Επενδύοντας στο μέλλον ή στο παρελθόν; Ο ενεργειακός καθρέφτης του IEA για το 2025

Κάθε χρόνο, η έκθεση επενδύσεων του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας (IEA) για τις παγκόσμιες ενεργειακές επενδύσεις δεν είναι απλώς μια συλλογή αριθμών και διαγραμμάτων. Είναι η οικονομική ακτινογραφία της παγκόσμιας πορείας μας. Είναι ο καθρέφτης που δείχνει, χωρίς ψέματα, πού τοποθετούμε τα τρισεκατομμύρια μας: στην ελπίδα για ένα βιώσιμο αύριο ή στη συνήθεια ενός ρυπογόνου χθες; Η 10η έκδοση, “World Energy Investment 2025”, που κυκλοφορεί αυτόν τον μήνα, είναι ίσως η πιο κρίσιμη όλων. Φτάνει σε μια στιγμή που ο πλανήτης βρίσκεται σε ένα βίαιο σταυροδρόμι, παγιδευμένος ανάμεσα στην κλιματική αναγκαιότητα και τις γεωπολιτικές πραγματικότητες.

(Η έκθεση επενδύσεων του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας καταγράφει τις περιφερειακές τάσεις  ανά πηγή σε μια εποχή που ο κόσμος βρίσκεται σε μεγάλο βαθμό εκτός ρυθμού όσον αφορά την επίτευξη των στόχων της Συμφωνίας του Παρισιού.)

 
Η μεγάλη εικόνα: Η μάχη των δύο κόσμων

Αναλύοντας τα θεμέλια πάνω στα οποία δομείται η έκθεση, αναδεικνύεται μια κεντρική, σχεδόν υπαρξιακή, σύγκρουση: η μάχη μεταξύ των επενδύσεων στην καθαρή ενέργεια (ανανεώσιμες πηγές, ενεργειακή απόδοση, ηλεκτρικά δίκτυα, αποθήκευση, πυρηνική ενέργεια) και των επενδύσεων στα ορυκτά καύσιμα.

Για χρόνια, η αφήγηση ήταν απλή: οι επενδύσεις στην καθαρή ενέργεια αυξάνονται. Αυτό είναι αλήθεια. Όμως, το κρίσιμο ερώτημα που οφείλει να απαντήσει η φετινή έκθεση δεν είναι αν αυξάνονται, αλλά αν αυξάνονται αρκετά γρήγορα και αν οι επενδύσεις στα ορυκτά καύσιμα μειώνονται με τον ρυθμό που απαιτείται.

Η έκθεση του 2025 δεν είναι απλώς ένα οικονομικό δελτίο. Είναι ένα τεστ αντοχής για τις δεσμεύσεις που ανέλαβαν οι χώρες στις διασκέψεις για το κλίμα (COP). Είναι η στιγμή της αλήθειας όπου τα λόγια μεταφράζονται—ή όχι—σε δολάρια, ευρώ και γιεν.

 
Τα βασικά σημεία που πρέπει να προσέξουμε (και γιατί έχουν σημασία)

Πέρα από τους γενικούς τίτλους, η πραγματική αξία βρίσκεται στις λεπτομέρειες. Μια προσεκτική ανάγνωση της έκθεσης θα πρέπει να εστιάσει στα εξής σημεία-κλειδιά:

1. Η γεωγραφία της επένδυσης: Πού ρέει το χρήμα; Η ανάλυση πιθανότατα θα δείξει μια ανησυχητική συγκέντρωση των “πράσινων” επενδύσεων στις ανεπτυγμένες οικονομίες (Βόρεια Αμερική, Ευρώπη) και την Κίνα. Αντίθετα, οι αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες οικονομίες, που συχνά έχουν το μεγαλύτερο δυναμικό σε ΑΠΕ αλλά και τις μεγαλύτερες ανάγκες, υστερούν δραματικά. Αυτό το χάσμα δεν είναι απλά οικονομικό, είναι μια ωρολογιακή βόμβα για την παγκόσμια κλιματική δικαιοσύνη και σταθερότητα.
2. Οι “αφανείς ήρωες”: Δίκτυα και αποθήκευση: Μπορεί τα φωτοβολταϊκά πάνελ και οι ανεμογεννήτριες να κλέβουν την παράσταση, αλλά η ενεργειακή μετάβαση θα κερδηθεί ή θα χαθεί στα χαρακώματα των ηλεκτρικών δικτύων. Επενδύουμε αρκετά στον εκσυγχρονισμό και την επέκταση των δικτύων για να αντέξουν τη μεταβλητότητα των ΑΠΕ; Χρηματοδοτούμε την τεχνολογία αποθήκευσης ενέργειας (μπαταρίες) με την ταχύτητα που απαιτείται; Μια επένδυση σε ένα γιγαντιαίο ηλιακό πάρκο είναι σχεδόν άχρηστη χωρίς ένα έξυπνο και ανθεκτικό δίκτυο να μεταφέρει την ενέργειά του.
3. Η ανθεκτικότητα των ορυκτών καυσίμων: Ας είμαστε ειλικρινείς. Οι επενδύσεις σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο δεν έχουν εξαφανιστεί. Η έκθεση θα πρέπει να αναλύσει την ψυχολογία πίσω από αυτές τις ροές κεφαλαίων. Είναι απλώς η αδράνεια του παλιού συστήματος; Είναι μια στρατηγική κίνηση βασισμένη στην “ενεργειακή ασφάλεια” μετά τις πρόσφατες γεωπολιτικές κρίσεις; Ή μήπως είναι μια κυνική εκτίμηση ότι η παγκόσμια ζήτηση θα παραμείνει υψηλή για αρκετό καιρό ακόμα; Η απάντηση εδώ θα καθορίσει την τροχιά των εκπομπών μας για τις επόμενες δεκαετίες.
4. Κρίσιμες πρώτες ύλες: Η νέα ενεργειακή οικονομία εξαρτάται από το λίθιο, το κοβάλτιο, τον χαλκό, το νικέλιο. Η έκθεση του IEA οφείλει να φωτίσει αν οι επενδύσεις στην εξόρυξη και επεξεργασία αυτών των υλικών συμβαδίζουν με τους στόχους της καθαρής ενέργειας. Εδώ κρύβεται ο κίνδυνος δημιουργίας νέων γεωπολιτικών εξαρτήσεων, αντικαθιστώντας τους “πετρο-ηγεμόνες” με τους “ορυκτο-ηγεμόνες”.

Πέρα από τους αριθμούς

Η απλή παράθεση των ευρημάτων, ωστόσο, δεν αρκεί. Η ουσία βρίσκεται στην όξυνση της σκέψης. Η έκθεση του IEA, παρά την τεράστια αξία της, δεν είναι μια προφητεία. Είναι μια αποτύπωση των συλλογικών μας επιλογών μέχρι σήμερα.

Η πραγματική αξία για τον αναγνώστη είναι να κατανοήσει το χάσμα μεταξύ του πού είμαστε και του πού πρέπει να είμαστε. Σύμφωνα με όλα τα κλιματικά μοντέλα, για να έχουμε μια ρεαλιστική ελπίδα να περιορίσουμε την υπερθέρμανση του πλανήτη στον 1.5°C, η αναλογία επενδύσεων καθαρής ενέργειας προς ορυκτά καύσιμα πρέπει να φτάσει το 9:1 μέχρι το 2030. Πού βρισκόμαστε σήμερα; Πιθανότατα πολύ μακριά από αυτόν τον στόχο.

Αυτή η έκθεση είναι, λοιπόν, ένα κάλεσμα αφύπνισης. Απευθύνεται στις κυβερνήσεις, καλώντας τες να δημιουργήσουν σταθερά και φιλόδοξα πλαίσια πολιτικής που θα προσελκύσουν ιδιωτικά κεφάλαια. Απευθύνεται στον χρηματοπιστωτικό τομέα, που κρατά στρόφιγγες τρισεκατομμυρίων. Και, τελικά, απευθύνεται και στους πολίτες, των οποίων η καταναλωτική συμπεριφορά και οι πολιτικές επιλογές διαμορφώνουν την αγορά.

Η Ελλάδα, ως χώρα-μέλος του IEA και με φιλόδοξους εθνικούς στόχους, δεν μπορεί να μείνει αμέτοχη θεατής. Η θέση της σε αυτή την παγκόσμια σκακιέρα επενδύσεων θα καθορίσει όχι μόνο το ενεργειακό της μέλλον, αλλά και την οικονομική της ανταγωνιστικότητα.

Στο τέλος, ο τίτλος “World Energy Investment” είναι σχεδόν παραπλανητικός. Δεν πρόκειται απλώς για μια επένδυση στην ενέργεια. Είναι μια επένδυση στην σταθερότητα, στην ευημερία, στην ίδια τη δυνατότητα ενός βιώσιμου ανθρώπινου πολιτισμού. Η έκθεση του 2025 μας δίνει τον λογαριασμό. Το ερώτημα είναι αν είμαστε έτοιμοι να τον διαβάσουμε σωστά και, κυρίως, να δράσουμε.

mywaypress.gr – Για προσεκτικούς αναγνώστες