Eurobank: «Η ύπαρξη των μηχανισμών περιορισμού της κρίσης αποτελεί μόνο το ένα μέρος της λύσης. Το υπόλοιπο έγκειται στις αποφάσεις των πολιτικών ηγεσιών σχετικά με τη χρήση αυτών των μηχανισμών»
•Καθυστέρηση στην καταβολή της επόμενης δόσης θα έχει αρνητική επίδραση τόσο στην ήδη επιβαρυμένη ρευστότητα της ελληνικής οικονομίας όσο και στις μεσοπρόθεσμες προοπτικές της
•Η αναγνώριση των προσπαθειών της ελληνικής κυβέρνησης όσον αφορά τη δημοσιονομική προσαρμογή και την εφαρμογή διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων είχε μόνο συμβολικό χαρακτήρα και δεν προσέθεσε κάτι καινούργιο
•Είναι καιρός όμως για την παρουσίαση μιας εφαρμόσιμης πρότασης που θα εξασφαλίζει την βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους
•Χάθηκαν 7 μήνες με την διπλή εκλογική αναμέτρηση και τις διαπραγματεύσεις για να καταλήξουμε στο τελικό πακέτο μέτρων, επιβαρύνοντας σημαντικά τις αναπτυξιακές προοπτικές όχι μόνο του 2012 αλλά και τον επόμενων ετών
Σε σημερινή ανάλυση της εβδομαδιαίας έκδοσης «7 Ημέρες ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ» της Διεύθυνσης Οικονομικών Μελετών & Προβλέψεων της Eurobank, με συγγραφέα τον οικονομολόγο Θεόδωρο Σταματίου, περιλαμβάνονται σημαντικές επισημάνσεις με ιδιαίτερη αξία που αθροίζονται στον προβληματισμό για την πορεία της ελληνικής οικονομίας.
Καθυστέρηση στην καταβολή της επόμενης δόσης θα έχει αρνητική επίδραση τόσο στην ήδη επιβαρυμένη ρευστότητα της ελληνικής οικονομίας όσο και στις μεσοπρόθεσμες προοπτικές της
«Η ελληνική οικονομία διανύει φέτος την πέμπτη συνεχόμενη χρονιά ύφεσης με το ΑΕΠ σε πραγματικούς όρους να έχει μειωθεί κατά 19,4 ποσοστιαίες μονάδες την περίοδο 2010-2012.
Οι προοπτικές δεν είναι ευοίωνες για το 2013 και 2014.
Οποιαδήποτε καθυστέρηση στην καταβολή της επόμενης δόσης του δανειακού προγράμματος αναμένεται να έχει αρνητική επίδραση τόσο στην ήδη επιβαρυμένη ρευστότητα της ελληνικής οικονομίας όσο και στις μεσοπρόθεσμες προοπτικές της.
Η ύπαρξη των μηχανισμών αποτελεί μόνο το ένα μέρος της λύσης. Το υπόλοιπο έγκειται στις αποφάσεις των πολιτικών και οικονομικών ηγεσιών σχετικά με τη χρήση αυτών των μηχανισμών.
Πολλοί αναλυτές συγκρίνουν ευθέως την κρίση της ελληνικής οικονομίας με την αντίστοιχη κρίση των ΗΠΑ στις αρχές της δεκαετίας του 1930.
Σημειώνουμε εδώ ότι σύμφωνα με τους Reinhart & Rogoff (2009) το ΑΕΠ των ΗΠΑ σε πραγματικούς όρους μειώθηκε κατά 27.4% την περίοδο 1930-1933 ως αποτέλεσμα της κρίσης του 1929.
Η εκτενής παρουσίαση των ομοιοτήτων και των διαρροών των δύο κρίσεων δεν είναι μέσα στους σκοπούς και στις δυνατότητες της παρούσας ανάλυσης.
Υπάρχει όμως μια ουσιαστική διαφορά μεταξύ των δύο κρίσεων.
Πλέον υπάρχουν εκείνοι οι μηχανισμοί που θα επιτρέψουν τον περιορισμό της κρίσης και την αντιμετώπιση των αιτίων της.
Παραδείγματα τέτοιων μηχανισμών αντιμετώπισης της κρίσης στο επίπεδο της Ευρωζώνης αποτελούν:
•το πρόγραμμα ΟΜΤ της ΕΚΤ,
•ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθεροποίησης (ESM),
•το 1ο και το 2ο Πρόγραμμα Σταθεροποίησης της Ελληνικής Οικονομίας και τα αντίστοιχα προγράμματα για την Πορτογαλία και την Ιρλανδία καθώς και μια διαφαινόμενη συνολική λύση του ευρωπαϊκού δημοσιονομικού προβλήματος όταν (και αν) η Ισπανία υποβάλλει αίτημα ένταξης στον ESM.
Η ύπαρξη των μηχανισμών αποτελεί μόνο το ένα μέρος της λύσης.
Το υπόλοιπο έγκειται στις αποφάσεις των πολιτικών και οικονομικών ηγεσιών σχετικά με τη χρήση αυτών των μηχανισμών.
Σε αυτό το πλαίσιο και όπως έχουμε ήδη επισημάνει (βλέπε INFO 1), η μη-ολοκλήρωση της συμφωνίας είναι αρνητική αφού στερεί από την χώρα την πρόσβαση στον απαραίτητο μηχανισμό χρηματοδότησης.
Η αναγνώριση των προσπαθειών της ελληνικής κυβέρνησης όσον αφορά τη δημοσιονομική προσαρμογή και την εφαρμογή διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων είχε μόνο συμβολικό χαρακτήρα και δεν προσέθεσε κάτι καινούργιο
Η κυβέρνηση απώλεσε την ευκαιρία ολοκλήρωσης της συμφωνίας (για τα δημοσιονομικά μέτρα ύψους €13,5 δισ. και της προαπαιτούμενης δέσμης διαρθρωτικών αλλαγών) πριν από την Συνάντηση Κορυφής της 18ης Οκτωβρίου 2012.
Η αναγνώριση των προσπαθειών της ελληνικής κυβέρνησης όσον αφορά τη δημοσιονομική προσαρμογή και την εφαρμογή διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων είχε μόνο συμβολικό χαρακτήρα και δεν προσέθεσε κάτι καινούργιο στο πλαίσιο της συζήτησης για την ελληνική οικονομία.
Η πρόσφατη επίσκεψη της Γερμανίδας Καγκελαρίου A. Merkel είχε ήδη σηματοδοτήσει την θετική έκβαση της Συνόδου Κορυφής.
Στην κοινή δήλωση των 17 ηγετών της ευρωζώνης αλλά και στις επιμέρους δηλώσεις του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου H. V. Rompuy και του Προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής J.M. Barroso αναγνωρίστηκε η σημαντική πρόοδος της Ελλάδας από το 2010 μέχρι σήμερα όσον αφορά τη δημοσιονομική προσαρμογή και την εφαρμογή του προγράμματος διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων.
Παράλληλα, έγινε ξεκάθαρο από όλους τους παραπάνω ότι αναμένουν από την ελληνική κυβέρνηση να ολοκληρώσει άμεσα την συμφωνία για τη δέσμη μέτρων €13,5 δισ. και τις προαπαιτούμενες διαρθρωτικές αλλαγές πριν από την αξιολόγηση του 2ου Προγράμματος και πριν από την απόφαση του Eurogroup για την εκταμίευση της δόσης των €31,3 δισ.
Είναι καιρός όμως για την παρουσίαση μιας εφαρμόσιμης πρότασης που θα εξασφαλίζει την βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους
Η σταθεροποίηση των περιθωρίων των 10-ετών Ομολόγων του Ελληνικού Δημοσίου μετά την Συνάντηση Κορυφής της 18ης Οκτωβρίου είναι χαρακτηριστική του κλίματος αναμονής που υπάρχει στην αγορά.
Η ευθύνη για τη μη λύση του προβλήματος δεν αποδίδεται όμως μόνο στην ελληνική πλευρά.
Το ζήτημα της βιωσιμότητας του ελληνικού δημόσιου χρέους παραμένει ανοικτό από πλευράς των δανειστών.
Προτάσεις όπως ο δανεισμός της Ελλάδας από τον ESM και η επαναγορά του χρέους από τη δευτερογενή αγορά ή η αγορά από τον ESM των ελληνικών ομολόγων που έχει στην κατοχή της η ΕΚΤ και η απομείωση τους (κούρεμα) στη συνέχεια, δείχνουν ότι υπάρχει διάλογος για το θέμα στο παρασκήνιο.
Είναι καιρός όμως για την παρουσίαση μιας εφαρμόσιμης πρότασης που θα εξασφαλίζει την βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους.
Η ψήφιση της συμφωνίας από τα κόμματα που απαρτίζουν την κυβέρνηση συνεργασίας αναμένεται δύσκολη και όχι χωρίς απώλειες
Οι διαπραγματεύσεις μεταξύ της ελληνικής κυβέρνησης και της τρόικας συνεχίζονται για την επίτευξη συμφωνίας στα θέματα που παραμένουν ανοικτά όπως τα εργασιακά και οι αποχωρήσεις δημοσίων υπαλλήλων.
Αναμένουμε ότι οι διαπραγματεύσεις θα ολοκληρωθούν τις επόμενες δύο ημέρες.
Η ολοκλήρωση της συμφωνίας για τα μέτρα συνολικού ύψους €13,5 δισ. μαζί με την εφαρμογή των προαπαιτούμενων διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων θα επιτρέψει την εκταμίευση της δόσης των €31,3 δισ.
Η κυβέρνηση θα προσπαθήσει να αυξήσει την δόση των €31,3 δις κατά €13.8 δισ. αφού θα ζητήσει να τις καταβληθούν και οι προβλεπόμενες από το 2ο Πρόγραμμα Σταθεροποίησης δόσεις του Σεπτεμβρίου (€5,5 δισ.) και Δεκεμβρίου (€8,3 δισ.- βλέπε ΙΝFO 2).
Θα ήταν παράλογο να υποθέσουμε ότι οι δανειστές μας θα απολέσουν τόσο εύκολα ένα μοχλό πίεσης ως προς την εφαρμογή των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων
Οι ελληνικές αρχές έχουν υποβάλει το σχετικά αίτημα στους δανειστές χωρίς να έχουν λάβει κάποια απάντηση μέχρι στιγμής.
Θα ήταν παράλογο να υποθέσουμε ότι οι δανειστές μας θα απολέσουν τόσο εύκολα ένα μοχλό πίεσης ως προς την εφαρμογή των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων.
Η καταβολή των επόμενων δόσεων θα αποτελέσει ένα σημαντικό παράγοντα επίλυσης των προβλημάτων ρευστότητας που αντιμετωπίζει σήμερα η ελληνική οικονομία και θα συμβάλλει σημαντικά στην ενίσχυση των αναπτυξιακών προοπτικών για τα επόμενα χρόνια.
Αναμένουμε ότι το συνολικό ποσό των 45,1 δισ. (31,3+5,5+8,3) θα καταβληθεί τμηματικά με βάση την πορεία εφαρμογής των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων.
Μετά την ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων με την τρόικα, το σύνολο της συμφωνίας πρέπει να εγκριθεί από τους πολιτικούς αρχηγούς που συμμετέχουν στην κυβέρνηση συνεργασίας.
Η συμφωνία μεταξύ των πολιτικών αρχηγών δεν είναι εξασφαλισμένη αφού ήδη τα δύο από τα τρία κόμματα της κυβέρνησης συνεργασίας έχουν εκφράσει επιφυλάξεις όσον αφορά τις αλλαγές στα εργασιακά.
Η σύσκεψη των πολιτικών αρχηγών έχει ήδη προγραμματιστεί για σήμερα Τρίτη 23 Οκτωβρίου 2012.
Η συμφωνία αναμένεται να συζητηθεί στο Euro Working Group στις 25 και στις 29 Οκτωβρίου 2012.
Η τελική συμφωνία θα εγκριθεί είτε από ένα έκτακτο Eurogroup την επόμενη εβδομάδα είτε από το τακτικό Eurogroup στις 12 Νοεμβρίου 2012.
Πηγές της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν απέκλεισαν το ενδεχόμενο πραγματοποίησης ενός έκτακτου Eurogroup τις επόμενες ημέρες.
Το τελικό κείμενο της συμφωνίας αναμένεται να κατατεθεί στο Κοινοβούλιο στις αρχές Νοέμβρη 2012 (την επόμενη εβδομάδα) και αναμένεται να ψηφιστεί μέχρι την 12η Νοεμβρίου 2012 μαζί με τον Προϋπολογισμό του 2013.
Η ψήφιση της τελικής συμφωνίας δεν θα είναι εύκολη υπόθεση για τα τρία κόμματα που συμμετέχουν στην κυβέρνηση συνεργασίας.
Η κυβέρνηση, σύμφωνα με τα αποτελέσματα των Εκλογών της 17ης Ιουνίου 2012, κατείχε τις 182 από τις 300 έδρες του Ελληνικού Κοινοβουλίου (ΝΔ: 129, ΠΑΣΟΚ: 33, ΔΗΜΑΡ: 20).
Ενόψει όμως της επερχόμενης ψηφοφορίας άρχισαν να σημειώνονται οι πρώτες απώλειες.
Ήδη ένας βουλευτής της ΝΔ διαγράφτηκε από την Κοινοβουλευτική Ομάδα του κόμματος επειδή δήλωσε ότι θα καταψηφίσει τα μέτρα ενώ ένας βουλευτής της ΔΗΜΑΡ ανεξαρτητοποιήθηκε για τον ίδιο λόγο.
Αναμένουμε ότι στα στενά χρονικά περιθώρια που απομένουν και οι τρεις κυβερνητικοί εταίροι θα προσπαθήσουν να περιορίσουν τις όποιες απώλειες ψήφων.
Η απαραίτητη σύγκλιση τρόικας και κυβέρνησης όσον αφορά τις προαπαιτούμενες διαρθρωτικές αλλαγές και τα δημοσιονομικά μέτρα 13,5 δισ. φαίνεται ότι έχει επιτευχθεί
Σύμφωνα με τις μέχρι τώρα πληροφορίες, η κυβέρνηση και η τρόικα συγκλίνουν στο θέμα των αποζημιώσεων απόλυσης και στη διευθέτηση του ωραρίου εργασίας.
Προκαταρκτική συμφωνία φαίνεται να υπάρχει και στο θέμα των αποχωρήσεων-εργασιακής εφεδρείας στο Ελληνικό Δημόσιο.
Ταυτόχρονα, ξεκίνησε στο Ελληνικό Κοινοβούλιο η συζήτηση επί του νομοσχεδίου που κατέθεσε την προηγούμενη Παρασκευή η κυβέρνηση.
Αναμένουμε ότι η ψήφιση του θα ολοκληρωθεί χωρίς προβλήματα παρά τις όποιες επιμέρους διαφοροποιήσεις (π.χ. ΔΗΜΑΡ ή μέρους της).
Το νομοσχέδιο περιλαμβάνει μεταξύ άλλων:
•Την συνέχιση της διαδικασίας αναμόρφωσης του φοροεισπρακτικού μηχανισμού μέσω του επανακαθορισμού της διαδικασίας αξιολόγησης και της θητείας των διευθυντικών στελεχών των αρμόδιων υπηρεσιών του Υπουργείου Οικονομικών.
•Την μεταφορά ακίνητης παρουσίας στα όρια του πρώην Αεροδρομίου του Ελληνικού από διάφορους φορείς του Ελληνικού Δημοσίου στο Ταμείο Αποκρατικοποιήσεων.
•Την αναδιάρθρωση του χρέους των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης προς το Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων.
•Την αύξηση των συνεισφορών των ασφαλισμένων του ΟΓΑ για την προμήθεια φαρμάκων καθώς και την ένταξη του ταμείου των τραπεζοϋπαλλήλων (ΤΑΥΤΕΚΩ) στον ΕΟΠΥΥ.
Μέχρι στιγμής δεν υπάρχουν ανακοινώσεις σχετικά με το χρονοδιάγραμμα εφαρμογής των διαρθρωτικών – αναπτυξιακών μεταρρυθμίσεων όπως π.χ. η πλήρης απελευθέρωση των κλειστών επαγγελμάτων, η κατάργηση των επιβαρύνσεων υπέρ τρίτων, κτλ.
Αναμένουμε εξελίξεις στα συγκεκριμένα θέματα τις επόμενες ημέρες.
Υπενθυμίζουμε ότι η ολοκλήρωση των συγκεκριμένων μεταρρυθμίσεων περιλαμβάνεται στις προαπαιτούμενες δράσεις για την εκταμίευση της δόσης.
Πιθανή καθυστέρηση υλοποίησης τους είναι δυνατόν να οδηγήσει σε ακόμη μεγαλύτερη καθυστέρηση εκταμίευσης της δόσης ή στην τμηματική καταβολή της δόσης με βάση την πορεία εφαρμογής των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων όπως σημειώθηκε παραπάνω.
Όσον αφορά τη δέσμη των δημοσιονομικών μέτρων €13,5 δισ. για την διετία 2013-14 φαίνεται ότι τα δύο μέρη έχουν συμφωνήσει ήδη από τα τέλη της προηγούμενης εβδομάδας.
Για το 2013 αναμένονται μέτρα συνολικού ύψους €9,2 δισ. ενώ για το 2014 τα μέτρα αναμένονται στα €4,6 δισ.
Στο σύνολο των μέτρων ύψους €13,5 δισ. περιλαμβάνονται περικοπές δαπανών συνολικού ύψους €11,0 δισ. που οφείλονται σε:
•περικοπές συντάξεων και αύξηση του ορίου ηλικίας συνταξιοδότησης από τα 65 στα 67 (€ 4,9 δισ.),
•περικοπές στο μισθολογικό κόστος του Δημοσίου τομέα (€1,7 δισ.)
•περικοπές και ορθολογικοποίηση του συστήματος κοινωνικών μεταβιβάσεων (€1,2 δισ.)
•περικοπές και ορθολογικοποίηση των δαπανών στα Υπουργεία Παιδείας, Άμυνας, Υγείας κτλ. (€3,2 δισ.)
Τα υπολειπόμενα μέτρα (2.5 δισ.) αφορούν κυρίως αύξηση των εσόδων του Ελληνικού Δημοσίου από:
•Την αναμόρφωση του φορολογικού συστήματος (€1,5 δισ.)
•Την αύξηση των φορολογικών εσόδων εξαιτίας της αποτελεσματικότερης χρήσης του φοροεισπρακτικού μηχανισμού και της καταπολέμησης της φοροδιαφυγής (€1,0 δισ.).
Χάθηκαν 7 μήνες με την διπλή εκλογική αναμέτρηση και τις διαπραγματεύσεις για να καταλήξουμε στο τελικό πακέτο μέτρων, επιβαρύνοντας σημαντικά τις αναπτυξιακές προοπτικές όχι μόνο του 2012 αλλά και τον επόμενων ετών
Επιπλέον, διαφαίνεται ότι τόσο η κυβέρνηση όσο και η τρόικα έχουν συμφωνήσει στην δημιουργία ενός αυτοματοποιημένου μηχανισμού λήψης ή αφαίρεσης μέτρων με βάση τα δημοσιονομικά αποτελέσματα των επόμενων ετών.
Με άλλα λόγια, αν ο στόχος για το έλλειμμα του 2013 δεν επιτευχθεί τότε στις αρχές του 2014 μια σειρά από ήδη προκαθορισμένα (αλλά όχι ακόμη δημοσιοποιημένα) μέτρα θα εφαρμοστούν (π.χ. αυτόματη αύξηση ΦΠΑ) με σκοπό να μην υπάρχει υπέρβαση και στον στόχο του 2014.
Στην αντίθετη περίπτωση, αν το έλλειμμα του 2013 υπερκαλυφθεί τότε θα ενεργοποιηθούν μια σειρά από μέτρα που θα μειώσουν το δημοσιονομικό βάρος για το 2014 (π.χ. αυτόματη μείωση ΦΠΑ).
Η χρησιμότητα ενός τέτοιου αυτοματοποιημένου μηχανισμού είναι μεγάλη σε περίπτωση υπέρβασης των στόχων αφού θα επιτρέψει την αντιμετώπιση των υπερβάσεων χωρίς το κόστος των ατέρμονων συζητήσεων για τα μέτρα, τις αβεβαιότητας που οι τελευταίες δημιουργούν και το επιπλέον δημοσιονομικό βάρος.
Υπενθυμίζουμε ότι η αναγκαιότητα της υπό συζήτηση δέσμης διαρθρωτικών και δημοσιονομικών μέτρων ήταν ήδη γνωστή από τον Μάρτιο του 2012.
Παρ΄όλ΄αυτά, γύρω στους 7 μήνες χάθηκαν με την διπλή εκλογική αναμέτρηση και τις διαπραγματεύσεις για να καταλήξουμε στο τελικό πακέτο μέτρων επιβαρύνοντας σημαντικά τις αναπτυξιακές προοπτικές όχι μόνο του 2012 αλλά και τον επόμενων ετών.
Eurostat: Το δημοσιονομικό έλλειμμα και το χρέος του Ελληνικού Δημοσίου το 2011, στο -9,4% και 170,1% του ΑΕΠ εξαιτίας της μεγαλύτερης της αναμενόμενης ύφεσης
Σύμφωνα με τη Διαδικασία Υπερβολικού Ελλείμματος (Excessive Deficit Procedure) της Eurostat, το δημοσιονομικό έλλειμμα του Ελληνικού Δημοσίου για το 2011 ανήλθε στο 9,4% του ΑΕΠ υψηλότερο της αρχικής εκτίμησης (Απρίλιος 2012) για 9,1% λόγω της μεγαλύτερης ύφεσης από το αναμενόμενο.
Αντίστοιχα, το δημόσιο χρέος στο τέλος του 2011 έφθασε το 170,6% του ΑΕΠ, έναντι αρχικής εκτίμησης (Απρίλιος 2012) 165.0%.
Στο πρόσφατο Προσχέδιο Προϋπολογισμού 2013 το δημοσιονομικό έλλειμμα του Ελληνικού Δημοσίου του 2011 ήταν -9,0% και το χρέος 165,3% του ΑΕΠ.
Η προς τα πάνω αναθεώρηση των συγκεκριμένων στόχων αναμένεται να επηρεάσει σημαντικά το ζήτημα της βιωσιμότητας του ελληνικού χρέους για τα επόμενα χρόνια.
Η Εβδομάδα που έρχεται
•23/10/2012 – Συνάντηση πολιτικών αρχηγών της κυβέρνησης συνεργασίας: Η συνάντηση των πολιτικών αρχηγών αναμένεται ότι θα εγκρίνει (έστω με επιφυλάξεις) την τελική συμφωνία για τη δέσμη δημοσιονομικών μέτρων ύψους 13,5 δις. και τις προαπαιτούμενες διαρθρωτικές μεταβολές.
•25-29/10/2012 – Υποβολή της τελικής Συμφωνίας στο Euro Working Group για να συζητηθούν και να επιλυθούν όλα εκείνα τα ζητήματα που θα επιτρέψουν την συζήτηση και έγκριση της συμφωνίας από το Eurogroup.
•Αρχές επόμενης εβδομάδας: Είναι πιθανή η πραγματοποίηση έκτακτου Eurogroup για την έγκριση της συμφωνίας. Σε περίπτωση μη-πραγματοποίησης του έκτακτου Eurogroup η συμφωνία θα συζητηθεί στο επόμενο Eurogroup στις 12 Νοεμβρίου 2012.»
INFO1:Βλέπε «7-ΗΜΕΡΕΣΟΙΚΟΝΟΜΙΑ» (15/10/2012): http://www.eurobank.gr/Uploads/Reports/7hMERES_OIKONOMIA_15102012.pdf
INFO 2: Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την εκταμίευση των δόσεων του 2ου Προγράμματος Σταθεροποίησης:
http://ec.europa.eu/economy_finance/publications/occasional_paper/2012/pdf/ocp94_en.pdf
