Η Ευρώπη, οι τρεις δρόμοι της Tchakarova και η σκληρή πραγματικότητα

Η ευθυγράμμιση με τις ΗΠΑ προσφέρει ασφάλεια με κόστος την αυτονομία. Η επιρροή του “DragonBear” (Κίνα-Ρωσία) ισοδυναμεί με στρατηγική υποβάθμιση. Η δημιουργία ενός αυτόνομου πόλου ισχύος απαιτεί μια ριζική αλλαγή νοοτροπίας, βαθιά εσωτερική ενότητα και την ανάπτυξη πραγματικής ισχύος, στοιχεία που ιστορικά η ΕΕ δυσκολεύεται να επιδείξει.

 
Σε έναν κόσμο που μετασχηματίζεται ραγδαία, με την παγκόσμια τάξη να αναδιαμορφώνεται και τις παλιές βεβαιότητες να κλονίζονται, η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται αντιμέτωπη με ένα κρίσιμο υπαρξιακό δίλημμα. Η Velina Tchakarova, διακεκριμένη γεωπολιτική αναλύτρια και επικεφαλής στρατηγικών προβλέψεων (Chief Strategic Foreseer), σκιαγραφεί με οξυδέρκεια τις τρεις θεμελιώδεις επιλογές που διανοίγονται μπροστά στην Ευρώπη, θέτοντας επί τάπητος τις προκλήσεις και τις συνέπειες κάθε πιθανού δρόμου. Η ανάλυσή της δεν αφήνει περιθώρια για εφησυχασμό, προειδοποιώντας για την επερχόμενη διχοτόμηση του παγκόσμιου συστήματος και θέτοντας το ερώτημα: Μπορεί η Ευρώπη να ανταποκριθεί;

 
Ανάλυση των τριών επιλογών

Η Tchakarova οριοθετεί τρία διακριτά, αν και όχι απαραίτητα αμοιβαία αποκλειόμενα σε όλες τις πτυχές τους, μονοπάτια για την ΕΕ:

1.Στρατηγική ευθυγράμμιση με τις ΗΠΑ: Η πρώτη επιλογή είναι η εμβάθυνση και η επιβεβαίωση της διατλαντικής σχέσης. Αυτό σημαίνει στενή σύμπλευση με τις Ηνωμένες Πολιτείες σε όλους τους κρίσιμους τομείς: ενέργεια (μείωση εξάρτησης από ασταθείς ή ανταγωνιστικούς προμηθευτές, στροφή σε αμερικανικές ή συμμαχικές πηγές), εμπόριο (διατήρηση και ενίσχυση των εμπορικών δεσμών, πιθανή εναρμόνιση προτύπων και κανονισμών), ασφάλεια και άμυνα (ενίσχυση του ΝΑΤΟ, διαλειτουργικότητα, κοινές αποστολές).

Πλεονεκτήματα: Αυτός ο δρόμος προσφέρει τη συνέχεια μιας δοκιμασμένης συμμαχίας, την ισχυρή ομπρέλα ασφαλείας του ΝΑΤΟ και την πρόσβαση στην αμερικανική τεχνολογία και αγορά. Βασίζεται σε κοινές, ιστορικά, δημοκρατικές αξίες.

Μειονεκτήματα: Ενέχει τον κίνδυνο της μετατροπής της Ευρώπης σε “junior partner”, με περιορισμένη αυτονομία στη λήψη αποφάσεων και πιθανή εμπλοκή σε αμερικανικές προτεραιότητες που δεν συμπίπτουν πάντα με τα ευρωπαϊκά συμφέροντα (π.χ., εμπορικοί πόλεμοι, γεωπολιτικές εντάσεις σε μακρινές περιοχές). Η εξάρτηση, ειδικά στην άμυνα, παραμένει ισχυρή.

 
2.Υπαγωγή στην επιρροή του “DragonBear”: Η δεύτερη, και σαφώς πιο επικίνδυνη για τα ευρωπαϊκά συμφέροντα όπως παραδοσιακά νοούνται, επιλογή είναι η σταδιακή διολίσθηση κάτω από τη σφαίρα επιρροής του αναδυόμενου στρατηγικού άξονα Κίνας-Ρωσίας (τον οποίο η Tchakarova αποκαλεί “DragonBear”). Αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα επίσημη συμμαχία, αλλά μια αυξανόμενη οικονομική, ενεργειακή και τεχνολογική εξάρτηση που οδηγεί σε πολιτική ευαλωτότητα.

Πώς μπορεί να συμβεί: Οικονομική διείσδυση μέσω επενδύσεων (π.χ., Πρωτοβουλία Belt and Road), ενεργειακή εξάρτηση από τη Ρωσία (παρά τις τρέχουσες προσπάθειες απεξάρτησης), τεχνολογική κυριαρχία της Κίνας σε κρίσιμους τομείς, και η εκμετάλλευση των εσωτερικών διαιρέσεων της ΕΕ.

Συνέπειες: Αποδυνάμωση της διατλαντικής σχέσης, διάβρωση των δημοκρατικών αξιών και θεσμών, περιορισμός της κυριαρχίας των κρατών-μελών, και εν τέλει, η μετατροπή της Ευρώπης σε πεδίο ανταγωνισμού ή δορυφόρο του ευρασιατικού μπλοκ.

 
3.Οικοδόμηση ενός Αξιόπιστου Γεωπολιτικού Αντίβαρου: Η τρίτη επιλογή, και η μόνη που θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια πραγματικά αυτόνομη και ισχυρή Ευρώπη, είναι η μετατροπή της σε ένα αυτόνομο κέντρο ισχύος. Αυτό υπερβαίνει κατά πολύ την τρέχουσα πολιτική ρητορική περί “στρατηγικής αυτονομίας”. Η Tchakarova είναι κατηγορηματική: απαιτείται ουσία και όχι μόνο λόγια.

 
Απαραίτητες προϋποθέσεις:

Πραγματικές Στρατιωτικές Δυνατότητες: Όχι απλά αμυντικές δαπάνες, αλλά ανάπτυξη αυτόνομων, αξιόμαχων και διαλειτουργικών στρατιωτικών δυνάμεων ικανών για προβολή ισχύος όταν κρίνεται απαραίτητο.

Γνήσια Στρατηγική Ευθυγράμμιση: Ουσιαστική σύγκλιση απόψεων και πολιτικών μεταξύ των κρατών-μελών και των θεσμών της ΕΕ σε θέματα ασφάλειας και οικονομικής ισχύος. Ξεπέρασμα των εθνικών ανταγωνισμών και υιοθέτηση μιας κοινής στρατηγικής κουλτούρας.

Βούληση για Ανάληψη Ευθύνης (“Skin in the game”): Η κρισιμότερη ίσως προϋπόθεση. Η ετοιμότητα της Ευρώπης να αναλάβει το κόστος και το ρίσκο της δράσης, να υπερασπιστεί τα συμφέροντά της ενεργά, και να χρησιμοποιήσει την ισχύ της (συμπεριλαμβανομένης της στρατιωτικής) όταν οι περιστάσεις το απαιτούν. Αυτό προϋποθέτει μια ριζική αλλαγή νοοτροπίας, από μια “ήπια δύναμη” σε έναν πλήρη γεωπολιτικό δρώντα.

 
Η Επέκταση της Ιδέας: Συνεργασία με τον Παγκόσμιο Νότο

Η Tchakarova αναγνωρίζει ότι η πορεία προς ένα τρίτο πόλο δεν χρειάζεται να είναι μοναχική. Υπογραμμίζει ότι υπάρχει ακόμα ένας δρόμος: η δημιουργία αυτού του νέου γεωπολιτικού κέντρου ισχύος σε στενή συνεργασία με ομοϊδεάτες εταίρους από τον Παγκόσμιο Νότο. Αυτή η προσέγγιση αναγνωρίζει την αυξανόμενη σημασία κρατών της Ασίας, της Αφρικής και της Λατινικής Αμερικής που επιδιώκουν επίσης μεγαλύτερη αυτονομία και δεν επιθυμούν να εγκλωβιστούν στη διελκυστίνδα ΗΠΑ-DragonBear. Μια τέτοια συνεργασία θα μπορούσε να προσφέρει στην Ευρώπη μεγαλύτερο βάθος, πρόσβαση σε πόρους και αγορές, και αυξημένη διπλωματική μόχλευση σε παγκόσμιο επίπεδο.

 
 Ο ψυχρός πόλεμος 2 και η Ευρωπαϊκή αδυναμία

Συνθέτοντας τα παραπάνω, η Tchakarova ζωγραφίζει μια εικόνα ενός κόσμου που οδεύει ξανά προς μια δυαδική τάξη, έναν “Ψυχρό Πόλεμο 2” μεταξύ της Αμερικής και του συνασπισμού “DragonBear”. Σε αυτό το σκηνικό, οι δύο κυρίαρχοι πόλοι διαμορφώνουν τις δικές τους αφηγήσεις, τα δικά τους οικονομικά συστήματα και τις δικές τους σφαίρες επιρροής. Η Ευρώπη κινδυνεύει να συνθλιβεί ανάμεσα σε αυτούς τους δύο γίγαντες ή να αναγκαστεί να διαλέξει στρατόπεδο υπό πίεση.

Η δυνατότητα να γίνει η ίδια ο τρίτος πόλος, ενδεχομένως με συμμάχους από τον Παγκόσμιο Νότο, υπάρχει θεωρητικά. Ωστόσο, η ανάλυση καταλήγει σε μια απαισιόδοξη νότα. Η Tchakarova εκτιμά ως “εξαιρετικά απίθανο” (Highly unlikely) το σενάριο η Ευρώπη να καταφέρει να ανταποκριθεί σε αυτή τη συστημική πρόκληση.

 
Η σκληρή αλήθεια και η επείγουσα ανάγκη για δράση

Η ανάλυση της Velina Tchakarova λειτουργεί ως καμπανάκι κινδύνου. Η Ευρώπη βρίσκεται σε ένα σημείο καμπής με ιστορικές διαστάσεις. Οι επιλογές είναι σαφείς, αλλά καμία δεν είναι εύκολη. Η ευθυγράμμιση με τις ΗΠΑ προσφέρει ασφάλεια με κόστος την αυτονομία. Η επιρροή του “DragonBear” ισοδυναμεί με στρατηγική υποβάθμιση. Η δημιουργία ενός αυτόνομου πόλου ισχύος απαιτεί μια ριζική αλλαγή νοοτροπίας, βαθιά εσωτερική ενότητα και την ανάπτυξη πραγματικής ισχύος, στοιχεία που ιστορικά η ΕΕ δυσκολεύεται να επιδείξει.

Η απαισιοδοξία της Tchakarova πηγάζει από την παρατήρηση της ευρωπαϊκής πραγματικότητας: τις εσωτερικές διαιρέσεις, την απροθυμία για ανάληψη στρατιωτικού ρίσκου, την πολυφωνία που συχνά οδηγεί σε αδράνεια, και την έλλειψη της συλλογικής πολιτικής βούλησης για την υπέρβαση των εθνικών συμφερόντων προς όφελος ενός πραγματικά ενωμένου και ισχυρού γεωπολιτικού δρώντα.

Το ερώτημα παραμένει ανοιχτό, αλλά ο χρόνος για την Ευρώπη στενεύει. Θα καταφέρει να διαψεύσει τις δυσοίωνες προβλέψεις, να βρει την ενότητα και τη βούληση να χαράξει τον δικό της, αυτόνομο δρόμο σε έναν όλο και πιο ανταγωνιστικό κόσμο; Ή θα παραμείνει δέσμια των επιλογών άλλων, επιβεβαιώνοντας την εκτίμηση ότι η ανάδειξή της σε πραγματικό γεωπολιτικό αντίβαρο είναι, προς το παρόν, “εξαιρετικά απίθανη”; Η απάντηση θα καθορίσει το μέλλον της ηπείρου για τις επόμενες δεκαετίες.