Alpha Bank: Οι τρεις συνέπειες από τον ανασχεδιασμό της δημοσιονομικής προσαρμογής

Η άμεση απορρόφηση κονδυλίων από τα Ευρωπαϊκά Ταμεία για την έναρξη επενδυτικών έργων, κυρίως στον τομέα των βασικών υποδομών, κρίνονται απαραίτητα προκειμένου να δοθεί η απαραίτητη ώθηση στην επενδυτική δραστηριότητα σε βραχυχρόνιο ορίζοντα, σύμφωνα με σχετική ανάλυση του Εβδομαδιαίου Δελτίου Οικονομικών Εξελίξεων της Διευθύνσεως Οικονομικών Μελετών της Alpha Bank.

 
Αναλυτικά: Η αναθεώρηση των δημοσιονομικών στόχων στο πλαίσιο της νέας συμφωνίας αποτυπώθηκε στο προσχέδιο του Προϋπολογισμού 2016 (Π2016). Προβλέπεται, συγκεκριμένα, πρωτογενές έλλειμμα 0,25% του ΑΕΠ το 2015, έναντι αρχικού στόχου πρωτογενούς πλεονάσματος 3,0% του ΑΕΠ (2014: 0,35% του ΑΕΠ). Για το 2016, το πρωτογενές πλεόνασμα εκτιμάται από τον Π2016 ότι θα διαμορφωθεί στο 0,5% του ΑΕΠ, έναντι παλαιού στόχου για πλεόνασμα 4,5% του ΑΕΠ (Γράφημα 1).

Ο ανασχεδιασμός της δημοσιονομικής προσαρμογής για τα επόμενα χρόνια έχει μεσοπρόθεσμα τρείς συνέπειες.

Πρώτον, αυξάνει ισόποσα τις χρηματοδοτικές ανάγκες του κράτους, επιβαρύνοντας το δημόσιο χρέος. Σύμφωνα μάλιστα με πρόσφατη εκτίμηση του ΔΝT, στην έκθεσή του Fiscal Monitor, με τη νέα συμφωνία το δημόσιο χρέος εκτιμάται πως θα ανέλθει στο 206,6% του ΑΕΠ το 2015 (Γράφημα 2), έναντι 192,4% όπως εκτιμάται στο προσχέδιο του Π2016.

Δεύτερον, εξοικονομεί πόρους ύψους € 19,2 δισ. συνολικά στην τετραετία 2015-2018, επιτρέποντας έτσι μια ήπια δημοσιονομική προσαρμογή, η οποία σε συνδυασμό με την εφαρμογή διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, αναμένεται να αμβλύνει την υφεσιακή διαταραχή  στην οικονομία. Σε μεσομακροχρόνιο ορίζοντα, η ανωτέρω ευνοϊκή καταρχήν εξέλιξη θα οδηγήσει σε υψηλό ρυθμό βιωσίμου αναπτύξεως από το 2017, επιταχύνοντας ταυτόχρονα και τη μείωση του λόγου χρέους προς ΑΕΠ.

Τρίτον, διατηρεί το χαρακτηριστικό της δημοσιονομικής πειθαρχίας στον σχεδιασμό της ελληνικής οικονομικής πολιτικής και συνιστά ασφαλιστική δικλείδα αποτροπής των δημοσιονομικών παθογενειών της περιόδου πριν από την κρίση. Όπως παρατηρείται στο Γράφημα 2, το κυκλικά προσαρμοσμένο δημοσιονομικό ισοζύγιο (δηλ. απαλλαγμένο από την επίδραση του οικονομικού κύκλου επί των δαπανών και των εσόδων) σταθεροποιείται σε πλεονασματική θέση, αντανακλώντας τη συνέχιση της δημοσιονομικής προσαρμογής.

Σύμφωνα με το Προσχέδιο του Π2016, η απόκλιση του πρωτογενούς πλεονάσματος του 2015 έναντι του προηγούμενου στόχου οφείλεται πρώτον, στην απουσία χρηματοδοτήσεως της χώρας την περίοδο Ιανουαρίου-Αυγούστου 2015 από τον Μηχανισμό Στήριξης, δεύτερον, στην δημοσιονομική επιβάρυνση που μετεφέρθη το 2015 λόγω της διαμορφώσεως χαμηλοτέρου (από ό,τι είχε προϋπολογισθεί) πρωτογενούς πλεονάσματος το 2014 και τρίτον, στις πρόσφατες εξελίξεις στο χρηματοπιστωτικό σύστημα μετά την επιβολή των κεφαλαιακών ελέγχων.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η επίτευξη πρωτογενούς πλεονάσματος της Γενικής Κυβερνήσεως την περίοδο 2013-2014 επετεύχθη σε συνδυασμό με τη μείωση του συνολικού ύψους των ληξιπροθέσμων οφειλών προς τον ιδιωτικό τομέα, από € 9,56 δισ. στο τέλος του 2012 σε €3,77 δισ. στο τέλος του 2014. Ωστόσο, κατά το 2015, οι αρνητικές ταμειακές συνθήκες οδήγησαν σε άνοδο των ληξιπροθέσμων υποχρεώσεων των φορέων της Γενικής Κυβερνήσεως προς τον ιδιωτικό τομέα στα € 5,74 δισ. τον Ιούλιο 2015, από € 3,8 δισ. στο τέλος του 2014. Όπως προκύπτει από το Γράφημα 3, το μεγαλύτερο μέρος αυτών αφορούν στους Οργανισμούς Κοινωνικής Ασφάλισης (€ 2,5 δισ. στο τέλος του Ιουλίου 2015).

Με την επικύρωση, όμως, του Σχεδίου Συμβάσεως Οικονομικής Ενισχύσεως αναμένεται να αποκατασταθούν σταδιακά οι συνθήκες ρευστότητας και να επανέλθουν οι πρωτογενείς δαπάνες στους προϋπολογισθέντες στόχους. Με τον τρόπο αυτό, θα ανακοπεί ο αυξητικός ρυθμός των ληξιπροθέσμων υποχρεώσεων και παράλληλα θα βελτιωθεί ο ρυθμός αποπληρωμής των υποχρεώσεων της Γενικής Κυβερνήσεως. Επιπλέον, με βάση το νέο Πρόγραμμα Οικονομικής Ενισχύσεως σχεδιάζεται η επανεκκίνηση του προγράμματος χρηματοδοτήσεως των φορέων της Γενικής Κυβερνήσεως προς αποπληρωμή των οφειλών τους. Οι ανωτέρω ενέργειες καθιστούν εφικτή τη σημαντική μείωση των ληξιπρόθεσμων οφειλών ως το τέλος του 2016.

Τέλος, επισημαίνεται ότι παρά την αναμενόμενη ύφεση στην οικονομία και την άνοδο της ανεργίας, όπως καταγράφεται στο προσχέδιο Π2016 και αναλύεται στη συνέχεια, τα μηνιαία στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ αποτυπώνουν μια ευμενέστερη εξέλιξη στην αγορά εργασίας. Συγκεκριμένα, το ποσοστό ανεργίας, σε εποχικά προσαρμοσμένους όρους, διαμορφώθηκε στο 25% τον Ιούλιο 2015, για δεύτερο συνεχή μήνα παρά την επιβολή κεφαλαιακών ελέγχων.

 
Μακροοικονομικά Μεγέθη Προσχέδιο Π2016
Όσον αφορά στα μακροοικονομικά μεγέθη, το προσχέδιο του Π2016 προβλέπει μείωση του ΑΕΠ κατά 2,3% το 2015, έναντι αυξήσεως 2,9%, που προέβλεπε η κατάρτιση του Κρατικού Προϋπολογισμού του 2015 (τον Νοέμβριο 2014).  Η πρόβλεψη αυτή στηρίζεται στην υποχώρηση της καταναλωτικής δαπάνης, η οποία αποτελούσε την κύρια συνιστώσα αυξήσεως του ΑΕΠ κατά το πρώτο εξάμηνο 2015, ενώ επιπρόσθετα η επιβολή ελέγχων στην κίνηση κεφαλαίων περιορίζει την ρευστότητα της οικονομίας επιδρώντας αρνητικά και στις επενδύσεις, στην κατανάλωση αλλά και τον εσωτερικό τουρισμό.

Σύμφωνα με το Προσχέδιο, η ιδιωτική κατανάλωση θα μειωθεί κατά 1,6% το 2015 (αύξηση κατά 2,1% στο πρώτο εξάμηνο 2015), η δημόσια κατανάλωση θα μειωθεί κατά 1,2%, ενώ οι επενδύσεις κατά 16,5% (αύξηση 5,1% στο πρώτο εξάμηνο 2015). Αντίθετα, η προβλεπόμενη μεγαλύτερη μείωση των εισαγωγών αγαθών και υπηρεσιών από τις εξαγωγές θα έχει ως αποτέλεσμα την θετική συμβολή του εξωτερικού τομέα στο ΑΕΠ κατά 0,7 ποσοστιαίες μονάδες.

Επίσης, το Προσχέδιο του Π2016 προβλέπει εκ νέου σημαντική μείωση του ονομαστικού ΑΕΠ κατά 3,0% το 2015 και οριακή πτώση 0,2% το 2016, με τον αποπληθωριστή του ΑΕΠ να σημειώνει μείωση κατά -0,7% το 2015 και +1,1% το 2016. Τέλος, το ποσοστό ανεργίας με βάση τα εθνικολογιστικά στοιχεία θα ανέλθει στο 25,4% το 2015, και περαιτέρω στο 25,8% το 2016, από 24,6% το 2014, με υποχώρηση της απασχολήσεως κατά 1,6% το 2015 και -1,0% το 2016.

Όσον αφορά στο 2016, με βάση το Π2016, η ιδιωτική αλλά και η δημόσια κατανάλωση θα συνεχίσει να μειώνεται, ενώ αντίθετα οι επενδύσεις θα ανακάμψουν σημειώνοντας άνοδο κατά 4,5%. Συνεπώς, η άμεση απορρόφηση κονδυλίων από τα Ευρωπαϊκά Ταμεία για την έναρξη επενδυτικών έργων, κυρίως στον τομέα των βασικών υποδομών, κρίνονται απαραίτητα προκειμένου να δοθεί η απαραίτητη ώθηση στην επενδυτική δραστηριότητα σε βραχυχρόνιο ορίζοντα. Η εφαρμογή απαραίτητων διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται και η βιωσιμότητα του ασφαλιστικού συστήματος, αποσκοπούν σε μακροχρόνια οφέλη για διατηρήσιμη ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας.

 
Δημοσιονομικά Μεγέθη Προσχέδιο Π2016
Αναλυτικότερα, όσον αφορά στο σκέλος των εσόδων-δαπανών του Τακτικού Προϋπολογισμού (Τ.Π.) για  το 2015 επισημαίνεται ότι:

α) Τα καθαρά έσοδα του Τακτικού Προϋπολογισμού (Τ.Π.) θα αυξηθούν κατά 5,2% το 2015. Σημειώνεται ότι τα καθαρά έσοδα του Τ.Π. δεν περιλαμβάνουν τις επιστροφές φόρων, που θα ανέλθουν σε αρκετά υψηλό επίπεδο, στα € 3,37 δισ. το 2015, υψηλότερα δηλαδή από το προϋπολογισθέν του Π2015 (€ 2,88 δισ.). Σε σχέση με τον στόχο του Προϋπολογισμού 2015, τα καθαρά έσοδα του Τ.Π. εμφανίζονται μειωμένα κατά 3,6%. Η απόκλιση αυτή αποδίδεται κυρίως στην μείωση σε σχέση με τον στόχο των άμεσων φόρων, λόγω της επιδείνωσης του μακροοικονομικού περιβάλλοντος όπως και μεταξύ άλλων, στην παράταση που δόθηκε για την καταβολή του ΕΝΦΙΑ έως τον Φεβρουάριο 2016.

Σημειώνεται ότι στα στοιχεία εσόδων δεν περιλαμβάνονται τα έσοδα από τις επιστροφές στην Ελλάδα των κερδών της ΕΚΤ και των εθνικών κεντρικών τραπεζών της ΖτΕ από τα ελληνικά κρατικά ομόλογα που είχαν στην κατοχή τους (SMP και ANFA), τα οποία το 2014 διαμορφώθηκαν σε € 2,4 δισ. και το 2015 εκτιμώνται σε € 2,1 δισ.

β) Οι πρωτογενείς δαπάνες του Τ.Π. θα διαμορφωθούν τελικά εντός των αρχικών στόχων, δηλαδή κατά € 62 εκατ. υψηλότερα και κατά € 30 εκατ. υψηλότερα σε σχέση με το 2014. Σημειώνεται ότι το οκτάμηνο Ιανουαρίου-Αυγούστου 2015 οι δαπάνες αυτές μειώθηκαν κατά -8,4%.

Αναφορικά με το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων του 2015, οι πληρωμές εκτιμάται ότι θα ανέλθουν σε € 6,4 δισ., όσο δηλαδή είχε προϋπολογισθεί με βάση τον Π2015, μολονότι είναι μειωμένες σε σχέση με το 2014 κατά 2,9%. Στόχος για το 2015 είναι η ταχεία υλοποίηση του ΕΣΠΑ και των λοιπών συγχρηματοδοτούμενων προγραμμάτων. Στο πρώτο επτάμηνο 2015 € 200 εκατ. αντλήθηκαν από τα Διαρθρωτικά Ταμεία και € 2,2 δισ. ελήφθησαν για επιχορήγηση των αγροτών. Το 2016, εκτιμάται περαιτέρω αύξηση αυτών των δαπανών κατά 5,5%, εξέλιξη που θα επιταχύνει την τόνωση των επενδύσεων.