WWF: 50% της θαλάσσιας ζωής έχει εξαφανιστεί!

Η μισή περίπου θαλάσσια ζωή έχει εξαφανιστεί τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες, σύμφωνα με έρευνα που έδωσε σήμερα στη δημοσιότητα παγκοσμίως η περιβαλλοντική οργάνωση WWF.

 
Σύμφωνα με την ειδική έκδοση της έκθεσης Ζωντανός Πλανήτης για την κατάσταση των θαλασσών, οι πληθυσμοί αλλά και η υγεία ψαριών, θηλαστικών, πτηνών, ερπετών και μοναδικών θαλάσσιων οικοσυστημάτων απειλούνται και υποβαθμίζονται με πιο έντονο ρυθμό από ποτέ. Οι παγκόσμιοι ηγέτες οφείλουν να αντιληφθούν τον κίνδυνο που ελλοχεύει για την παγκόσμια διατροφική ασφάλεια και κυρίως για τις αναπτυσσόμενες χώρες και να λάβουν τις απαραίτητες αποφάσεις, τόσο στο πλαίσιο των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης του ΟΗΕ όσο και ενόψει της Παγκόσμιας Συνδιάσκεψης για την Κλιματική Αλλαγή στο Παρίσι.

Πιο συγκεκριμένα, η κατάσταση των θαλασσών μας επιδεινώνεται με ραγδαίους ρυθμούς, προκαλώντας σοβαρή ανησυχία για την παγκόσμια διατροφική ασφάλεια και για την επιβίωση εκατομμυρίων ανθρώπων που εξαρτώνται άμεσα από την «οικονομία» της θάλασσας. Ο Διευθυντής της διεθνούς περιβαλλοντικής οργάνωσης WWF, Μάρκο Λαμπερτίνι, δίνει ξεκάθαρα την εικόνα:

«Βρισκόμαστε σε έναν ανελέητο αγώνα δρόμου υπεραλίευσης, στον τερματισμό του οποίου μπορεί να βρούμε ανθρώπους να πεινάνε και να στερούνται των θαλάσσιων πόρων. Η υπεραλίευση, η καταστροφή των θαλάσσιων οικοσυστημάτων και η κλιματική αλλαγή έχουν επώδυνες επιπτώσεις και πλήττουν σοβαρά ολόκληρη την ανθρωπότητα, με τις κοινωνίες που εξαρτώνται άμεσα από τη θάλασσα να αντιμετωπίζουν τις πιο σκληρές συνέπειες. Η κατάρρευση του θαλάσσιων οικοσυστημάτων μπορεί να πυροδοτήσει και οικονομική κατάρρευση, υπονομεύοντας τις παγκόσμιες προσπάθειες για εξάλειψη της φτώχειας κα του υποσιτισμού».

Τα επιστημονικά δεδομένα, δυστυχώς επιβεβαιώνουν του λόγου το αληθές. Σύμφωνα με την έρευνα, δημοφιλή ψάρια όπως ο τόνος, το σκουμπρί και η παλαμίδα έχουν μειωθεί κατά 74%, ενώ τα ¾ των κοραλλιογενών υφάλων παγκοσμίως απειλούνται, με την κλιματική αλλαγή να θέτει εν αμφιβόλω την ίδια τους την ύπαρξη μέχρι το 2050. Ειδικά, οι κοραλλιογενείς ύφαλοι έχουν μειωθεί κατά 34%, μεταξύ 1979 και 2010. Αν λάβει κανείς υπόψη ότι το 25% των ψαριών ζουν σε αυτά τα οικοσυστήματα, ενώ 850 εκατομμύρια άνθρωποι εξαρτώνται άμεσα από τις οικονομικές, κοινωνικές και πολιτισμικές τους υπηρεσίες, γίνεται αντιληπτό το μέγεθος του προβλήματος.

Κι όμως, ακόμη κι αν η κατάσταση δείχνει ζοφερή, μπορούμε ακόμη να την αντιστρέψουμε. «Τα αισιόδοξα νέα είναι ότι υπάρχουν οι λύσεις και πλέον ξέρουμε τι ακριβώς πρέπει να κάνουμε. Η θάλασσα είναι ένα ανεκτίμητο φυσικό κεφάλαιο και μπορεί να αναγεννιέται μόνη της, αν ηανθρωπότητα αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τις υπερβολικές πιέσεις που της ασκεί», δήλωσε ο Μάρκο Λαμπερτίνι για να συμπληρώσει: «Η εξίσωση είναι απλή: αν ζήσουμε εντός βιώσιμων ορίων, η θάλασσα θα συνεχίσει να μας προσφέρει όσα έχουμε ανάγκη. Υπάρχει ακόμη το χρονικό περιθώριο για να προστατέψουμε τους ωκεανούς και να αντιστρέψουμε την κατάσταση».

Πράγματι, η χρονική συγκυρία είναι ιδιαίτερα κρίσιμη, καθώς μέσα στον Σεπτέμβριο οι κυβερνήσεις του κόσμου θα οριστικοποιήσουν τη συμφωνία τους επί της Ατζέντας 2030 για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη.

Η εξασφάλιση της υγείας των θαλασσών αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την επίτευξη των προτεραιοτήτων της ατζέντας που είναι η μείωση της φτώχειας και η ενίσχυση της διατροφικής ασφάλειας. Εκτός αυτού, η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και οι αποφάσεις που θα παρθούν στην Παγκόσμια Συνδιάσκεψη του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή, αρχές Δεκεμβρίου στο Παρίσι, είναι κομβικής σημασίας για την υγεία των θαλασσών και επομένως όλων μας.

«Είναι αυτονόητο ότι η υγεία των θαλασσών αποτελεί προϋπόθεση επιβίωσης για την ανθρωπότητα. Η κατάσταση είναι ανησυχητική αλλά αναστρέψιμη. Ειδικά, σε μια χώρα όπως η Ελλάδα, δεν μπορούμε να μένουμε αμέτοχοι, καθώς πάντοτε ήμασταν και πάντα θα είμαστε άρρηκτα συνδεδεμένοι με τη θάλασσα για την ευημερία μας. Καινοτόμες θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές που θα υποστηρίζουν βιώσιμα μοντέλα ανάπτυξης για τις τοπικές κοινωνίες αλλά και υπεύθυνη αλιεία που θα εξασφαλίζει ψάρια για τις επόμενες γενιές, είναι απαραίτητα και εμείς δουλεύουμε ήδη προς αυτή την κατεύθυνση», δήλωσε ο Δημήτρης Καραβέλλας, διευθυντής του WWF Ελλάς.

 
Θαλάσσιες Προστατευόμενες Περιοχές
Ο διεθνής στόχος για την αποτελεσματική προστασία και διαχείριση τουλάχιστον του 30% των ακτών και θαλασσών μέχρι το 2030 είναι μια προτεραιότητα ως προς την οποία η χώρα μας βρίσκεται πολύ πίσω, καθώς σήμερα μόλις το 1,48% των θαλασσών μας καλύπτεται από θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές. Για αυτόν ακριβώς τον λόγο, το WWF Ελλάς, μαζί με μια σειρά από εταίρους και σε συνεργασία με τις κοινωνίες της Σύρου και της Άνδρου, φιλοδοξεί στη δημιουργία ενός πρωτοποριακού μοντέλου θαλάσσιας προστατευόμενης περιοχής, μέσα από το πρόγραμμα ΚΥΚΛΑΔΕΣ LIFE. Στόχος του προγράμματος είναι η προστασία του φυσικού περιβάλλοντος της Γυάρου που φιλοξενεί τον πιο σημαντικό πληθυσμό της απειλούμενης με εξαφάνιση Μεσογειακής φώκιας Monachus monachus στη Μεσόγειο και η στήριξη ενός βιώσιμου μοντέλου ανάπτυξης στην περιοχή.

 
Υπεύθυνη αλιεία
Απαραίτητη για την προστασία των θαλασσών είναι και η ανάπτυξη πρωτοπόρων μοντέλων συνεργασίας που να εξασφαλίζουν τη βιωσιμότητα τοπικών κοινοτήτων, οικοσυστημάτων και επιχειρήσεων. Αυτός ακριβώς είναι και ο πυρήνας της δράσης του WWF Ελλάς σε συνεργασία με την ΑΒ Βασιλόπουλος, το Ινστιτούτο Αλιευτικών Ερευνών και την εταιρεία εμπορίας ψαριών «Μανιός» που υλοποιείται από το 2013 στην Καβάλα και έχει ως στόχο τη βελτίωση βιωσιμότητας του τοπικού στόλου γρι γρι που αλιεύει γαύρο και σαρδέλα. Ήδη μέσα από ένα στρογγυλό τραπέζι όλων των εμπλεκομένων, έχουν γίνει βήματα προς λύσεις που θα εξασφαλίζουν τη βιωσιμότητα του εισοδήματος των αλιέων γρι γρι της Καβάλας, την ανάκαμψη των ιχθυαποθεμάτων και την προστασία του θαλάσσιου οικοσυστήματος.

Περίληψη της έκθεσης στα Ελληνικά

Ζωντανός Πλανήτης: ειδική έκδοση για την κατάσταση των θαλασσών

Η ειδική έκδοση της έκθεσης του WWF «Ζωντανός Πλανήτης» για την κατάσταση των θαλασσών δίνει μια επιστημονική εικόνα για: (1) την κατάσταση στην οποία βρίσκονται τα ψάρια, τα υπόλοιπα θαλάσσια είδη και οι οικότοποί τους, (2) τις πιέσεις που υφίστανται σήμερα οι θάλασσές μας, (3) τους λόγους για τους οποίους το πρόβλημα μας αφορά όλους και (4) τις λύσεις που μπορούν να συμβάλουν στην αντιμετώπιση των επιπτώσεων.

 
Ποια είναι η κατάσταση των θαλασσών παγκοσμίως;
Σε ό, τι αφορά την κατάσταση στην οποία βρίσκονται σήμερα οι θάλασσές μας και τα θαλάσσια είδη, σύμφωνα με τον δείκτη του Ζωντανού Πλανήτη, οι θαλάσσιοι πληθυσμοί μειώθηκαν, περίπου στο μισό, 49% για την ακρίβεια, σε λιγότερο από μισό αιώνα (1970 – 2012). Το 1/3 των πληθυσμών ψαριών καταγράφεται ως υπεραλιευμένο ή βρίσκεται στα όρια της υπεραλίευσης. Τα ¾ των κοραλλιογενών υφάλων παγκοσμίως απειλούνται και δυστυχώς, λόγω της κλιματικής αλλαγής, με τα προβλεπόμενα επίπεδα υπερθέρμανσης και οξίνισης, οι κοραλλιογενείς ύφαλοι μπορεί να έχουν εξαφανιστεί ως το 2050. Εκτός όμως από τους κοραλλιογενείς υφάλους, που φιλοξενούν ψάρια τα οποία συντηρούν εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπους, με συρρίκνωση απειλούνται και άλλοι οικότοποι, όπως η υποθαλάσσια και η τροπική παράκτια βλάστηση, που παρέχουν σημαντικές οικοσυστημικές υπηρεσίες.

 
Οι απειλές
Ως προς τις πιέσεις που υφίστανται οι θάλασσές μας, μια από τις μεγαλύτερες απειλές σήμερα είναι η υπεραλίευση και η παράνομη αλιεία, φαινόμενα που την τελευταία εικοσαετία έχουν κλιμακωθεί οδηγώντας τα ψάρια σε αφανισμό και υφαρπάζοντας τα εισοδήματα εκατομμυρίων αλιέων σε παράκτιες περιοχές, κυρίως σε αναπτυσσόμενες χώρες. Σημαντική επίσης επίπτωση της υπεραλίευσης είναι η παρεμπίπτουσα αλιεία, δηλαδή η μη επιλεκτική αλιεία που έχει ως αποτέλεσμα την αλίευση ψαριών χωρίς εμπορική αξία, θαλάσσιων χελωνών, κητωδών, θαλασσοπουλιών καρχαριών κλπ. που βρίσκουν τραγικό θάνατο στα αλιευτικά εργαλεία. Ο ελλιπής σχεδιασμός στην παγκόσμια βιομηχανία του τουρισμού, η κλιματική αλλαγή, οι πίεση για εξορύξεις σε όλο και μεγαλύτερα βάθη αυξάνοντας τους κινδύνους θαλάσσιας ρύπανσης και η ρύπανση από λύματα που καταλήγουν στη θάλασσα έχοντας υποστεί μηδενική ή ελάχιστη επεξεργασία, αποτελούν ορισμένες ακόμη πολύ σοβαρές απειλές.

Γιατί μας αφορά;
Γιατί μας αφορά όλους; Όπως επισημαίνεται στη μελέτη, οι θάλασσές μας είναι ένα ανεκτίμητο φυσικό κεφάλαιο που παρέχει πληθώρα αγαθών και υπηρεσιών, από τις οποίες εξαρτόμαστε άμεσα.

Περίπου 3 δισεκατομμύρια άνθρωποι βασίζονται στα ψάρια ως κύρια πηγή πρόσληψης ζωικής πρωτεΐνης, ενώ εκατοντάδες εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως βασίζονται στην αλιεία και την υδατοκαλλιέργεια για την εξασφάλιση εισοδήματος. Πέραν αυτού, ωστόσο, η θάλασσα ρυθμίζει το κλίμα μας και καθορίζει τα μετεωρολογικά μοτίβα που προκαλούν βροχοπτώσεις, ξηρασίες και πλημμύρες. Πρέπει επίσης να αναφερθεί ότι σήμερα μόνο το 3,4% της συνολικής έκτασης των θαλασσών εντάσσεται σε καθεστώς προστασίας. Η αύξηση της έκτασης των Θαλάσσιων Προστατευόμενων Περιοχών κατά 30% θα μπορούσε να αποφέρει από 490 ως 920 δισεκατομμύρια δολάρια την περίοδο 2015 – 2050, δημιουργώντας παράλληλα ως και 180.000 νέες θέσεις εργασίας.

 
Τι μπορούμε να κάνουμε;
Η κατάσταση είναι αναστρέψιμη και υπάρχουν εφικτές λύσεις που μπορούν να συμβάλουν αποτελεσματικά στην ανάκαμψη των θαλάσσιων οικοσυστημάτων. Το πρώτο που πρέπει να κάνουμε είναι να λάβουμε μέτρα για τη διατήρηση του θαλάσσιου φυσικού κεφαλαίου. Το WWF έχει ήδη αναπτύξει συνεργασίες παγκοσμίως για την καθιέρωση ενός δικτύου Θαλάσσιων Προστατευόμενων Περιοχών.

Άλλος ένας σημαντικός παράγοντας είναι η υπεύθυνη παραγωγή, η οποία ενισχύεται μέσω της πιστοποίησης. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι οι αλιευτικοί στόλοι που έχουν πιστοποιηθεί κατά το πρότυπο του Marine Stewardship Council (MSC), εφαρμόζουν πρακτικές βιώσιμης αλιείας μειώνοντας τις επιπτώσεις της δραστηριότητάς τους στα θαλάσσια είδη και οικοσυστήματα.

Αντίστοιχα, και στον τομέα της υδατοκαλλιέργειας όλο και περισσότερες εταιρείες πιστοποιούνται κατά το πρότυπο του Aquaculture Stewardship Council (ASC). Στις περιπτώσεις που δεν υπάρχει η δυνατότητα πιστοποίησης, π.χ. λόγω υψηλού κόστους, το WWF συνεργάζεται με αλιευτικούς στόλους συνδράμοντας στη βελτίωση των πρακτικών τους και την ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων.

Σημαντικότατο ρόλο μπορεί να παίξει η «έξυπνη κατανάλωση». Η ζήτηση των καταναλωτών και των λιανέμπορων για βιώσιμα θαλασσινά έχει οδηγήσει σε αύξηση των παραγωγών που πιστοποιούνται κατά τα πρότυπα ASC και MSC.

Επίσης, η προσέλκυση επενδύσεων για τη διατήρηση και την αποκατάσταση του θαλάσσιου φυσικού κεφαλαίου και της βιώσιμης παραγωγής αποτελεί ένα από τα απαραίτητα βήματα για να αναστρέψουμε την κατάσταση. Το WWF οραματίζεται τη δημιουργία μιας «Γαλάζιας Συμμαχίας» κρατών, οργανισμών και επιχειρήσεων για την αποκατάσταση των θαλασσών μας. Στις δράσεις της Συμμαχίας θα συμπεριλαμβανόταν η εξεύρεση πόρων για την υλοποίηση επενδύσεων με στόχο την αποκατάσταση των οικοτόπων, τη μεταρρύθμιση της αλιείας, τη μείωση της ρύπανσης και την ενίσχυση της ανθεκτικότητας στην κλιματική αλλαγή.

Η προστασία των θαλασσών δεν είναι μόνο θέμα των κυβερνήσεων αλλά αφορά επίσης τις τοπικές κοινότητες και τις επιχειρήσεις. Το WWF συνεργάζεται με τις τοπικές κοινότητες για να δημιουργήσει συστήματα οικοσυστημικής διαχείρισης, βοηθώντας τις κοινότητες αυτές να διαχειριστούν βιώσιμα τους θαλάσσιους πόρους τους, διασφαλίζοντας διατροφική ασφάλεια και εισοδήματα μακροπρόθεσμα.

Πρέπει να αρπάξουμε κάθε ευκαιρία που μας δίνεται για να προστατέψουμε τις θάλασσες μας. Αν δεν αναλάβουμε δράση για να αντιμετωπίσουμε την υποβάθμιση των θαλάσσιων οικοσυστημάτων, η ευημερία μας, η διατροφική μας ασφάλεια και η οικονομία μας θα πληγούν ακόμα περισσότερο.

 Η πλήρης έκθεση στα Αγγλικά εδώ