Είκοσι μαθήματα για την τυραννία
Δημοσίευμα στο snyder.substack.com αποτελεί απόσπασμα από το βιβλίο του Timothy Snyder “Είκοσι μαθήματα για την τυραννία”, που δημοσιεύτηκε ξανά το 2025 με ενημερώσεις. Παρουσιάζει είκοσι συμβουλές για την αντιμετώπιση του αυταρχισμού, επισημαίνοντας την σημασία της άρνησης στην υπακοή, της υπεράσπισης των θεσμών, της προσοχής σε επικίνδυνες λέξεις και την ανάγκη για ενεργό αντίσταση και ατομική ευθύνη. Το κείμενο ενθαρρύνει την εγρήγορση και την ενεργό συμμετοχή των πολιτών για την διατήρηση της δημοκρατίας.
- Τι σημαίνει “μην υπακούς εκ των προτέρων” και γιατί είναι σημαντικό;
Η φράση “μην υπακούς εκ των προτέρων” αναφέρεται στην τάση των ατόμων να προβλέπουν τι θα θελήσει μια πιο καταπιεστική κυβέρνηση και να προσφέρονται να συμμορφωθούν χωρίς να τους ζητηθεί. Αυτή η συμπεριφορά, στην ουσία, δείχνει στην εξουσία τι μπορεί να επιτύχει και ενισχύει την αυταρχικότητα. Είναι σημαντικό να μην υπακούμε εκ των προτέρων, επειδή αυτό είναι το θεμέλιο της αυταρχικής εξουσίας.
- Γιατί είναι απαραίτητη η υπεράσπιση των θεσμών και πώς μπορούμε να το κάνουμε;
Οι θεσμοί αποτελούν το θεμέλιο της ευπρέπειας και της δημοκρατίας. Δεν προστατεύονται από μόνοι τους, και επομένως χρειάζονται την ενεργή μας συμμετοχή. Δεν αρκεί απλώς να μιλάμε για “τους θεσμούς μας”, αλλά να τους κάνουμε δικούς μας μέσα από τις πράξεις μας. Επιλέγοντας και υπερασπιζόμενοι έναν θεσμό που μας ενδιαφέρει, όπως ένα δικαστήριο, μια εφημερίδα, ένα νόμο ή ένα συνδικάτο, συμβάλλουμε στην προστασία της δημοκρατίας.
- Ποιοι είναι οι κίνδυνοι ενός μονοκομματικού κράτους και πώς μπορούμε να τους αποφύγουμε;
Ένα μονοκομματικό κράτος συχνά ξεκινά όχι ως πανίσχυρο, αλλά εκμεταλλευόμενο μια ιστορική στιγμή για να εξαλείψει τους πολιτικούς αντιπάλους. Για να αποφύγουμε αυτόν τον κίνδυνο, πρέπει να υποστηρίξουμε ένα πολυκομματικό σύστημα και να υπερασπιστούμε τους κανόνες των δημοκρατικών εκλογών. Η συμμετοχή στις τοπικές και κρατικές εκλογές και η σκέψη να κατέβουμε ως υποψήφιοι αποτελούν βασικές ενέργειες.
- Τι σημαίνει “πάρε την ευθύνη για το πρόσωπο του κόσμου” και γιατί είναι σημαντικό;
Η φράση “πάρε την ευθύνη για το πρόσωπο του κόσμου” αναφέρεται στην ευθύνη που έχουμε να μην αγνοούμε τα σημάδια του μίσους και της μισαλλοδοξίας. Τα σύμβολα του σήμερα διαμορφώνουν την πραγματικότητα του αύριο. Είναι απαραίτητο να παρατηρούμε, να μην συνηθίζουμε, και να αφαιρούμε τέτοια σύμβολα, δίνοντας το παράδειγμα και στους άλλους.
- Γιατί είναι κρίσιμη η διατήρηση της επαγγελματικής δεοντολογίας, ειδικά σε δύσκολους καιρούς;
Όταν οι πολιτικοί ηγέτες δίνουν αρνητικό παράδειγμα, η επαγγελματική δεοντολογία γίνεται ακόμη πιο σημαντική. Οι αυταρχικοί χρειάζονται υπάκουους δημόσιους υπαλλήλους και επαγγελματίες που παραβιάζουν τον νόμο για να λειτουργήσουν. Είναι σημαντικό για τους επαγγελματίες σε θέσεις εξουσίας, όπως δικηγόρους, δικαστές, και δημόσιους υπαλλήλους, να διατηρήσουν την ακεραιότητα τους και να αρνηθούν να συμμετάσχουν σε καταπιεστικές πρακτικές.
- Τι πρέπει να μας ανησυχεί για τις παραστρατιωτικές ομάδες και πώς πρέπει να αντιδράσουμε;
Οι παραστρατιωτικές ομάδες που αρχίζουν να φορούν στολές και να παρελαύνουν με εικόνες ενός ηγέτη πρέπει να μας ανησυχούν ιδιαίτερα, ειδικά όταν αναμειγνύονται με την επίσημη αστυνομία και τον στρατό. Αυτή η ανάμειξη είναι σημάδι ότι η αυταρχία πλησιάζει. Είναι σημαντικό να είμαστε άγρυπνοι και να καταγγέλλουμε αυτές τις ενέργειες.
- Γιατί είναι σημαντικό να “ξεχωρίζουμε” και ποιος είναι ο ρόλος του παραδείγματος;
Σε δύσκολους καιρούς είναι εύκολο να ακολουθούμε το ρεύμα. Όμως, για να διατηρηθεί η ελευθερία, κάποιος πρέπει να ξεχωρίσει και να πει κάτι διαφορετικό. Ακόμα και αν νιώθουμε άβολα, το να δώσουμε το παράδειγμα θα σπάσει την επιρροή του status quo και θα ενθαρρύνει και άλλους να ακολουθήσουν. Το παράδειγμα της Ρόζα Παρκς είναι χαρακτηριστικό.
- Ποια είναι η σημασία της αλήθειας και της ιδιωτικής ζωής στην πρόληψη της τυραννίας;
Η εγκατάλειψη της αλήθειας οδηγεί στην εγκατάλειψη της ελευθερίας. Όταν τίποτα δεν είναι αληθινό, κανείς δεν μπορεί να κρίνει την εξουσία. Επίσης, η προστασία της ιδιωτικής ζωής είναι σημαντική, καθώς οι τύραννοι χρησιμοποιούν τις πληροφορίες που έχουν για να εκφοβίσουν. Πρέπει να χρησιμοποιούμε το διαδίκτυο με σύνεση και να επιδιώκουμε τις προσωπικές συνομιλίες.
Πώς προλαμβάνει η άμυνα των θεσμών την αυταρχική εξουσία;
Η υπεράσπιση των θεσμών είναι ουσιαστική για την πρόληψη της αυταρχικής εξουσίας. Οι θεσμοί, όπως τα δικαστήρια, οι εφημερίδες, οι νόμοι και τα εργατικά συνδικάτα, διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στη διατήρηση της ευπρέπειας και στην προστασία από την κατάχρηση εξουσίας. Ωστόσο, οι θεσμοί δεν προστατεύουν τον εαυτό τους· χρειάζονται την ενεργό υποστήριξη των πολιτών για να παραμείνουν ισχυροί και να λειτουργούν σωστά.
- Οι πολίτες πρέπει να επιλέξουν έναν θεσμό που τους ενδιαφέρει και να τον υποστηρίξουν.
- Η αδράνεια μπορεί να οδηγήσει στην κατάρρευση των θεσμών.
- Η συμμετοχή σε ένα θεσμό, τον καθιστά “δικό μας”, με την ενεργό συμμετοχή μας.
- Η υποστήριξη του πολυκομματικού συστήματος και η υπεράσπιση των κανόνων των δημοκρατικών εκλογών είναι κρίσιμης σημασίας.
- Επίσης, η συμμετοχή στις τοπικές και κρατικές εκλογές, και η πιθανή υποψηφιότητα για δημόσιο αξίωμα είναι σημαντικά.
Επιπλέον, είναι σημαντικό να αναγνωρίζουμε και να αντιμετωπίζουμε τα σύμβολα μίσους. Αυτά τα σύμβολα μπορούν να συμβάλουν στη δημιουργία μιας πραγματικότητας όπου η αυταρχική εξουσία μπορεί να ευδοκιμήσει. Οι επαγγελματικές δεοντολογίες είναι επίσης σημαντικές, ειδικά όταν οι πολιτικοί ηγέτες δίνουν αρνητικά παραδείγματα. Οι αυταρχικοί χρειάζονται υπάκουους δημόσιους υπαλλήλους και πρόθυμους επαγγελματίες, γεγονός που υπογραμμίζει την ανάγκη για ακεραιότητα και αντίσταση.
Η επαγρύπνηση απέναντι στις παραστρατιωτικές ομάδες είναι επίσης απαραίτητη, καθώς η ανάμειξη αυτών των ομάδων με την επίσημη αστυνομία και τον στρατό σηματοδοτεί το τέλος της ελευθερίας. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι ακόμη και όσοι φέρουν όπλα σε δημόσια υπηρεσία πρέπει να είναι έτοιμοι να πουν “όχι” σε παράνομες εντολές. Τέλος, η δημιουργία προσωπικής ζωής και η προστασία της ιδιωτικότητάς μας, είναι πολύ σημαντική για την αποφυγή της χειραγώγησης.
