Ανάπλαση Σκοπευτηρίου Καισαριανής: Ανάπτυξη υπό αμφισβήτηση ή αλλοίωση ιστορίας και περιβάλλοντος;
Η διαμάχη για το μέλλον ενός εμβληματικού χώρου
Το Σκοπευτήριο Καισαριανής, ένας χώρος φορτισμένος με ιστορική μνήμη και ταυτόχρονα ένας πολύτιμος πνεύμονας πρασίνου για την Αττική, βρίσκεται στο επίκεντρο μιας έντονης αντιπαράθεσης. Το φιλόδοξο σχέδιο ανάπλασης που προωθεί ο Δήμος Καισαριανής έχει προκαλέσει την οξεία αντίδραση της «Πρωτοβουλίας Κατοίκων για το Δάσος Σκοπευτηρίου / Save Skopeftirio». Οι κάτοικοι καταγγέλλουν ένα πλέγμα σοβαρών ελλείψεων σε αδειοδοτήσεις, παραβάσεων της περιβαλλοντικής και πολεοδομικής νομοθεσίας, καθώς και μια προσέγγιση που, κατά την άποψή τους, υποβαθμίζει το φυσικό περιβάλλον και αλλοιώνει βάναυσα τον ιστορικό χαρακτήρα του τόπου. Η υπόθεση αυτή φέρνει στην επιφάνεια κρίσιμα ερωτήματα για τη διαχείριση των δημόσιων χώρων, την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς και τον ρόλο των τοπικών κοινωνιών στις αποφάσεις που επηρεάζουν την ποιότητα ζωής τους.
Κεντρική θέση: Η ανάπλαση ως απειλή για την ταυτότητα του Σκοπευτηρίου
Η κεντρική θέση που αναδύεται από τις καταγγελίες των κατοίκων είναι ότι το προτεινόμενο έργο ανάπλασης, υπό τον μανδύα του εκσυγχρονισμού, συνιστά στην πραγματικότητα μια επιχείρηση υποβάθμισης και αλλοίωσης της διττής ταυτότητας του Σκοπευτηρίου: ως φυσικού πνεύμονα και ως τόπου ιστορικής μνήμης. Οι σχεδιαζόμενες παρεμβάσεις, σύμφωνα με την Πρωτοβουλία, δεν σέβονται ούτε την οικολογική του αξία ούτε τις ρητές δεσμεύσεις που απορρέουν από το θεσμικό πλαίσιο παραχώρησής του στον Δήμο.
Ανάλυση των βασικών σημείων αντιπαράθεσης
1.Περιβαλλοντική υποβάθμιση και οικολογικές επιπτώσεις:
Κοπή δέντρων και απώλεια βιοποικιλότητας: Η προβλεπόμενη κοπή 40 υπεραιωνόβιων κυπαρισσιών (άνω των 85 ετών) αποτελεί την κορωνίδα των περιβαλλοντικών ανησυχιών. Το Σκοπευτήριο, ως φυσική απόληξη του Υμηττού, φιλοξενεί 54 είδη πουλιών (29 αναπαραγόμενα), καθιστώντας το κρίσιμο καταφύγιο αστικής βιοποικιλότητας. Η κοπή τριών δέντρων στις 20 Μαΐου 2024, εν μέσω αναπαραγωγικής περιόδου και χωρίς άδεια Δασαρχείου, παραβιάζοντας ευρωπαϊκές οδηγίες και εθνική νομοθεσία, επιβεβαιώνει τους φόβους των κατοίκων.
Ανυπολόγιστη οικολογική αξία vs. οικονομικό αποτύπωμα: Η οικονομική αξία ενός δέντρου (21.100,00 € κατά Norma Granada) είναι σημαντική, αλλά η οικολογική του συνεισφορά (οξυγόνο, ρύθμιση θερμοκρασίας, απορρόφηση , ψυχική υγεία) είναι αναντικατάστατη. Η αντικατάσταση ώριμων δέντρων με νεότερα δεν μπορεί να ισοσκελίσει άμεσα αυτή την απώλεια.
Προϋπολογισμός και προτεραιότητες: Μόλις το 1% (35.000,00 €) του προϋπολογισμού προορίζεται για το πράσινο, την ώρα που σημαντικά ποσά κατευθύνονται σε κατασκευές όπως δέντρο γυμναστικής (111.000,00 €) και πίδακες νερού (170.521,90 €), αναδεικνύοντας μια αμφιλεγόμενη ιεράρχηση.
Δασικός χαρακτήρας: Η απόρριψη από τη Δασική Υπηρεσία το 2023 της αίτησης του Δήμου (2022) για εξαίρεση τμήματος από τον δασικό χάρτη, επιβεβαιώνει τον αδιαμφισβήτητο δασικό χαρακτήρα του χώρου.
2.Παραβίαση ιστορικού χαρακτήρα και θεσμικού πλαισίου:
Όροι Παραχώρησης (Ν. 4415/2016 & Ν. 4735/2020): Το ΦΕΚ παραχώρησης ορίζει ρητά τη διατήρηση του Σκοπευτηρίου ως τόπου ιστορικής μνήμης της Εθνικής Αντίστασης και την αξιοποίησή του αποκλειστικά ως πάρκου αναψυχής, ψυχαγωγίας και πολιτισμού. Απαγορεύεται η ανέγερση νέων κτισμάτων και επιτρέπονται μόνο βοηθητικοί χώροι έως 5% της επιφάνειας υφιστάμενων κτιρίων, κατόπιν έγκρισης του Κεντρικού Συμβουλίου Αρχιτεκτονικής.
Παρεμβάσεις στο ιστορικό κτίριο “Χάραμα”: Η μελέτη προβλέπει κατεδάφιση και ανακατασκευή του μεγαλύτερου μέρους του, διατηρώντας μόνο 75 τ.μ. από τα 515 τ.μ. και προσθέτοντας νέο ισόγειο (495,11 τ.μ.), όροφο (79,91 τ.μ.) και υπόγειο (236,66 τ.μ.). Αυτό υπερβαίνει κατά πολύ το επιτρεπόμενο όριο (25,75 τ.μ.) και εισάγει νέες κύριες χρήσεις (π.χ. αναψυκτήριο με τραπεζοκαθίσματα), αλλοιώνοντας τον χαρακτήρα του χώρου και εγείροντας ανησυχίες για εμπορευματοποίηση.
Κατασκευή Υπαίθριου Θεάτρου: Στα πρώην γραφεία της Σκοπευτικής, προβλέπεται θέατρο 800+ θέσεων με υποβάθμιση εδάφους, σκυροδέτηση και σκηνή που υπερβαίνει τον ιστορικό μαντρότοιχο. Αυτή η παρέμβαση δεν θεωρείται “βοηθητική χρήση”, είναι δύσκολα αναστρέψιμη και δεν συνοδεύεται από απαραίτητες μελέτες (ακουστική, στάθμευση).
3.Ελλείψεις μελέτης και κίνδυνοι για τη δημόσια υγεία:
Διαχείριση Αμιάντου: Η μελέτη αγνοεί παντελώς την ύπαρξη αμιάντου (ελενίτ) στη στέγη του “Χαράματος” και δεν προβλέπει διαδικασίες ασφαλούς απομάκρυνσης και διαχείρισης (παραβίαση Ν. 4819/2021 & Οδηγίας 2008/98/ΕΚ). Αυτό συνιστά σοβαρό κίνδυνο για τη δημόσια υγεία και το περιβάλλον.
4.Νομικές Ενέργειες και Δικαίωση των Κατοίκων:
Η προσφυγή των κατοίκων στο Διοικητικό Εφετείο οδήγησε στην μερική αποδοχή της αίτησης αναστολής (3 Σεπτεμβρίου 2024), συγκεκριμένα ως προς την κοπή των 40 δέντρων. Αυτή η απόφαση αποτελεί μια πρώτη δικαίωση των επιχειρημάτων της Πρωτοβουλίας.
Ευρύτερη προβληματική
Η υπόθεση του Σκοπευτηρίου Καισαριανής υπερβαίνει τα στενά όρια μιας τοπικής διένεξης. Αναδεικνύει μια ευρύτερη προβληματική που αφορά τον τρόπο με τον οποίο οι σύγχρονες πόλεις αντιλαμβάνονται την “ανάπτυξη” και τη σχέση της με την ιστορική κληρονομιά και το φυσικό περιβάλλον.
Η καταγγελία της Πρωτοβουλίας Κατοίκων παρέχει μια τεκμηριωμένη εικόνα των ανησυχιών που εκφράζονται, τονίζοντας τη σημασία της ενεργού πολιτειότητας και της διαφάνειας στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων. Υπογραμμίζει ότι η “ανάπλαση” δεν πρέπει να είναι αυτοσκοπός, αλλά ένα μέσο για την ουσιαστική βελτίωση της ποιότητας ζωής, με σεβασμό στην ταυτότητα κάθε τόπου.
Ευρύτερες προεκτάσεις: Η υπόθεση μπορεί να χρησιμεύσει ως μελέτη περίπτωσης για το πώς οι τοπικές αρχές οφείλουν να ισορροπούν τις αναπτυξιακές πρωτοβουλίες με την προστασία των κοινών αγαθών. Τονίζει την ανάγκη για ολοκληρωμένες μελέτες που λαμβάνουν υπόψη όλες τις παραμέτρους (περιβαλλοντικές, ιστορικές, κοινωνικές, οικονομικές) και για ουσιαστικό διάλογο με τις τοπικές κοινωνίες.
Κίνδυνος προηγουμένου: Εάν τέτοιες παρεμβάσεις προχωρήσουν χωρίς τις δέουσες εγγυήσεις και τον σεβασμό στο θεσμικό πλαίσιο, δημιουργείται επικίνδυνο προηγούμενο για άλλους ιστορικούς και φυσικούς χώρους.
Προοπτικές
Οι κάτοικοι, μέσω της “Πρωτοβουλίας Κατοίκων για το Δάσος Σκοπευτηρίου / Save Skopeftirio”, δεν αντιτίθενται στην ανάγκη για βελτιώσεις, αλλά διεκδικούν μια “ουσιαστική και βιώσιμη ανάπλαση”. Αυτό σημαίνει παρεμβάσεις που θα σέβονται τον δασικό χαρακτήρα, θα αναδεικνύουν την ιστορική μνήμη χωρίς να την αλλοιώνουν, και θα διασφαλίζουν ότι ο χώρος θα παραμείνει δημόσιος, ελεύθερα προσβάσιμος και μη εμπορευματοποιημένος.
Η δικαστική απόφαση για αναστολή της κοπής των δέντρων είναι ένα σημαντικό βήμα, αλλά ο αγώνας συνεχίζεται. Η οικονομική στήριξη της νομικής προσπάθειας των κατοίκων, όπως ζητείται μέσω crowdfunding, καθίσταται κρίσιμη για τη διασφάλιση της νομιμότητας και την προστασία αυτού του εμβληματικού χώρου.
Το Σκοπευτήριο Καισαριανής καλείται να αποτελέσει παράδειγμα προς μίμηση για το πώς η ιστορία, η φύση και οι σύγχρονες ανάγκες μπορούν να συνυπάρξουν αρμονικά, ή παράδειγμα προς αποφυγή εάν οι σχεδιασμοί προχωρήσουν αγνοώντας τις θεμελιώδεις αρχές προστασίας του. Η εξέλιξη της υπόθεσης θα κρίνει όχι μόνο το μέλλον του συγκεκριμένου πάρκου, αλλά και την ευρύτερη αντίληψη περί δημόσιου χώρου και πολιτιστικής κληρονομιάς στην Ελλάδα.
(Για περισσότερες πληροφορίες και στήριξη, οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να ανατρέξουν στις επαφές και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που παρέχει η Πρωτοβουλία Κατοίκων).
mywaypress.gr
