Έχουμε γίνει όλοι ο Κλιντ Ίστγουντ;
Η άνοδος της αποστασιοποιημένης προσωπικότητας στην ψηφιακή εποχή
Ο σιωπηλός καβαλάρης της οθόνης μας
Ο Κλιντ Ίστγουντ, με τους λιγομίλητους, στωικούς και συχνά συναισθηματικά απρόσιτους χαρακτήρες του, έχει καθορίσει ένα συγκεκριμένο αρχέτυπο ανδρισμού και ψυχραιμίας στον κινηματογράφο. Από τον “Άνθρωπο Χωρίς Όνομα” μέχρι τον “Βρώμικο Χάρι”, οι ήρωές του σπάνια προδίδουν τα συναισθήματά τους, προτιμώντας την πράξη από τον λόγο και διατηρώντας μια αύρα απόστασης από τον κόσμο γύρω τους. Σε πρόσφατο άρθρο του, ο πολιτιστικός κριτικός Ted Gioia θέτει ένα προκλητικό ερώτημα: Μήπως αυτή η περσόνα, η “αποστασιοποιημένη προσωπικότητα”, έχει υπερβεί τα όρια της μεγάλης οθόνης και έχει γίνει το κυρίαρχο πρότυπο συμπεριφοράς στην ψηφιακή μας εποχή; Μήπως, κατά κάποιον τρόπο, έχουμε γίνει όλοι λίγο Κλιντ Ίστγουντ;
Το αρχέτυπο του Ίστγουντ: Ψυχραιμία, σκεπτικισμός και συναισθηματική συγκράτηση
Η περσόνα που ενσαρκώνει συχνά ο Ίστγουντ χαρακτηρίζεται από:
Συναισθηματική απόσταση: Οι χαρακτήρες του σπάνια δείχνουν φόβο, χαρά ή λύπη με έντονο τρόπο. Η “ψυχραιμία” (coolness) είναι το κύριο χαρακτηριστικό τους.
Λιγομίλητη φύση: Προτιμούν τη σιωπή και την παρατήρηση από την πολυλογία. Κάθε λέξη μετράει.
Σκεπτικισμός και κυνισμός: Αντιμετωπίζουν τον κόσμο με δυσπιστία, έχοντας δει ή βιώσει αρκετά ώστε να μην ενθουσιάζονται εύκολα ή να εμπιστεύονται τυφλά.
Αυτάρκεια: Δίνουν την εντύπωση ότι δεν χρειάζονται κανέναν, ότι μπορούν να τα βγάλουν πέρα μόνοι τους.
Αποφυγή Ευαλωτότητας: Η έκθεση συναισθηματικής αδυναμίας θεωρείται σχεδόν ταμπού.
Αυτό το αρχέτυπο, όπως υποστηρίζει ο Gioia, φαίνεται να βρίσκει γόνιμο έδαφος στο σημερινό κοινωνικό και τεχνολογικό τοπίο.
Η ψηφιακή εποχή: Το θερμοκήπιο της αποστασιοποίησης
Γιατί όμως αυτή η τάση προς την αποστασιοποίηση ενισχύεται στην εποχή του Διαδικτύου και των social media; Ο Gioia και άλλοι αναλυτές προτείνουν διάφορους λόγους:
Υπερπληροφόρηση και υπερδιέγερση: Ο καταιγισμός πληροφοριών, ειδοποιήσεων και ερεθισμάτων από τις οθόνες μας δημιουργεί μια ανάγκη για “φιλτράρισμα”. Η συναισθηματική απόσταση λειτουργεί ως μηχανισμός άμυνας για να μην κατακλυστούμε.
Η κουλτούρα της “επίδοσης” στα Social Media: Τα κοινωνικά δίκτυα συχνά προωθούν μια εξιδανικευμένη και επιμελώς κατασκευασμένη εικόνα του εαυτού. Η επίδειξη “ψυχραιμίας”, σαρκασμού ή μιας ελαφρώς κυνικής στάσης θεωρείται συχνά πιο “cool” και λιγότερο εκτεθειμένη από την αυθεντική έκφραση συναισθημάτων, η οποία μπορεί να προκαλέσει κριτική ή χλευασμό.
Αυτοπροστασία από την διαδικτυακή τοξικότητα: Το συχνά εχθρικό και επικριτικό περιβάλλον του Διαδικτύου (trolling, cyberbullying, cancel culture) ωθεί πολλούς να υιοθετήσουν μια πιο “θωρακισμένη” διαδικτυακή περσόνα, αποφεύγοντας να δείξουν ευαλωτότητα που θα μπορούσε να γίνει αντικείμενο εκμετάλλευσης.
Η Φύση της ψηφιακής επικοινωνίας: Η επικοινωνία μέσω κειμένου, email ή σύντομων μηνυμάτων στερείται συχνά των μη λεκτικών σημάτων (τόνος φωνής, εκφράσεις προσώπου) που μεταφέρουν συναισθηματικές αποχρώσεις. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε μια πιο “στεγνή” και αποστασιοποιημένη μορφή αλληλεπίδρασης.
Η οικονομία της προσοχής: Σε έναν κόσμο όπου η προσοχή είναι το πολυτιμότερο νόμισμα, η απάθεια ή η προσποιητή αδιαφορία μπορεί να γίνει ένας τρόπος να δείξεις ότι δεν “καταναλώνεσαι” εύκολα από τις τάσεις και τις απαιτήσεις του ψηφιακού πλήθους.
Τα χαρακτηριστικά της σύγχρονης αποστασιοποιημένης προσωπικότητας
Πέρα από την απλή μίμηση μιας κινηματογραφικής περσόνας, η “αποστασιοποιημένη προσωπικότητα” της ψηφιακής εποχής εκδηλώνεται με συγκεκριμένους τρόπους:
Επικράτηση της ειρωνείας και του σαρκασμού: Συχνά ως τρόπος απόκρυψης γνήσιων συναισθημάτων ή πεποιθήσεων.
Δυσκολία στην έκφραση και αποδοχή της ευαλωτότητας: Το να παραδεχτεί κανείς αδυναμία, φόβο ή ανάγκη γίνεται όλο και πιο δύσκολο.
Προτίμηση για επιφανειακές ή ασύγχρονες σχέσεις: Οι βαθιές, δεσμευτικές σχέσεις που απαιτούν συναισθηματική επένδυση και έκθεση μπορεί να αποφεύγονται. Φαινόμενα όπως το “ghosting” (εξαφάνιση χωρίς εξήγηση) γίνονται πιο συχνά.
Γενικευμένη δυσπιστία: Μια κυνική στάση απέναντι σε θεσμούς, ειδήσεις, ακόμη και διαπροσωπικές σχέσεις.
Έμφαση στην “αυθεντικότητα” ως περφόρμανς: Παραδόξως, η προσπάθεια να φανεί κανείς “αυθεντικός” μπορεί να γίνει μια ακόμη επιμελώς κατασκευασμένη μάσκα αποστασιοποίησης.
Οι συνέπειες: Το κόστος της “ψυχραιμίας”
Ενώ η συναισθηματική απόσταση μπορεί να προσφέρει μια πρόσκαιρη αίσθηση ελέγχου ή προστασίας στον χαοτικό ψηφιακό κόσμο, οι μακροπρόθεσμες συνέπειες μπορεί να είναι αρνητικές:
Αυξημένη μοναξιά και αποξένωση: Η δυσκολία στη δημιουργία βαθιών συνδέσεων οδηγεί σε αισθήματα κενού και κοινωνικής απομόνωσης, παρά την διαρκή “συνδεσιμότητα”.
Έλλειψη ενσυναίσθησης: Η συνεχής εξάσκηση στην αποστασιοποίηση μπορεί να μειώσει την ικανότητά μας να κατανοούμε και να συμμεριζόμαστε τα συναισθήματα των άλλων.
Δυσκολίες στις στενές σχέσεις: Η αποφυγή της ευαλωτότητας υπονομεύει την οικειότητα και την εμπιστοσύνη που είναι απαραίτητες για υγιείς σχέσεις.
Απώλεια της αυθεντικής εμπειρίας: Η διαρκής διατήρηση μιας “μάσκας” ψυχραιμίας μπορεί να μας αποξενώσει από τα δικά μας αληθινά συναισθήματα και εμπειρίες.
Κοινωνικός κυνισμός: Μια διάχυτη αίσθηση ότι τίποτα δεν έχει πραγματική αξία ή σημασία.
Συμπέρασμα: Πέρα από τον σιωπηλό καβαλάρη
Η ανάλυση του Ted Gioia δεν είναι απλώς μια παρατήρηση για τις σύγχρονες τάσεις, αλλά μια προειδοποίηση. Η υιοθέτηση της “αποστασιοποιημένης προσωπικότητας”, εμπνευσμένης από αρχέτυπα όπως αυτό του Κλιντ Ίστγουντ και ενισχυμένης από τις πιέσεις της ψηφιακής εποχής, μπορεί να φαίνεται ως μια λειτουργική στρατηγική επιβίωσης. Ωστόσο, το κόστος αυτής της διαρκούς συναισθηματικής θωράκισης είναι υψηλό. Η ανθρώπινη φύση ευδοκιμεί στη σύνδεση, την ενσυναίσθηση και την αυθεντική έκφραση. Η πρόκληση έγκειται στο να βρούμε τρόπους να πλοηγηθούμε στον πολυσύνθετο ψηφιακό κόσμο διατηρώντας την ψυχική μας ανθεκτικότητα, χωρίς όμως να θυσιάσουμε την ικανότητά μας για βαθιά συναισθηματική εμπειρία και ουσιαστική ανθρώπινη επαφή. Ίσως τελικά, δεν χρειάζεται όλοι να γίνουμε ο σιωπηλός καβαλάρης που απομακρύνεται μόνος του στο ηλιοβασίλεμα.
Σημείωση: Αυτό το άρθρο βασίζεται στην κεντρική ιδέα του δημοσιεύματος του Gioia, (βλέπε honest-broker.com) συνδέοντας το αρχέτυπο του Ίστγουντ με τις πιέσεις και τα χαρακτηριστικά της ψηφιακής εποχής και διερευνώντας τις πιθανές συνέπειες αυτής της τάσης.
mywaypress.gr
