Η λατρεία της παραγωγικότητας: Μια ανάλυση της σύγχρονης εργασιακής πραγματικότητας

Το άρθρο  “The Cult of Productivity is Breaking People”  προσφέρει μια διεισδυτική και συχνά δυσάρεστη ματιά στην τρέχουσα κατάσταση της εργασίας, αναδεικνύοντας τις πιέσεις, τις ψευδαισθήσεις και τις ανησυχίες που τη χαρακτηρίζουν. Το άρθρο, ένα δοκίμιο από το επερχόμενο βιβλίο “SuperSkills”, του  Rahim Hirji περιγράφει πώς η επιδίωξη της παραγωγικότητας έχει μετατραπεί σε έναν αυτοσκοπό, οδηγώντας σε εξάντληση, άγχος και έλλειψη νοήματος.

 
Η μεγάλη προσποίηση και η επίδραση της Τεχνητής Νοημοσύνης

Βρισκόμαστε εν μέσω μιας “Μεγάλης Προσποίησης”, όπου όλοι φαίνονται παραγωγικοί, απασχολημένοι και εξαντλημένοι, χωρίς όμως να γνωρίζουν πραγματικά τι έκαναν όλη μέρα. Έχουμε μάθει να ψευδόμαστε για το πόσο σκληρά δουλεύουμε και πόσο καλά τα καταφέρνουμε. Η εμφάνιση της Τεχνητής Νοημοσύνης (AI) το 2025, αντί να απελευθερώσει τους εργαζόμενους, πλημμύρισε τα γραφεία, την περιστασιακή εργασία και τις δευτερεύουσες απασχολήσεις με ανούσια εργασία, διαλύοντας το μυαλό μας, ενώ προσποιούμαστε ότι συμβαδίζουμε. Εργαλεία που υποτίθεται ότι θα μας βοηθούσαν να σκεφτόμαστε, μετατράπηκαν σε εξελιγμένους περισπασμούς που μας έκαναν να ξεχάσουμε πώς να σκεφτόμαστε καθόλου. Η AI δημιούργησε την ψευδαίσθηση άπειρης ικανότητας, πολλαπλασιάζοντας παράλληλα την ανούσια εργασία. Ουσιαστικά, αυτοματοποιήσαμε τα εύκολα μέρη της σκέψης, διατηρώντας τα δύσκολα μέρη της εκτέλεσης της παραγωγικότητας, ένα αποτέλεσμα που χαρακτηρίζεται ως το χειρότερο δυνατό.

 
Η γεωγραφία του άγχους και η υβριδική εργασία

Η σύγχρονη εργασία έχει γίνει μια “γεωγραφία του άγχους”. Η υβριδική εργασία, που υποτίθεται ότι θα έλυνε προβλήματα, ενέτεινε τον εφιάλτη. Δεν είμαστε ποτέ πλήρως στη δουλειά, ούτε πλήρως στο σπίτι, αλλά πάντα δυνητικά εργαζόμενοι, πράγμα που σημαίνει ότι πάντα δυνητικά αποτυγχάνουμε να εργαστούμε αρκετά σκληρά. Το γραφείο, κάποτε χώρος περιορισμού της εργασίας, τώρα περιλαμβάνει τα πάντα: το τραπέζι της κουζίνας είναι αίθουσα συνεδριάσεων, το υπνοδωμάτιο εφεδρικό γραφείο, και το τηλέφωνο μια φορητή γεννήτρια άγχους που μας ακολουθεί παντού. Η “υβριδική ευελιξία” μετατράπηκε σε “υβριδική παράνοια ορατότητας”. Οι άνθρωποι κλείνουν “χρόνο συγκέντρωσης” στα ημερολόγιά τους για να μπορούν να κάνουν ένα διάλειμμα , ενώ άλλοι τα γεμίζουν με συναντήσεις 30 λεπτών ως “αποδείξεις ύπαρξης”. Το ημερολόγιο έχει γίνει ένα βιογραφικό, και ο κενός χώρος θεωρείται επικίνδυνος.

Τα φυσικά γραφεία έχουν μετατραπεί σε “μουσεία παραγωγικότητας”. Τα ανοιχτά σχέδια γραφείων, σχεδιασμένα για “συνεργασία”, καθιστούν αδύνατη τη συγκέντρωση, και οι υβριδικές ρυθμίσεις κατακερματίζουν την προσοχή σε πολλαπλούς χώρους. Οι χώροι κουζίνας χρησιμοποιούνται για μεσημεριανό γεύμα ενώ οι εργαζόμενοι βρίσκονται σε σιωπηρές βιντεοκλήσεις, μασώντας αθόρυβα για να μην διακόψουν την “παράσταση”. Η υβριδική εργασία θα ολοκληρώσει αυτό που ξεκίνησαν τα ανοιχτά γραφεία: την πλήρη εξάλειψη οποιουδήποτε χώρου σχεδιασμένου για βαθιά εργασία.

 
Η παγίδα της απόδοσης και η διανοητική παρακμή

Η AI, αντί να μας απελευθερώσει, έγινε ένα άλλο μαστίγιο. Ο μέσος εργαζόμενος γνώσης αλλάζει εφαρμογές 1.100 φορές την ημέρα, εξαντλώντας την προσοχή με κάθε αλλαγή. Χρειάζονται κατά μέσο όρο 23 λεπτά για να επανεστιάσει κανείς μετά από κάθε διακοπή, οδηγώντας σε απώλεια πέντε εβδομάδων παραγωγικότητας ετησίως. Το σύστημα τροφοδοτείται: κάθε μήνυμα δημιουργεί τρία ακόμη, κάθε αυτοματοποίηση πέντε νέες προσδοκίες. Το email και το Slack έχουν μετατρέψει τον χώρο εργασίας σε ένα φρενήρη, επικοινωνιακό περιβάλλον μηδενικού αθροίσματος. Είμαστε “παραγωγοί περιεχομένου” για την οικονομία της προσοχής, παράγοντας φρενιωδώς σήματα “απόδειξης ύπαρξης” για συστήματα που μετρούν τα πατήματα πλήκτρων και τον χρόνο οθόνης, αλλά δεν έχουν ιδέα αν έχουμε λύσει κάποιο ουσιαστικό πρόβλημα.

Η AI δημιούργησε “ζόμπι εργασία” – εργασία που φαίνεται ζωντανή αλλά δεν έχει σφυγμό, που κινείται και ανταποκρίνεται αλλά δεν εξυπηρετεί κανένα σκοπό παρά τη δική της διαιώνιση. Χρησιμοποιούμε εταιρικές λέξεις-κλειδιά που δημιουργούν την ψευδαίσθηση κίνησης ενώ καλύπτουν μια βαθύτερη αδράνεια. Αυτή είναι η διάλεκτος της “παγίδας της απόδοσης”, όπου η έκφραση ανταμείβεται περισσότερο από την πράξη, η σηματοδότηση αντικαθιστά την επίλυση, και ο θόρυβος πνίγει τη σαφήνεια.

Ο πραγματικός φόβος έγκειται στην απόδοση της “παραμονής εργάσιμου”. Οι εργαζόμενοι κυνηγούν έργα σαν απελπισμένοι ηθοποιοί, προσφέρονται εθελοντικά για πρωτοβουλίες που μόλις και μετά βίας κατανοούν, και μαθαίνουν εργαλεία AI που δεν θα χρησιμοποιήσουν ποτέ, απλά για να είναι “εμφανίσιμοι”. Υπάρχει μια κούρσα για τη λήψη των τελευταίων αναφορών PDF και την “ανθρώπινη” επεξεργασία τους μέσω AI για ανάρτηση στο LinkedIn, με στόχο να εμφανιστούν ως “ηγέτες σκέψης”. Ωστόσο, η διάρκεια ζωής των δεξιοτήτων συρρικνώνεται συνεχώς, αναγκάζοντάς μας να μαθαίνουμε συνεχώς νέα πράγματα ενώ ξεχνάμε όσα μάθαμε πέρυσι.

Η πλέον εφαρμόσιμη εργασία είναι και η ευκολότερα αυτοματοποιημένη. Οι ασφαλέστερες θέσεις εργασίας είναι αυτές που κανείς δεν μπορεί να ορίσει. Η έλλειψη νοήματος έχει γίνει ασφάλεια εργασίας.

 
Η κρίση του νοήματος και το θέατρο της αξιολόγησης απόδοσης

Οι σύγχρονες θέσεις εργασίας έχουν μετατραπεί σε περίτεχνες “λατρείες φορτίου”, τροφοδοτούμενες από μια εταιρική διάλεκτο που έχει σχεδιαστεί για να συσκοτίζει. “Ευθυγράμμιση” σημαίνει ατελείωτες συναντήσεις, “ευελιξία” σημαίνει ανασφάλεια εργασίας, “μετασχηματισμός AI” σημαίνει περικοπές με ωραιότερες διαφάνειες, “βελτιστοποίηση” σημαίνει να κάνεις περισσότερα με λιγότερους ανθρώπους, και “σωστή ρύθμιση” σημαίνει μείωση του μεγέθους της ζωής σου. Οι άνθρωποι εκτελούν τελετουργίες παραγωγικότητας (συναντήσεις, έγγραφα, ενημερώσεις) χωρίς να κατανοούν τι υποτίθεται ότι πρέπει να καλέσουν. Έχουν χάσει τη σύνδεση μεταξύ δραστηριότητας και αποτελέσματος, κίνησης και προόδου.

Το αποτέλεσμα είναι μια μαζική υπαρξιακή κρίση μεταμφιεσμένη σε επαγγελματική ανάπτυξη. Το 85% των εργαζομένων δηλώνει ότι μισεί τη δουλειά του, θεωρώντας ότι δεν εξυπηρετεί κανένα σκοπό εκτός από υπαρξιακό καμουφλάζ. Η “ανούσια εργασία ως ταυτότητα” (BAAI) εκτελείται για ένα κοινό που παρακολουθεί. Οι αξιολογήσεις απόδοσης έχουν γίνει “τριμηνιαία γελοία”.

 
Διανοητική παρακμή και η παγίδα του “πάντα συνδεδεμένου”

Η διανοητική παρακμή συμβαίνει σε κοινή θέα. Ενώ έχουμε αποκτήσει νέες δεξιότητες στον εντοπισμό άρθρων AI σε δευτερόλεπτα, χάνουμε την ικανότητα να σκεφτόμαστε πρωτότυπες σκέψεις. Η σύγχρονη εργασία είναι μια “μηχανή περισπασμού” σχεδιασμένη να κατακερματίζει την ανθρώπινη συνείδηση. Η εργασία έχει γίνει το “θέατρο της διαθεσιμότητας”, όχι η πειθαρχία της συνεισφοράς. Δεν είμαστε ποτέ πλήρως παρόντες πουθενά, επειδή είμαστε πάντα μερικώς διαθέσιμοι παντού.

Η “ευεξία ως απόδοση” είναι ένα άλλο χαρακτηριστικό. Μας προσκαλούν σε διαδικτυακά σεμινάρια ενσυνειδητότητας ενώ μας εντάσσουν σε νέα έργα. Μας λένε να φροντίζουμε την ψυχική μας υγεία ενώ προσπαθούμε να επιτύχουμε “επεκτατικούς στόχους” υπό συνθήκες παγώματος προσλήψεων. Ο φόβος της αόρατης κατάστασης είναι ένα κυρίαρχο συναίσθημα. Το ατομικό κόστος της αντίστασης είναι υψηλότερο από το συλλογικό κόστος της συμμόρφωσης. Η άρνηση συμμετοχής σε μια συνάντηση σε έναν υβριδικό κόσμο σε χαρακτηρίζει ως “μη ομαδικό παίκτη” και σε καθιστά κυριολεκτικά αόρατο.

Ο δρόμος προς την απελευθέρωση

Ωστόσο, υπάρχουν τρόποι διαφυγής. Ορισμένοι οργανισμοί έχουν απελευθερωθεί από αυτήν την τρέλα, αντιμετωπίζοντας το “θέατρο παραγωγικότητας” ως υπαρξιακή απειλή. Παραδείγματα περιλαμβάνουν:

• Πολιτική Καμένης Γης στις Συναντήσεις: Η Shopify διέγραψε 12.000 ώρες επαναλαμβανόμενων συναντήσεων σε μία μόνο ημέρα, ένα “πυρηνικό” reset.
• Χρονικό Απαρτχάιντ: Η Microsoft Japan, απαγορεύοντας τις συναντήσεις την Παρασκευή και θέτοντας όριο 30 λεπτών στις υπόλοιπες, αύξησε την παραγωγικότητα κατά 40% μειώνοντας τον θόρυβο. Δημιούργησαν “γνωσιακά καταφύγια” όπου μπορούσε να συμβεί πραγματική σκέψη.

• Επιβολή Ορίων: Ορισμένες εταιρείες και χώρες εφαρμόζουν πολιτικές “δικαιώματος αποσύνδεσης”, απαγορεύοντας emails μετά τις 6 μ.μ., Slack τα Σαββατοκύριακα και κλήσεις κατά τη διάρκεια της άδειας.

• Ασύγχρονη Υπεροχή: Εταιρείες όπως η GitLab λειτουργούν σχεδόν εξ ολοκλήρου χωρίς επικοινωνία σε πραγματικό χρόνο.

• Η AI ως Εργαλείο Διαγραφής: Οι πιο έξυπνες εταιρείες χρησιμοποιούν την AI για να εξαλείψουν την εργασία αντί να την πολλαπλασιάσουν. Αναγνωρίζουν ποια emails δεν πρέπει να υπάρχουν, ποιες αναφορές δεν διαβάζει κανείς και ποιες συναντήσεις δεν εξυπηρετούν κανένα σκοπό.Η πραγματική αλλαγή απαιτεί την αναγνώριση ότι το “θέατρο παραγωγικότητας” δεν είναι ένα σφάλμα, αλλά ένα χαρακτηριστικό συστημάτων σχεδιασμένων να αποσπούν τη μέγιστη συμπεριφορική συμμόρφωση. Η ατομική αντίσταση είναι ευγενής αλλά μάταιη. Ωστόσο, η συστημική αλλαγή γίνεται αναπόφευκτη όταν οι ηγέτες συνειδητοποιήσουν ότι το “θέατρο παραγωγικότητας” κατατρώει το ανταγωνιστικό τους πλεονέκτημα.

 
Επαναδιεκδικώντας την εργασία

Η κρίσιμη δεξιότητα στην εποχή της AI δεν είναι να μάθουμε να εργαζόμαστε πιο γρήγορα, αλλά να μάθουμε να σκεφτόμαστε πιο αργά. Να αντισταθούμε στην αλγοριθμική πίεση για άμεση απάντηση, να αντιμετωπίσουμε την πολυπλοκότητα μέχρι να αποκαλύψει τη δομή της. Να διακρίνουμε μεταξύ κίνησης και προόδου, δραστηριότητας και επιτεύγματος, απόδοσης και σκοπού. Η πραγματική παραγωγικότητα είναι η μεγιστοποίηση του αντίκτυπου, ελαχιστοποιώντας παράλληλα τη σπατάλη.

Το άρθρο προτείνει πρακτικές λύσεις τόσο για τους εργαζόμενους όσο και για τους ηγέτες:

• Για τους εργαζόμενους: Πείτε “όχι” σε μη απαραίτητες συναντήσεις, απενεργοποιήστε τις ειδοποιήσεις εργασίας το βράδυ, και αποσυνδεθείτε από το τηλέφωνό σας.

• Για τους ηγέτες: Ρωτήστε το “γιατί” πριν από κάθε εργασία, προστατεύστε ένα πρωινό χωρίς συναντήσεις για βαθιά εργασία, ομαδοποιήστε την επικοινωνία (π.χ., έλεγχος email τρεις φορές την ημέρα), εξασκήστε την “παραγωγική αορατότητα” (μια ημέρα την εβδομάδα χωρίς αναρτήσεις/αντιδράσεις), μετρήστε τις αποφάσεις και όχι τη δραστηριότητα, και καθιερώστε ημέρες χωρίς συναντήσεις.Το μέλλον ανήκει σε όσους προστατεύουν τη σαφήνεια πάση θυσία, σε όσους αρνούνται να συγχέουν την απόδοση με τον σκοπό, σε όσους χτίζουν οργανισμούς που σκέφτονται βαθιά και δρουν με ακρίβεια. Το μέλλον αυτό είναι εφικτό, αλλά μόνο αν σταματήσουμε να τροφοδοτούμε τη “μηχανή”.

Πηγή:  boxofamazing.substack.com

mywaypress.gr – Για προσεκτικούς αναγνώστες