Eurobank- Η μεγάλη πρόκληση της ελληνικής οικονομίας: μακροχρόνια εμπιστοσύνη και αξιοπιστία

Ο δείκτης οικονομικού κλίματος βελτιώθηκε για 2^ο συνεχή μήνα τον Οκτώβριο. Σημαντική επιβράδυνση του ρυθμού μείωσης των καταθέσεων των νοικοκυριών το Σεπτέμβριο, προκύπτει από την ανάλυση του εβδομαδιαίου δελτίου 7 Ημέρες Οικονομία της Eurobank. Συνοπτικά:

 
-Ο δείκτης οικονομικού κλίματος κατέγραψε αύξηση για 2^ο συνεχή μήνα τον Οκτώβριο 2015 (86,5 μονάδες δείκτη από 83,1 το Σεπτέμβριο και 75,2 τον Αύγουστο). Σε ότι αφορά τους επί μέρους δείκτες εμπιστοσύνης η μεγαλύτερη μηνιαία θετική μεταβολή σημειώθηκε στους τομείς του λιανικού εμπορίου (+4,7 μονάδες δείκτη) και των καταναλωτών (+4,6 μονάδες δείκτη). Αξίζει να αναφέρουμε πως ο δείκτης οικονομικού κλίματος, παρά τη βελτίωση των τελευταίων δύο μηνών, παραμένει σε επίπεδα χαμηλά και παρόμοια με εκείνα του Δεκεμβρίου 2012 (86,8 μονάδες δείκτη).

-Η βελτίωση του δείκτη οικονομικού κλίματος κατά τη διάρκεια των μηνών Σεπτεμβρίου-Οκτωβρίου 2015 αντικατοπτρίζει ένα αρχικό στάδιο ομαλοποίησης-σταθεροποίησης της ελληνικής οικονομίας εν συγκρίσει κυρίως με το «θυελλώδη» μήνα Ιούλιο και το πρώτο δεκαπενθήμερο του Αυγούστου 2015. Οι πιθανοί ερμηνευτικοί παράγοντες αυτής της μεταβολής είναι: 1^ον η επίτευξη-υπογραφή συμφωνίας ανάμεσα στην ελληνική κυβέρνηση και τους επίσημους πιστωτές (19 Αυγούστου 2015) για το νέο (3^ο) πρόγραμμα οικονομικής προσαρμογής, 2^ον η σταδιακή προσαρμογή (όχι χωρίς κόστος) των εγχώριων νοικοκυριών και επιχειρήσεων στις νέες συνθήκες συναλλαγών λόγω των περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων (28 Ιουνίου 2015) και 3^ον η μερική άρση της πολιτικής αβεβαιότητας λόγω της εκλογικής αναμέτρησης του Σεπτεμβρίου 2015.

-Ο ρυθμός μείωσης των καταθέσεων και ρέπος των νοικοκυριών και των ιδιωτικών μη κερδοσκοπικών ιδρυμάτων (ΙΜΚΙ) στα εγχώρια νομισματικά και χρηματοπιστωτικά (ΝΧΙ) ιδρύματα σημείωσε επιβράδυνση το Σεπτέμβριο 2015. Πιο συγκεκριμένα οι μηνιαίες μεταβολές τον Ιούλιο, Αύγουστο και Σεπτέμβριο 2015 διαμορφώθηκαν στα -€1,24 δις, -€1,04 δις και -€199,96 εκατ αντίστοιχα.

-Το γενικό σύνολο χρηματοδότησης (υπόλοιπο) της ελληνικής οικονομίας από τα εγχώρια νομισματικά και χρηματοπιστωτικά ιδρύματα (ΝΧΙ) μειώθηκε -€7,25 δις τους πρώτους εννέα μήνες του τρέχοντος έτους (-€8,70 δις το 2014 και -€14,40 δις το 2013). Η συγκεκριμένη μεταβολή προέρχεται κατά κύριο λόγο (65,67%) από τη μείωση -€4,76 δις της χρηματοδότησης των ιδιωτικών επιχειρήσεων.

-Ο ακαθάριστος ρυθμός αποταμίευσης των νοικοκυριών διαμορφώθηκε στο -9,04% το 2^ο τρίμηνο 2015 (κινητός μέσος 4 τριμήνων).

 
Aναλυτικά: «Ο δείκτης οικονομικού κλίματος κατέγραψε αύξηση για 2ο συνεχή μήνα τον Οκτώβριο 2015 (86,5 μονάδες δείκτη από 83,1 το Σεπτέμβριο και 75,2 τον Αύγουστο). Σε ότι αφορά τους επί μέρους δείκτες εμπιστοσύνης η μεγαλύτερη μηνιαία θετική μεταβολή σημειώθηκε στους τομείς του λιανικού εμπορίου (+4,7 μονάδες δείκτη) και των καταναλωτών (+4,6 μονάδες δείκτη). Αξίζει να αναφέρουμε πως ο δείκτης οικονομικού κλίματος, παρά τη βελτίωση των τελευταίων δύο μηνών, παραμένει σε επίπεδα χαμηλά και παρόμοια με εκείνα του Δεκεμβρίου 2012 (86,8 μονάδες δείκτη).

Ο δείκτης οικονομικού κλίματος – έπειτα από την κατακόρυφη πτώση που σημείωσε τον Ιούλιο και τον Αύγουστο 2015 – κατέγραψε αύξηση για 2^ο συνεχή μήνα τον Οκτώβριο 2015 (βλέπε Σχήμα 1). Πιο συγκεκριμένα διαμορφώθηκε στις 86,5 μονάδες δείκτη από 83,1 το Σεπτέμβριο και 75,2 τον Αύγουστο 2015. Ο εν λόγω δείκτης, παρά τη βελτίωση των τελευταίων δύο μηνών, παραμένει σε επίπεδα χαμηλά και παρόμοια με εκείνα του Δεκεμβρίου 2012 (86,8 μονάδες δείκτη).

Σε ότι αφορά τους επί μέρους δείκτες εμπιστοσύνης η υψηλότερη μηνιαία αύξηση σημειώθηκε στον τομέα του λιανικού εμπορίου (+4,7 μονάδες δείκτη) και στον αντίστοιχο των καταναλωτών (+4,6 μονάδες δείκτη). Ακολούθησαν οι δείκτες εμπιστοσύνης των τομέων της βιομηχανίας (+3,7 μονάδες δείκτης) και των κατασκευών (+3,6 μονάδες δείκτη) ενώ ο αντίστοιχος των υπηρεσιών σημείωσε τη μικρότερη μηνιαία αύξηση (+0,8 μονάδες δείκτη).

 
Σύμφωνα με την άποψή μας η βελτίωση του δείκτη οικονομικού κλίματος κατά τη διάρκεια των μηνών Σεπτεμβρίου-Οκτωβρίου 2015 αντικατοπτρίζει ένα αρχικό στάδιο ομαλοποίησης-σταθεροποίησης της ελληνικής οικονομίας εν συγκρίσει κυρίως με το «θυελλώδη» μήνα Ιούλιο και το πρώτο δεκαπενθήμερο του Αυγούστου 2015. Οι πιθανοί ερμηνευτικοί παράγοντες αυτής της μεταβολής είναι:

1^ον η επίτευξη-υπογραφή συμφωνίας ανάμεσα στην ελληνική κυβέρνηση και τους επίσημους πιστωτές (19 Αυγούστου 2015) για το νέο (3^ο) πρόγραμμα οικονομικής προσαρμογής,

2^ον η σταδιακή προσαρμογή (όχι χωρίς κόστος) των εγχώριων νοικοκυριών και επιχειρήσεων στις νέες συνθήκες συναλλαγών λόγω των περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων (28 Ιουνίου 2015) και

3^ον η μερική άρση της πολιτικής αβεβαιότητας λόγω της εκλογικής αναμέτρησης του Σεπτεμβρίου 2015.

Ωστόσο οι προαναφερθέντες παράγοντες – και μόνο αυτοί – δεν δύναται να εξασφαλίσουν τη συνέχιση της ανοδικής πορείας του δείκτη οικονομικού κλίματος.

Στο επόμενο χρονικό διάστημα, π.χ. για τους μήνες Νοέμβριο και Δεκέμβριο 2015, σημαντικό ρόλο θα διαδραματίσουν:

1^ον η επιτυχής πρώτη αξιολόγηση του 3^ου ελληνικού προγράμματος οικονομικής προσαρμογής και

2^ον η ανακεφαλαιοποίηση του εγχώριου τραπεζικού συστήματος.

Τέλος σε όρους μεσοπρόθεσμου ή μακροπρόθεσμου ορίζοντα η σταθεροποίηση του δείκτη οικονομικού κλίματος σε υψηλά επίπεδα, π.χ. άνω των 100 μονάδων δείκτη (βλέπε Πίνακα Α6), θα εξαρτηθεί από το βαθμό αξιοπιστίας και αποτελεσματικότητας της ασκούμενης οικονομικής πολιτικής.

 
Ο ρυθμός μείωσης των καταθέσεων και ρέπος των νοικοκυριών και των ιδιωτικών μη κερδοσκοπικών ιδρυμάτων (ΙΜΚΙ) στα εγχώρια νομισματικά και χρηματοπιστωτικά (ΝΧΙ) ιδρύματα σημείωσε επιβράδυνση το Σεπτέμβριο 2015. Πιο συγκεκριμένα οι μηνιαίες μεταβολές τον Ιούλιο, Αύγουστο και Σεπτέμβριο 2015 διαμορφώθηκαν στα -€1,24 δις, -€1,04 δις και -€199,96 εκατ αντίστοιχα.  

Το σύνολο των καταθέσεων και ρέπος των μη νομισματικών και χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων (NXI) στα εγχώρια NXI εκτός της Τραπέζης της Ελλάδος (ΤτΕ) διαμορφώθηκε στα €158,91 δις το Σεπτέμβριο 2015. Σε σύγκριση με τον προηγούμενο μήνα, ήτοι Αύγουστος 2015, παρατηρήθηκε θετική καθαρή εισροή €873,85 εκατ. Η εν λόγω μεταβολή οφείλεται στην αύξηση €1,16 δις των καταθέσεων και ρέπος των κατοίκων εσωτερικού και στη μείωση -€308,12 εκατ των καταθέσεων και ρέπος των κατοίκων από την αλλοδαπή που δεν ανήκουν σε χώρες της ευρωζώνης. Με τη σειρά της η αύξηση των καταθέσεων και ρέπος των κατοίκων εσωτερικού προήλθε από τις υποκατηγορίες της γενικής κυβέρνησης (+€628,40 εκατ) και των ιδιωτικών επιχειρήσεων (+€730,74 εκατ). Αντιθέτως στην υποκατηγορία των νοικοκυριών και των ιδιωτικών μη κερδοσκοπικών ιδρυμάτων (ΙΜΚΙ) καταγράφηκε μείωση -€199,96 εκατ.

Στο Σχήμα 2 παραθέτουμε τις μηνιαίες μεταβολές των καταθέσεων (και ρέπος) των κατοίκων εσωτερικού στα εγχώρια ΝΧΙ. Είναι ευρέως γνωστό πως ο Ιανουάριος και ο Ιούνιος 2015 αποτέλεσαν τους δύο μήνες με τις υψηλότερες εκροές καταθέσεων. Για παράδειγμα τον Ιανουάριο καταγράφηκε μείωση -€12,92 δις (-€674,13 εκατ από τη γενική κυβέρνηση, -€3,47 δις από τις ιδιωτικές επιχειρήσεις και -€8,77 δις από τα νοικοκυριά και τα ΙΜΚΙ) και τον Ιούνιο 2015 πτώση -€8,10 δις (-€410,34 εκατ από τη γενική κυβέρνηση, -€400,05 εκατ από τις ιδιωτικές επιχειρήσεις και -€7,29 δις από τα νοικοκυριά και τα ΙΜΚΙ). Από τη στιγμή που εφαρμόστηκε το μέτρο των περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων παρατηρείται μια σταδιακή επιβράδυνση στην εκροή καταθέσεων. Πιο αναλυτικά, οι μηνιαίες μεταβολές των καταθέσεων των νοικοκυριών και των ΙΜΚΙ τον Ιούλιο, Αύγουστο και Σεπτέμβριο 2015 διαμορφώθηκαν στα -€1,24 δις, -€1,04 δις και -€199,96 εκατ αντίστοιχα. Τα αντίστοιχα μεγέθη για τις ιδιωτικές επιχειρήσεις ήταν -€158,28 εκατ, €1,35 δις και €730,74 εκατ ενώ για τη γενική κυβέρνηση ήταν -€56,80 εκατ, €29,50 εκατ και €628,40 εκατ. Με βάση τις προαναφερθείσες μεταβολές, από τον Ιούνιο μέχρι το Σεπτέμβριο 2015 η συσσωρευμένη καθαρή εισροή των καταθέσεων των κατοίκων εσωτερικού στα εγχώρια ΝΧΙ διαμορφώθηκε στα €40,35 εκατ.

Η σταδιακή αντιστροφή της τάσης στη ροή των καταθέσεων (δηλαδή από εκροές σε εισροές ή σε σημαντική επιβράδυνση των εκροών) οφείλεται σε δύο λόγους: 1^ον στο μέτρο της επιβολής περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων το οποίο δημιουργεί, εξ’ ορισμού, τεχνητούς φραγμούς στην εκροή καταθέσεων από το εγχώριο τραπεζικό σύστημα και 2^ον στη σταδιακή βελτίωση του δείκτη οικονομικού κλίματος.

Ωστόσο θα πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι η επιστροφή στο εγχώριο τραπεζικό σύστημα σημαντικού μέρους του συσσωρευμένου χρηματικού πλούτου των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων (για παράδειγμα από το Σεπτέμβριο 2014 μέχρι το Σεπτέμβριο 2015 η συνολική εκροή των καταθέσεων των κατοίκων εσωτερικού ήταν -€48,21 δις) προϋποθέτει πρωτίστως τη διαμόρφωση κλίματος μακροχρόνιας εμπιστοσύνης και αξιοπιστίας για την ελληνική οικονομία.

Όσο πιο γρήγορα δημιουργηθούν αυτές οι συνθήκες τόσο πιο γρήγορα θα αυξηθεί η πιθανότητα επιστροφής μέρους του χρηματικού πλούτου κυρίως των νοικοκυριών στο εγχώριο τραπεζικό σύστημα. Η ενδεχόμενη αυτή εξέλιξη θα είναι ευεργετική για την ελληνική οικονομία καθώς θα δώσει τη δυνατότητα στα πιστωτικά ιδρύματα να χρηματοδοτήσουν μελλοντικά επενδυτικά προγράμματα. Επιπρόσθετα όσο πιο γρήγορα ενισχυθεί το κλίμα εμπιστοσύνης και αξιοπιστίας για την ελληνική οικονομία τόσο πιο γρήγορα θα δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για τη σταδιακή άρση των περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων. Η τελευταία απόφαση θα πρέπει να αποτελεί προϊόν σταθμίσεως του κόστους και του οφέλους που προκαλεί η εφαρμογή του εν λόγω μέτρου (αυτό ισχύει για κάθε οικονομική απόφαση) στην ελληνική οικονομία.

 
Το γενικό σύνολο χρηματοδότησης (υπόλοιπο) της ελληνικής οικονομίας από τα εγχώρια νομισματικά και χρηματοπιστωτικά ιδρύματα (ΝΧΙ) μειώθηκε -€7,25 δις τους πρώτους εννέα μήνες του τρέχοντος έτους. Η συγκεκριμένη μεταβολή προέρχεται κατά κύριο λόγο (65,67%) από τη μείωση -€4,76 δις της χρηματοδότησης των ιδιωτικών επιχειρήσεων.     

Το γενικό σύνολο χρηματοδότησης (υπόλοιπο) της ελληνικής οικονομίας από τα εγχώρια νομισματικά και χρηματοπιστωτικά ιδρύματα διαμορφώθηκε στα €227,95 δις το Σεπτέμβριο 2015. Σε σχέση με τον Αύγουστο 2015 σημειώθηκε μείωση -€58,971 εκατ (βλέπε Πίνακα Α6 ). Επιπρόσθετα αξίζει να αναφέρουμε πως κατά τη διάρκεια των εννέα πρώτων μηνών του τρέχοντος έτους το γενικό σύνολο χρηματοδότησης (υπόλοιπο) της ελληνικής οικονομίας από τα εγχώρια ΝΧΙ μειώθηκε -€7,25 δις. Η αντίστοιχη μεταβολή της ίδια περιόδου το 2014 ήταν -€8,70 δις και το 2013 -€14,40 δις.

Σε ότι αφορά το επίπεδο της χρηματοδότησης στις τέσσερις βασικές υποκατηγορίες, δηλαδή γενική κυβέρνηση, ιδιωτικές επιχειρήσεις, νοικοκυριά (και ΙΜΚΙ) και ελεύθεροι επαγγελματίες, αγρότες και ατομικές επιχειρήσεις παρατηρούμε τα εξής: στην 1^η  κατηγορία το υπόλοιπο της χρηματοδότησης αυξήθηκε €362,35 εκατ (από €22,82 δις στα €23,18 δις), στη 2^η  μειώθηκε -€69,42 εκατ (από €99,66 δις στα €99,59 δις), στην 3^η  μειώθηκε -€341,36 (από €95,03 δις στα €94,69 δις) και στην 4^η μειώθηκε -€10,54 (από €13,50 δις στα €13,49 δις). Επιπλέον σε όρους ετήσιας ποσοστιαίας μεταβολής το υπόλοιπο της χρηματοδότησης των ιδιωτικών επιχειρήσεων διαμορφώθηκε στο -4,48% ενώ το αντίστοιχο μέγεθος για τα νοικοκυριά (και ΙΜΚΙ) ήταν -3,16%. Τέλος θα πρέπει να αναφέρουμε ότι η ετήσια μεταβολή του υπολοίπου της χρηματοδότησης των ιδιωτικών επιχειρήσεων είχε περάσει σε θετικό έδαφος, ήτοι αύξηση, κατά το σύντομο χρονικό διάστημα Ιανουαρίου-Απριλίου 2015. Αυτή ήταν η πρώτη φορά που η συγκεκριμένη μεταβλητή σημείωσε θετικούς ετήσιους ρυθμούς μεταβολής την τελευταία πενταετία.»