετα, ένα εξίσου σημαντικό στοιχείο αναφορικά με τις εξελίξεις στην ελληνική αγορά εργασίας τα τελευταία έτη είναι η μείωση του εργατικού δυναμικού (βλέπε Σχήμα 3). Αυτή η μεταβλητή – αναφέρεται και ως οικονομικά ενεργός πληθυσμός – ορίζεται ως το άθροισμα των απασχολούμενων και των ανέργων. Δηλαδή, αντικατοπτρίζει το μέγεθος των διαθέσιμων πόρων της οικονομίας σε όρους του παραγωγικού συντελεστή της εργασίας. Από τον Ιανουάριο 2010 (μέγιστο, 5.048 χιλ άτομα) μέχρι το Μάρτιο 2015 (ελάχιστο, 4.720 χιλ άτομα), το εργατικό δυναμικό σημείωσε μείωση 328 χιλ ατόμων. Η εν λόγω μεταβολή προέρχεται κατά κύριο λόγο από τρείς παράγοντες. Πρώτον, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται εκροή Ελλήνων πολιτών προς χώρες της αλλοδαπής κυρίως για λόγους εύρεσης απασχόλησης ή αναζήτησης εργασίας με υψηλότερες αποδοχές σε σύγκριση με τις αντίστοιχες που προσδοκούν να έχουν στο εσωτερικό. Δεύτερον, η αποθάρρυνση των πολιτών (που παραμένουν στο εσωτερικό) να αναζητήσουν εργασία στην εγχώρια οικονομία εξαιτίας των χαμηλών αμοιβών ή λόγω της διαμορφωθείσας αντίληψης ότι η πιθανότητα απασχόλησης είναι χαμηλή. Δηλαδή, υπάρχουν νοικοκυριά που θεωρούν ότι το κόστος της διαδικασίας αναζήτησης εργασίας είναι μεγαλύτερο από το αναμενόμενο όφελος, οπότε επιλέγουν να απέχουν από την αγορά εργασίας, δηλαδή εξέρχονται του εργατικού δυναμικού. Η δυναμική της εν λόγω τάσης εξαρτάται από το ύψος του συσσωρευμένου πλούτου του κάθε νοικοκυριού. Όσο δεν υπάρχει ροή εισοδημάτων και μειώνεται ο πλούτος των νοικοκυριών τόσο αυξάνονται τα κίνητρα επανεισόδου στο σύνολο του εργατικού δυναμικού. Τρίτον, δημογραφικές εξελίξεις. Από τα τρία προαναφερθέντα στοιχεία εκείνο που έχει τη μεγαλύτερη αρνητική επίδραση στις παραγωγικές δυνατότητες της οικονομίας είναι το πρώτο. Το ποσοστό του ανθρώπινου δυναμικού που οδηγείται σε χώρες της αλλοδαπής χαρακτηρίζεται από υψηλό επίπεδο ανθρώπινου κεφαλαίου (πτυχίο, μεταπτυχιακό, διδακτορικό). Συνεπώς, η εν λόγω εκροή οδηγεί σε μείωση της παραγωγικότητας της εργασίας Η αύξηση του αριθμού των ανέργων παράλληλα με τη μείωση του εργατικού δυναμικού είχε ως αποτέλεσμα την εκρηκτική αύξηση του ποσοστού ανεργίας (βλέπε Σχήμα 4). Από το Μάιο 2008 (7,30%, ελάχιστο) μέχρι το Σεπτέμβριο 2013 (27,90%, μέγιστο) το ποσοστό ανεργίας αυξήθηκε 20,61 ποσοστιαίες μονάδες. Τα δύο τελευταία χρόνια μπορεί μεν να ακολουθεί πτωτική πορεία (25,20%, Ιούνιος 2015) ωστόσο με τους υπάρχοντες ρυθμούς μείωσης θα απαιτηθούν πάρα πολλά χρόνια για να επιστρέψει σε επίπεδα αντίστοιχα με αυτά της Ευρωζώνης (11,10%, μέσος όρος το πρώτο επτάμηνο 2015).

 
Το μερίδιο απασχόλησης του δευτερογενούς τομέα μειώθηκε από 22,24% το 2ο τρίμηνο 2008 στο 14,92% το 2ο τρίμηνο 2015. Η μεγαλύτερη συρρίκνωση σημειώθηκε στους κλάδους των κατασκευών (από 8,69% στο 4,21%) και της μεταποίησης (από 11,87% στο 9,06%).

Ταυτόχρονα με τις σημαντικές μειώσεις και αυξήσεις των βασικών μεταβλητών (απασχόληση, ανεργία και εργατικό δυναμικό) της αγοράς εργασίας παρατηρήθηκε και αναδιάρθρωση στα μερίδια της απασχόλησης των βασικών κλάδων της ελληνικής οικονομίας. Στους Πίνακες 1Α και 1Β παρουσιάζουμε τα μερίδια της απασχόλησης των τριών αθροιστικών τομέων της οικονομίας, ήτοι πρωτογενής, δευτερογενής και τριτογενής, καθώς και 21 βασικών κλάδων (κωδικοί δραστηριοτήτων κατά NACE Rev. 2) το 2ο τρίμηνο 2008 και το 2ο τρίμηνο 2015. Η εν λόγω παράθεση παρέχει πληροφόρηση στον αναγνώστη αναφορικά με ορισμένα από τα δομικά χαρακτηριστικά της απασχόλησης στην ελληνική οικονομία (σε ποιούς κλάδους απασχολείται το ελληνικό εργατικό δυναμικό και σε τι ποσοστό) καθώς και με το μέγεθος της αναδιάρθρωσης που συντελείται με την πάροδο των ετών.

Τα τελευταία πέντε χρόνια σημειώθηκε συρρίκνωση του μεριδίου απασχόλησης του δευτερογενούς τομέα. Πιο αναλυτικά, καταγράφηκε πτώση από 22,24% το 2ο τρίμηνο 2008 σε 14,92% το 2ο τρίμηνο 2015. Αυτή η μείωση των -7,46 ποσοστιαίων μονάδων απορροφήθηκε τόσο από τον πρωτογενή, 2,21 ποσοστιαίες μονάδες, όσο και από τον δευτερογενή τομέα, 5,25 ποσοστιαίες μονάδες, με τον δεύτερο να λαμβάνει τη μερίδα του λέοντος INFO 3. Σε ότι αφορά τους επί μέρους βασικούς κλάδους παραγωγής, οι τομείς των κατασκευών και της μεταποίησης υπέστησαν τις υψηλότερες αρνητικές μεταβολές σε όρους μεριδίων απασχόλησης (βλέπε Πίνακα 1Α). Στο μεν πρώτο καταγράφηκε μείωση -4,48 ποσοστιαίες μονάδες (από 8,69% στο 4,21%) στο δε δεύτερο η αντίστοιχη πτώση ήταν -2,81 ποσοστιαίες μονάδες (από 11,87% στο 9,06%). Ειδικά για τον τομέα των κατασκευών – ο οποίος περιλαμβάνει και τον τομέα των κατοικιών (μέχρι και το τέλος του 2012 είχε το μεγαλύτερο μερίδιο) – η προαναφερθείσα μεταβολή ήταν προϊόν της αύξησης της φορολόγησης, της μείωσης της χρηματοδότησης και της υπερπροσφοράς των εν λόγω κεφαλαιουχικών αγαθών. Επιπρόσθετα, αξίζει να αναφέρουμε πως σε όρους ακαθάριστης προστιθέμενης αξίας το μερίδιο του κλάδου των κατασκευών μειώθηκε από 5,8% το 2ο τρίμηνο 2008 στο 1,4% το 2ο τρίμηνο 2015.

Από την άλλη πλευρά, οι κλάδοι στους οποίους το μερίδιο της απασχόλησης σημείωσε άνοδο ήταν οι εξής: γεωργία, δασοκομία και αλιεία, 2,21 ποσοστιαίες μονάδες (από 11,21% στο 13,42%), δραστηριότητες υπηρεσιών παροχής καταλύματος και εστίασης, 1,93 ποσοστιαίες μονάδες (από 6,82% στο 8,75%), εκπαίδευση, 1,15 ποσοστιαίες μονάδες (από 7,09% στο 8,24%) και επαγγελματικές, επιστημονικές και τεχνικές δραστηριότητες, 0,76 ποσοστιαίες μονάδες (από 4,98% στο 5,74%).

 

Η μείωση του ποσοστού ανεργίας σε επίπεδα παρόμοια με εκείνα της Ευρωζώνης (μέσος όρος επτά πρώτων μηνών 2015, 11,10%) προϋποθέτει τριμηνιαία αύξηση της απασχόλησης από 25 μέχρι 31 χιλ άτομα για την επόμενη οκταετία. Με τους υπάρχοντες ρυθμούς μεταβολής της απασχόλησης ο εν λόγω στόχος δεν είναι εφικτός.

Με τί ρυθμούς θα πρέπει να μεταβάλλονται μέσα στα επόμενα χρόνια η απασχόληση (αύξηση), η ανεργία (μείωση) και το εργατικό δυναμικό (αύξηση) έτσι ώστε το ποσοστό ανεργίας να προσεγγίσει το αντίστοιχο μέγεθος της Ευρωζώνης; Για να απαντήσουμε στο παραπάνω ερώτημα πραγματοποιήσαμε την παρακάτω αριθμητική άσκηση. Η εργασία μας έχει ως εξής: Κατά τη διάρκεια των επτά πρώτων μηνών 2015 ο μέσος όρος του ποσοστού ανεργίας στην Ευρωζώνη ήταν 11,10%. Το ελληνικό ποσοστό ανεργίας από το ελάχιστο του Μαΐου 2008 (7,30%) μέχρι και σήμερα (25,15%, Ιούνιος 2015) προσέγγισε το προαναφερθέν ποσοστό τον Ιανουάριο 2010 (11,08%). Αυτό το μέγεθος αντιστοιχούσε σε 4.489 χιλ απασχολούμενους, 559 χιλ ανέργους και σε ένα εργατικό δυναμικό της τάξης των 5.049 χιλ ατόμων, δηλαδή:

Στο σημείο αυτό κάνουμε την υπόθεση ότι ο χρονικός ορίζοντας επιστροφής των βασικών μεταβλητών της αγοράς εργασίας στα επίπεδα του Ιανουαρίου 2010 (βλέπε εξίσωση (1)) είναι 6 (72), 8 (96) και 10 (120) χρόνια (μήνες) αντίστοιχα. Οι σταθεροί ποσοστιαίοι ρυθμοί μεταβολής (σε μηνιαία βάση) που απαιτούνται για την επαλήθευση των παραπάνω σεναρίων παρουσιάζονται στον Πίνακα 2.

Για παράδειγμα, στην περίπτωση που για τα επόμενα χρόνια 6 χρόνια (72 μήνες) ο αριθμός των απασχολούμενων αυξάνεται σε μηνιαία βάση 0,31% και ο αριθμός των ανέργων μειώνεται -1,06% τότε το ποσοστό ανεργίας στην Ελλάδα θα προσεγγίσει το σημερινό αντίστοιχο μέγεθος της Ευρωζώνης τον Ιούνιο 2021 (βλέπε Σχήμα 8).

Επιπρόσθετα, στο σενάριο κατά το οποίο η αύξηση της απασχόλησης διαμορφωθεί στο 0,23% και η πτώση της ανεργίας στο -0,80% τότε το απαιτούμενο χρονικό διάστημα διευρύνεται στα 8 χρόνια (96 μήνες). Τέλος, σταθερή μηνιαία αύξηση της απασχόλησης 0,19% και μείωση της ανεργίας -0,64% οδηγεί σε σύγκλιση του ελληνικού ποσοστού ανεργίας με το αντίστοιχο της Ευρωζώνης σε ένα χρονικό διάστημα 10 ετών (120 μήνες).

Τα τελευταία δύο χρόνια παρατηρείται μια ελαφρά ανάκαμψη στην ελληνική αγορά εργασίας. Πιο συγκεκριμένα, η απασχόληση, από το ελάχιστο του Δεκεμβρίου 2013 μέχρι και σήμερα (Ιούνιος 2015 σε όρους διαθέσιμων στοιχείων) αυξήθηκε 102,71 χιλ άτομα, η ανεργία από το μέγιστο του Σεπτεμβρίου 2013 μειώθηκε -152,00 χιλ άτομα και το ποσοστό ανεργίας από το μέγιστο του Σεπτεμβρίου 2013 μειώθηκε -2,75 ποσοστιαίες μονάδες. Σε όρους μηνιαίων μεταβολών, ο μέσος μηνιαίος ρυθμός μεταβολής της απασχόλησης διαμορφώθηκε στο 0,16% και ο αντίστοιχος της ανεργίας στο -0,56%. Συγκρίνοντας τα δύο τελευταία μεγέθη με τα αντίστοιχα νούμερα του Πίνακα 2 συμπεραίνουμε ότι η δυναμική (ανάκαμψης) που έχει αναπτυχθεί στην ελληνική αγορά εργασίας κατά τη διάρκεια των δύο τελευταίων ετών δεν επαρκεί για να οδηγηθεί το ελληνικό ποσοστό ανεργίας σε επίπεδα παρόμοια με εκείνα της Ευρωζώνης ακόμα και σε ένα διάστημα 10 ετών (προσεγγιστικά απαιτούνται 11 έτη και 3 μήνες).

Πιο αναλυτικά, στην περίπτωση που τόσο η απασχόληση όσο και η ανεργία κινηθούν μέσα στα επόμενα 10 χρόνια με βάση τους μέσους μηνιαίους ρυθμούς μεταβολής των δύο τελευταίων ετών (0,16% και -0.56%) τότε το ποσοστό ανεργίας τον Ιούνιο 2021 θα προσεγγίσει το 16,66%, τον Ιούνιο 2023 το 14,39%, τον Ιούνιο 2025 το 12,39% και τον Ιούνιο 2026 το 11,37%.

Με βάση τους προαναφερθέντες ρυθμούς μεταβολής προεκτείνουμε τις χρονολογικές σειρές της απασχόλησης, της ανεργίας, του εργατικού δυναμικού και του ποσοστού ανεργίας από τον Ιούνιο 2015 και πέρα. Για το πρώτο σενάριο ο ορίζοντας είναι 6ετίας, για το δεύτερο 8ετίας, για το τρίτο 10ετίας και για το τέταρτο 11ετίας. Το τελευταίο βασίζεται στους μέσους μηνιαίους ρυθμούς μεταβολής της απασχόλησης και της ανεργίας κατά τη διάρκεια των περιόδων Δεκεμβρίου 2013 – Ιουνίου 2015 και Σεπτεμβρίου 2013 – Ιουνίου 2015 αντίστοιχα. Στα Σχήματα από 5 έως 8 παρουσιάζουμε το μονοπάτι (path) που αναμένεται να ακολουθήσουν οι μεταβλητές της απασχόλησης, της ανεργίας, του εργατικού δυναμικού και του ποσοστού ανεργίας με βάση τα 4 προαναφερθέντα σενάρια. Οι δύο πρώτες χρονολογικές σειρές, δηλαδή της απασχόλησης και της ανεργίας, έχουν κατασκευαστεί ξεχωριστά ενώ η τρίτη και η τέταρτη είναι προϊόν συνδυασμού τους. Το τελευταίο στοιχείο απορρέει από το γεγονός ότι το εργατικό δυναμικό ισούται με το άθροισμα της απασχόλησης και της ανεργίας ενώ το ποσοστό ανεργίας ισούται με το λόγο των ανέργων ως προς το εργατικό δυναμικό.

INFO 1-Σύμφωνα με τον ορισμό της ΕΛ.ΣΤΑΤ. ως απασχολούμενοι ορίζονται: “τα άτομα ηλικίας 15 ετών και άνω τα οποία την εβδομάδα αναφοράς είτε εργάστηκαν έστω και μια ώρα με σκοπό την αμοιβή ή το κέρδος, είτε εργάστηκαν στην οικογενειακή επιχείρηση, είτε δεν εργάστηκαν αλλά είχαν μια εργασία ως μισθωτοί ή επιχείρηση από την οποία απουσίαζαν προσωρινά.”

INFO 2-Σύμφωνα με τον ορισμό της ΕΛ.ΣΤΑΤ. ως άνεργοι ορίζονται: “τα άτομα ηλικίας 15‐74 ετών που δεν χαρακτηρίστηκαν ως απασχολούμενοι, ήταν άμεσα διαθέσιμοι για εργασία και είτε αναζητούσαν ενεργά εργασία τις τελευταίες 4 εβδομάδες είτε είχαν βρει μια εργασία που θα αναλάμβαναν μέσα στους επόμενους τρεις μήνες.”

INFO 3- Στο σημείο αυτό θα πρέπει να αναφέρουμε το εξής: το γεγονός ότι αυξήθηκαν τα μερίδια της απασχόλησης του πρωτογενούς και του δευτερογενούς τομέα δεν σημαίνει ότι αυξήθηκαν και τα αντίστοιχα απόλυτα μεγέθη, δηλαδή ο αριθμός των απασχολουμένων. Τουναντίον, και στους δύο τομείς η απασχόληση μειώθηκε. Ωστόσο, ο ρυθμός πτώσης ήταν μικρότερος από τον αντίστοιχο του συνόλου της απασχόλησης και ως εκ τούτου τα μερίδιά τους αυξήθηκαν.