«Broken History – Σπασμένη Ιστορία» του ζωγράφου Παύλου Σάμιου στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο
• Δρ. Αικατερίνη Δελλαπόρτα: έμμεση κριτική στην «πολιτικώς ορθή» κοινωνία καθώς και στη βίαιη αποδόμηση, το βανδαλισμό και τον ευτελισμό των αξιών
• Πρωτ. Περίανδρος Επιτροπάκης: ο Παύλος Σάμιος επιχειρεί στροφή σε μια Ιστορία, όπου η ανθρώπινη βούληση και πράξη έχουν ξανά λόγο ύπαρξης
Την Παρασκευή 15 Μαρτίου 2019 και ώρα 19:00 εγκαινιάζεται στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο η έκθεση «Broken History – Σπασμένη Ιστορία» του ζωγράφου Παύλου Σάμιου.
Μια διαφορετική ερμηνεία της ελληνικής ιστορίας και των αρχαίων μύθων επιχειρείται στην έκθεση στην οποία παρουσιάζονται 66 έργα μεγάλων διαστάσεων (μερικά από αυτά ξεπερνούν τα τρία μέτρα), όπου τα σύμβολα του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού έχουν πλέον τον πρωταγωνιστικό ρόλο.
Ο ζωγράφος επιλέγει ως υπόβαθρο εκτέλεσης των έργων ευτελή υλικά (χαρτοκιβώτια) που ο ίδιος περισυνέλεξε. Αυτά τα χαρτοκιβώτια γίνονται ο καμβάς απεικόνισης αρχαίων συμβόλων, καθώς και γέφυρα μεταξύ παρελθόντος και παρόντος. Αρχαία αγάλματα κατακερματίζονται ζωγραφικά σε διαφορετικά κομμάτια χαρτόνι, προκειμένου να σημάνουν την αποδόμηση αλλά και επαναπροσέγγιση του ιστορικού χρόνου. Η σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα δηλώνεται πάνω στα έργα με πολύχρωμα ανεικονικά γκράφιτι, που με σπρέι προσέθεσε ο Σάμιος στο τελείωμα των έργων του.
Στο δεύτερο μέρος της έκθεσης επιλέγεται η ανασύνθεση των «αρχαίων θραυσμάτων» για να καταλήξει στα «πέτρινα χαμόγελα» σε λευκό μάρμαρο, στο οποίο λαξεύτηκαν τα Παρθενώνεια γλυπτά.
Σε μια τελευταία ενότητα ο καλλιτέχνης επιλέγει και επεξεργάζεται αντίστοιχα εικονογραφικούς τύπους της βυζαντινής τέχνης.
Επιμέλεια έκθεσης: Μαρία Ξανθάκου
Διάρκεια έκθεσης: 15 Μαρτίου έως 15 Ιουνίου 2019
Δρ. Αικατερίνη Δελλαπόρτα: έμμεση κριτική στην «πολιτικώς ορθή» κοινωνία καθώς και στη βίαιη αποδόμηση, το βανδαλισμό και τον ευτελισμό των αξιών
H Δρ. Αικατερίνη Π. Δελλαπόρτα, Διευθύντρια του Βυζαντινού & Χριστιανικού Μουσείου, αναφέρει σχετικά: «Σε μια εποχή που η αντοχή της ιστορικής μνήμης δοκιμάζεται σκληρά ο Παύλος Σάμιος δεν εφησυχάζει ούτε σιωπά. Γράφει μια νέα εικαστική ιστορία με τον συμβολικό τίτλο «Σπασμένη Ιστορία» ή, σε ελεύθερη μετάφραση, «Ιστορία σε θρύψαλα».
Για την αφήγησή του, ο καλλιτέχνης επιλέγει το διάλογο εμβληματικών έργων της αρχαιοελληνικής τέχνης με βυζαντινές – μεταβυζαντινές χριστιανικές απεικονίσεις, όπως η γεμάτη συμβολισμό εικόνα της «Άκρας Ταπείνωσης». Κυκλαδικά ειδώλια, αρχαϊκοί κούροι, κόρες και σφίγγες, κλασσικά γλυπτά από τον Παρθενώνα και αγάλματα όπως η Νίκη της Σαμοθράκης, η Αφροδίτη της Μήλου κ.ά., αποδίδονται με ένα νέο τολμηρό τρόπο συνδυάζοντας σε «εγκατάσταση», τη ζωγραφική, τη γλυπτική και το γκράφιτι.
Τα έργα σκόπιμα κατακερματισμένα, επιζωγραφισμένα με γκράφιτι, και κατασκευασμένα από φθηνά -όχι τυχαία- παράταιρα και ανακυκλωμένα υλικά, όπως χαρτοκιβώτια, πέτρες, βιομηχανικά χαρτιά κ.ά., συνθέτουν ένα εικαστικό requiem και μια έμμεση κριτική στην «πολιτικώς ορθή» κοινωνία καθώς και στη βίαιη αποδόμηση, το βανδαλισμό και τον ευτελισμό των αξιών.
Την απάντηση στην ερώτηση «σε τι χρησιμεύουν οι καλλιτέχνες σε μια περίοδο κρίσης;» φιλοδοξεί να δώσει η έκθεση που φιλοξενείται στο Βυζαντινό & Χριστιανικό Μουσείο, στο πλαίσιο μιας πολιτιστικής πολιτικής, που δίνει χώρο σε έναν σύγχρονο καλλιτεχνικό προβληματισμό και ενώνει το νήμα της μεγάλης καλλιτεχνικής παράδοσης από τις απαρχές της ελληνικής τέχνης ως τις μέρες μας.
Η συγκεκριμένη εικαστική ενότητα του Παύλου Σάμιου καθρεφτίζει ακριβώς την αγωνία του ιστορικού παρελθόντος για την εποχή μας με τον ίδιο τρόπο που ο Φεντερίκο Φελλίνι κάνει finale στην ταινία «Roma».»
At a time when historical memory is being put to the test, Pavlos Samios is not complacent nor does he remain silent. He artistically writes a new history, symbolically calling it “Broken History”, Ηistory smashed to smithereens.
In his narrative, the artist chooses the dialogue between emblematic works of ancient Greek art and Byzantine / post-Byzantine Christian depictions, such as the symbolic icon of the “Extreme Humiliation” of Christ. Cycladic figurines, Archaic statues of Kouroi, Kores and sphinxes, Classical sculptures from the Parthenon, and statues such as the Nike (Victory) of Samothrace, the Venus of Milo and others are rendered in a bold new way, creating an installation that combines painting, sculpture and graffiti.
The works are deliberately fragmented, overpainted with graffiti and made -not by chance- from cheap, mismatched and recycled materials such as cartons, stones, industrial paper, etc.; they compose a visual requiem and an indirect critique of our “politically correct” society and the violent deconstruction, vandalism and ruination of values.
An answer to the question “what use are artists in a period of crisis?” is sought through the exhibition hosted by the Byzantine & Christian Museum, as part of a cultural policy which gives space to contemporary artistic reflection and unites the thread of the great artistic tradition from the beginnings of Greek art to the present day.
This particular group of works by Pavlos Samios reflects the anxiety felt by the historical past in confronting our time in precisely the same way as Federico Fellini in his finale for the film Roma. Dr. Aikaterini P. Dellaporta, Director, Byzantine & Christian Museum, Athens
Πρωτ. Περίανδρος Επιτροπάκης: ο Παύλος Σάμιος επιχειρεί στροφή σε μια Ιστορία, όπου η ανθρώπινη βούληση και πράξη έχουν ξανά λόγο ύπαρξης
Ο Πρωτ. Περίανδρος Ι. Επιτροπάκης, Προϊστάμενος Τμήματος Εκθέσεων, Επικοινωνίας & Εκπαίδευσης του Βυζαντινού & Χριστιανικού Μουσείου, σημειώνει σχετικά: Η πρόσφατη ενότητα έργων με τίτλο «Σπασμένη Ιστορία» του Παύλου Σάμιου, ζωγράφου και καθηγητή βυζαντινής νωπογραφίας στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας, είναι μια ακολουθία επιμελών απεικονίσεων εμβληματικών έργων της ελληνικής τέχνης. Ωστόσο, παρά την επιμέλεια των ζωγραφικών αποτυπώσεων, η τεχνική κατασκευή παραμένει επισφαλής καθώς αυθεντικά αρχαιοελληνικά αριστουργήματα ζωγραφίστηκαν κατακερματισμένα πάνω σε διάφορα παράταιρα υλικά. Επιπροσθέτως, πολύχρωμα γκράφιτι τα οδηγούν βίαια στη σύγχρονη πραγματικότητα εντείνοντας την εντύπωση του επικείμενου πλήρους αφανισμού τους. Καθοριστικός παράγοντας για την παρουσίαση της συγκεκριμένης ενότητας στο Βυζαντινό & Χριστιανικό Μουσείο ήταν μια ιδιαίτερη ερμηνευτική της ανάγνωση, η οποία αποκαλύπτει μια θεολογημένη εικαστική προοπτική της Ιστορίας. Ο χαρακτηρισμός της Ιστορίας με τον όρο «σπασμένη» αφορά στην εγγενή της τάση για κατακερματισμό και εκφυλισμό και, επιπλέον, στη σύγκρουσή της με ένα έξωθεν και κάθετα εισερχόμενο σε αυτήν παράγοντα, ικανό να τη θραύσει και να την αναδομήσει εξαρχής για να της προσδώσει νόημα.
Οι ιστορικές συγκυρίες του 20ού αι. με τους πολέμους και τις συνακόλουθες οικονομικές, κοινωνικές, οικολογικές και τεχνολογικές ανακατατάξεις, αποκάλυψαν σταδιακά τα αδιέξοδα στα οποία οδήγησαν η Νεωτερικότητα και η Μετανεωτερικότητα, σε βαθμό που να παραπέμπουν σε ενδεχόμενο τέλος της Ιστορίας. Σε αυτό το μηδενιστικό ιστορικό πλαίσιο, οι σύγχρονοι άνθρωποι, ενεοί και κεχηνότες, αντιπαρατέθηκαν με μια Ιστορία γεμάτη από πελώριες αντιφάσεις και ισοπεδωτικές συλλογικότητες, χάνοντας μοιραία το «πρόσωπο» και τον ατομικό «ηρωισμό» τους.
Η μέχρι πρότινος σχέση του καλλιτέχνη με τον ιστορικό χρόνο αφορούσε στην εξιδανικευμένη αρχαιότητα. Σήμερα, ο ζωγράφος καινοτομεί και επανατοποθετείται ιδεολογικά και καλλιτεχνικά σε θέματα ιστορικότητας. Μέσα από τις καλλιτεχνικές αναζητήσεις του κατανόησε ό,τι το ανθρώπινο πολιτισμικό μοντέλο μπορεί να δημιουργήσει ένθεο πολιτισμό και νέες ενάνθρωπες θεολογίες ως απάντηση στους σύγχρονους προβληματισμούς. Επιλέγοντας τη χριστιανική παράδοση ως όχημα απαλλαγής του κόσμου από τα ιστορικά δεινά, ο καλλιτέχνης προτείνει τη μυσταγωγική και πνευματολογική αναζήτηση της αλήθειας των πραγμάτων τοποθετώντας το Πρόσωπο του Χριστού στο κέντρο της εσχατολογικής ιστορικής του θεώρησης. Έτσι, η αναφορά του έργου του παύει πλέον να είναι κοσμολογική και ξεκάθαρα αποκτά κτισιολογική ταυτότητα. Με αυτό τον τρόπο, ο Παύλος Σάμιος επιχειρεί στροφή σε μια Ιστορία, όπου η ανθρώπινη βούληση και πράξη έχουν ξανά λόγο ύπαρξης. Εικονογραφικά μας υπενθυμίζει πως, από τον φουτουριστικά επιταχυντικό ανθρώπινο χρόνο, δεν μπορεί να απουσιάζει η μεμονωμένη στιγμή και η μοναδικότητα του προσώπου του κάθε ανθρώπου. Διακρίνοντας μεθοδολογικά τη φύση από την Ιστορία κατανόησε τη βιβλική έννοια του χρόνου ως μια ανεπανάληπτη οριζόντια γραμμή με αρχή, παρόν και τέλος. Μόνο υπό αυτή την έννοια παύουμε να είμαστε ασήμαντες στιγμές μιας απρόσωπα επαναλαμβανόμενης φυσικής αναγκαιότητας και γινόμαστε δυναμικές συνιστώσες μιας πορείας προς ένα θριαμβευτικό τέλος.
Τα πανέμορφα αλλά άψυχα αρχαιοελληνικά είδωλα, δεν είναι παρά σύμβολα του ευθραύστου και εφήμερου χαρακτήρα της ύλης που δεσμεύεται από τη φυσική νομοτέλεια. Τώρα, βεβηλωμένα με γκράφιτι, σπασμένα και σε αβέβαιη ισορροπία, έγιναν εικαστικός υπαινιγμός για τους ανθρώπους, που αποξενώθηκαν από την αληθινή τους ένθεη φύση. Μέσα στον ερειπιώνα του ιστορικού χρόνου, η προσθήκη ορθόδοξων χριστιανικών εικόνων στην αρχή και το τέλος της εκθεσιακής παρουσίασης, συμβολίζει το Α και το Ω του ιστορικού χρόνου. Ο Χριστός ως «Άρτος Ζωής» και «Νέο Μάννα» προσκαλεί τον άνθρωπο σε κοινωνία μαζί Του και συμμετοχή στην αιώνια ζωή. Οι εικόνες της «Αποκαθήλωσης» και της «Άκρας Ταπείνωσης» του Χριστού, που προαναγγέλλουν τη συνανάσταση του ανθρώπου και ολόκληρης της Δημιουργίας με Αυτόν, γίνονται αποκαλυπτικές σωτηριολογικές και εσχατολογικές αναφορές. Τέλος, η «Παναγία Οδηγήτρια» ως μάνα και πανίερο σκεύος της ενσάρκωσης του Θεού Λόγου καθώς και ο λαοφιλής τροπαιοφόρος μεγαλομάρτυς και στρατιώτης του Χριστού Γεώργιος γίνονται η παραμυθία και η καθοδήγηση των χοϊκών ανθρώπων.
The recent group of works entitled “Broken History” by Pavlos Samios, painter and professor of the Byzantine fresco technique at the Athens School of Fine Arts, it’s a sequence of carefully rendered depictions of emblematic pieces of Greek art. Nevertheless, despite the diligence of these paintings, the technical construction remains precarious because the original ancient Greek masterpieces have been painted in fragments and on various mismatched materials. Additionally, colorful graffiti violently propells them into modern reality, intensifying the impression of their imminent complete annihilation. Decisive factor in presenting this group at the Byzantine & Christian Museum was its particular interpretive reading, which reveals a theological artistic perspective of History. The characterization of History as “broken” refers to its inherent tendency towards fragmentation and degradation, and also to its collision with outside factors coming at it head-on, capable of fracturing it and reconstructing it from the beginning to give it meaning.
The historical circumstances of the 20th century, with its wars and ensuing economic, social, ecological and technological rearrangements, gradually revealed the deadlocks to which Modernity and post-Modernity has led, to an extent that potentially points to an end of History. In this historically nihilistic context, modern humans, aghast and agape, have juxtaposed themselves with a History full of huge contradictions and levelling collectivities, fatally losing their “faces” and individual “heroism”.
Until recently, the artist’s relationship with historical time, concerned an idealized antiquity. Today the painter takes an innovative turn and repositions himself ideologically and artistically on issues of historicity. Through his artistic quests understood that the human cultural model can create a civilization filled with God and new Theologies filled with humanity, in response to contemporary concerns. By choosing the Christian tradition as a vehicle to free the world from historical misery, the artist proposes the mystagogical and spiritual exploration of the truth of things by placing the Face of Christ at the center of his eschatological historical vision. Thus, the reference in his work ceases to be cosmological and he clearly acquires a “ktisiological” (ktisis = creation) identity. In this way Pavlos Samios attempts a turn towards a History where human will and practice have again a reason to exist. He reminds us iconographically that the futuristic acceleration of human time cannot exist without the individual moment and the uniqueness of each person’s face. By methodologically distinguishing the notions of Nature and History, he understood the biblical sense of time as an unrepeatable horizontal line with beginning, present and end. Only in this sense can we cease to be insignificant moments in an impersonal, repetitive physical necessity, and we become dynamic components of a course in time to a triumphant end.
The beautiful but lifeless ancient Greek idols, are symbols of the fragile and ephemeral character of matter bound by the ancient Greek determinism of nature. Now, as they are desecrated with graffiti, broken into pieces and in an uncertain balance they become an artistic hint for people alienated from their own true God-filled nature. In the wreckage of the historical time, the addition of Orthodox Christian icons defines the beginning and end of the exhibition, symbolizing the A and Ω of the historical time. Christ as “Bread of Life” and “New Manna” invites man into communion with Him and participation in the eternal life. The images of the “Deposition” and the “Extreme Humility” of Christ, which preface the co-resurrection of man and the whole of Creation with Christ, are apocalyptic soteriological and eschatological references. Finally, the “Virgin Mary Hodegetria” as Mother and most sacred “Vessel” of the incarnation of God’s Word, together with George, the popular great martyr and soldier of Christ, become the consolation and the guidance for earthy men.Rev. Fr. Periandros I. Epitropakis, Head of the Department of Exhibitions, Communication and Education, Byzantine & Christian Museum, Athens
Σημείωμα του Παύλου Σάμιου για την έκθεση “Broken History»
Σημείο εκκίνησης για τη δημιουργία των έργων της συγκεκριμένης έκθεσης «Broken History» που φιλοξενείται στους υπέροχους χώρους του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου Ελλάδας αποτέλεσε για μένα το ποίημα του Γιώργου Σεφέρη «Ο Ηδονικός Ελπήνωρ». Από αυτό το ποίημα προέρχεται η φράση «…γιατί τ’ αγάλματα δεν είναι πια συντρίμμια, είμαστε εμείς…», η οποία με κινητοποίησε συναισθηματικά και μου προκάλεσε μεγάλη συγκινησιακή φόρτιση. Ήταν η σπίθα, που έδωσε το έναυσμα και άνοιξε την οπτική για τη δημιουργία αυτής της έκθεσης. Όλο το παρελθόν, η ιστορία αναδύθηκαν μέσα μου και πικρή ήρθε η διαπίστωση για το που ήμασταν και που φτάσαμε. Νοιώθω ότι τα σπασμένα αγάλματα σήμερα είμαστε εμείς. Μαζί με εμάς, έχουν γίνει όλα κομμάτια… Ιστορία, παρελθόν, παρόν, μέλλον…
Θέλησα να παρουσιάσω μια διαφορετική ερμηνεία της ελληνικής ιστορίας και των αρχαίων μύθων, που σε όλη την πορεία της ζωγραφικής μου με συντρόφευαν. Επέλεξα ένα διαφορετικό υλικό, ευτελές, άχρηστο όταν επιτελέσει το σκοπό του, χάρτινες μεγάλες κούτες που περισυνέλλεξα ο ίδιος από τον δρόμο, το οποίο κρύβει πιστεύω εξαιρετική δυναμική και φορτίζει συναισθηματικά και ιδεολογικά τα έργα. Αυτό το υλικό, συνώνυμο της μετακίνησης και της αλλαγής τόπου, γίνεται ο καμβάς των αρχαίων συμβόλων και λειτουργεί ως γέφυρα του παρελθόντος με το παρόν. Στις κούτες τα αρχαία αγάλματα κατακερματίζονται σε διαφορετικά κομμάτια χαρτόνι, τα μέλη και τα τμήματα του σώματος σπάνε, η ιστορία αποδομείται και προσφέρει μια διαφορετική οδό προσέγγισης της. Αφήνεται στη φαντασία του θεατή να ανασυνθέσει τα κομμάτια και να βρει τον δικό του τρόπο συνομιλίας με τη «Broken History» που ξεκινάει από το χθες για να φτάσει στο σήμερα.
Γι αυτό και κατέφυγα στη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα και στο πολύχρωμο, ανεικονικό γκράφιτι, χρησιμοποιώντας σπρέι στο τελείωμα των έργων, θέλοντας με αυτόν τον τρόπο να μεταφέρω την αίσθηση των δρόμων της Αθήνας στις συνθέσεις. Το αρχαίο πνεύμα συναντά έτσι την καθημερινότητα σε μια αέναη ανταλλαγή και επαναφόρτιση.
Επιδιώκοντας παράλληλα να μην μείνω στο απαισιόδοξο πεδίο, προχώρησα σε μια ανασύνθεση των σπασμένων αγαλμάτων. Στο δεύτερο μέρος της έκθεσης παρουσιάζω τα ίδια αγάλματα, τα οποία πλέον έχω συνθέσει εκ νέου στην αρχική τους ολοκληρωμένη μορφή. Το αισιόδοξο μήνυμα ολοκληρώνεται με το τρίτο μέρος της έκθεσης τα «Πέτρινα χαμόγελα» όπου ζωγράφισα πάνω σε κομμάτια μαρμάρου (30Χ40 εκ.) που ο ίδιος περισυνέλλεξα στην Πεντέλη. Είναι τα υπολείμματα από τα ίδια μάρμαρα από τα οποία δημιουργήθηκε η Ακρόπολη. Οι γοητευτικές κόρες της Ακρόπολης χαμογελούν, αλλά τα χαμόγελα τους εμφανίζονται μισά, σπασμένα, στις δύο πλευρές του μαρμάρου. Είναι εκεί που η αισιοδοξία συνυπάρχει με την απαισιοδοξία σε μια αδιάκοπη πάλη για το ποια θα υπερισχύσει.
Η έκθεση περιλαμβάνει 66 συνολικά έργα μεγάλων διαστάσεων, μερικά από τα οποία ξεπερνούν ακόμα και τα τρία μέτρα.
Θα έλεγα τέλος ότι σ αυτήν την έκθεση τα σύμβολα του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο, σε αντίθεση με τις προηγούμενες δουλειές μου, όπου συνυπήρχαν με σύγχρονα αντικείμενα.
