Γιατί έσβησαν τα φώτα σε Ισπανία και Πορτογαλία;

Το Μπλακ Άουτ σε Ισπανία και Πορτογαλία: Αιτίες, συνέπειες και ο ρόλος των Ευρωπαϊκών Δικτύων

 
Μια αιφνίδια και μαζική διακοπή ρεύματος έπληξε ταυτόχρονα την Ισπανία και την Πορτογαλία τη Δευτέρα, αφήνοντας εκατομμύρια ανθρώπους χωρίς πρόσβαση σε βασικές σύγχρονες ανάγκες. Το γεγονός πυροδότησε άμεσα μια πυρετώδη αναζήτηση για τα ακριβή αίτια και ανέδειξε κρίσιμα ερωτήματα για την ανθεκτικότητα των ευρωπαϊκών δικτύων ηλεκτροδότησης, ιδίως σε μια περίοδο ταχείας ενεργειακής μετάβασης. Η απάντηση στο “τι πήγε στραβά” έχει σοβαρές προεκτάσεις όχι μόνο για τις δύο χώρες της Ιβηρικής, αλλά και για την Ευρώπη συνολικά.

 
Τι συνέβη ακριβώς; Η άμεση αιτία

Σύμφωνα με τις πρώτες επίσημες ανακοινώσεις, η διακοπή προκλήθηκε από μια “πολύ ισχυρή ταλάντωση στο ηλεκτρικό δίκτυο”, όπως δήλωσε ο Eduardo Prieto, διευθυντής του ισπανικού διαχειριστή συστήματος μεταφοράς, Red Eléctrica. Αυτή η ταλάντωση οδήγησε στην αυτόματη αποσύνδεση του ισπανικού συστήματος από το ευρωπαϊκό και την επακόλουθη κατάρρευση του δικτύου της Ιβηρικής Χερσονήσου στις 12:38 μ.μ.

Ο πορτογαλικός διαχειριστής δικτύου, REN, ανέφερε ότι “ακραίες μεταβολές θερμοκρασίας” στην Ισπανία είχαν προκαλέσει απροσδόκητες διακυμάνσεις στις γραμμές υψηλής τάσης. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τμήματα του δικτύου να χάσουν τον συγχρονισμό τους, “οδηγώντας σε διαδοχικές διαταραχές σε όλο το διασυνδεδεμένο ευρωπαϊκό δίκτυο”.

Είναι σημαντικό να υπογραμμιστεί ότι, παρά τις πρώτες αυτές ενδείξεις για την άμεση τεχνική αιτία (ταλάντωση, αποσύνδεση), οι αρχές και στις δύο χώρες απέφυγαν να υποθέσουν τι προκάλεσε την αρχική ανισορροπία στο σύστημα. Ο Ισπανός πρωθυπουργός, Pedro Sánchez, ζήτησε από το κοινό να μην κάνει εικασίες, καθώς η κυβέρνηση εξετάζει κάθε παράγοντα που θα μπορούσε να συνέβαλε στο μπλακ άουτ.

 
Γιατί η επαναφορά του ρεύματος διαρκεί;

Η επαναφορά της ηλεκτροδότησης μετά από μια τέτοια μαζική κατάρρευση δεν είναι μια απλή διαδικασία. Όπως εξηγούν ειδικοί, οι διαχειριστές δικτύων πρέπει να ακολουθήσουν μια “τεχνικά πολύ περίπλοκη” διαδικασία για να θέσουν ξανά σε λειτουργία το ενεργειακό σύστημα.

Η επαναφορά γίνεται “βήμα προς βήμα”, βασιζόμενη αρχικά σε ειδικές γεννήτριες, όπως υδροηλεκτρικές αντλίες. Γειτονικές χώρες συνέδραμαν επίσης, με τον γαλλικό διαχειριστή RTE να παρέχει 700 μεγαβάτ στην Ισπανία εντός ωρών. Αυτό συνέβαλε στην ταχύτερη αποκατάσταση σε βόρειες και νότιες περιοχές της Ιβηρικής, με βοήθεια και από το Μαρόκο.

Ουσιαστικά, όταν δύο δίκτυα καταρρεύσουν, πρέπει να “ξανατροφοδοτηθούν”. Αυτό σημαίνει ότι ο διαχειριστής του δικτύου θέτει αργά σε λειτουργία βασικές γεννήτριες, τις οποίες αντιστοιχεί με τους καταναλωτές (ώστε η παραγωγή και η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας να είναι σε ισορροπία) σε συγκεκριμένες περιοχές. Αυτές οι περιοχές επεκτείνονται σταδιακά, μέχρι να αποκατασταθεί ολόκληρο το σύστημα και να μπορέσει στη συνέχεια να επανασυνδεθεί με τα εξωτερικά δίκτυα.

 
Η συζήτηση για τις Ευρωπαϊκές διασυνδέσεις

Το μπλακ άουτ επανέφερε στο προσκήνιο τη συζήτηση για το κατά πόσο η Ιβηρική Χερσόνησος, η οποία λειτουργεί ως μια σχετική “ενεργειακή νήσος” εντός της ΕΕ, θα έπρεπε να έχει ισχυρότερες διασυνδέσεις με το υπόλοιπο ευρωπαϊκό δίκτυο. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πιέζει εδώ και καιρό για την κατασκευή περισσότερων διασυνδέσεων, υποστηρίζοντας ότι αυτό θα βελτιώσει την ενεργειακή ασφάλεια και θα διευκολύνει τη ροή ηλεκτρικής ενέργειας μεταξύ των χωρών.

Το ερώτημα είναι εάν περισσότερες διασυνδέσεις θα είχαν βοηθήσει στην αποφυγή του μπλακ άουτ ή αντίθετα θα αύξαναν τον κίνδυνο διάχυσης της διαταραχής σε περισσότερες χώρες.

Υπέρ των περισσοτέρων διασυνδέσεων: Περισσότερες διασυνοριακές συνδέσεις θα μπορούσαν να ενισχύσουν την ικανότητα της Ισπανίας να εξισορροπεί την προσφορά και τη ζήτηση και να εισάγει γρήγορα ηλεκτρική ενέργεια. Η περιορισμένη εμπορική ικανότητα με τη Γαλλία “περιορίζει τις δυνατότητες ταχείας ανταπόκρισης κατά τη διάρκεια μεγάλης κλίμακας διαταραχών”, όπως σημειώνει αναλύτρια.

Κατά των περισσοτέρων διασυνδέσεων (στην περίπτωση αυτή): Αντίστροφα, “αυξημένη συνδεσιμότητα μπορεί να κινδυνεύσει να μεταδώσει την αστάθεια συχνότητας σε γειτονικά συστήματα”, δημιουργώντας ένα ντόμινο διαδοχικών διακοπών σε άλλες χώρες της ΕΕ.

Αν και Ισπανία και Γαλλία προχωρούν τελικά με μια νέα σύνδεση στη Χώρα των Βάσκων, η πρόοδος είναι γενικά αργή και ο ευρωπαϊκός ρυθμιστικός φορέας ενέργειας έχει επισημάνει ελλείψεις στη διαθέσιμη χωρητικότητα μεταφοράς.

 
Αποκλείστηκε η Κυβερνοεπίθεση;

Η διακοπή προκάλεσε ανησυχία και εικασίες για το ενδεχόμενο κυβερνοεπίθεσης, δεδομένης της θέσης της Ισπανίας σε θέματα όπως ο πόλεμος στη Γάζα και η στήριξη στην Ουκρανία, καθιστώντας την πιθανό στόχο.

Ωστόσο, αξιωματούχοι, όπως η Εκτελεστική Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Teresa Ribera, απέρριψαν γρήγορα αυτή την πιθανότητα. “Δεν υπάρχει τίποτα που να μας επιτρέπει να πούμε ότι υπάρχει οποιαδήποτε μορφή δολιοφθοράς ή κυβερνοεπίθεσης”, δήλωσε. Η κατάρρευση του ηλεκτρικού δικτύου δύο χωρών της ΕΕ θα ήταν ένα εξαιρετικά δύσκολο τεχνικό εγχείρημα και θα είχε ιδιαίτερα επιθετικές πολιτικές προεκτάσεις, πολύ διαφορετικές από προηγούμενα περιστατικά, όπως αυτό στην Ουκρανία το 2015.

 
Ο ρόλος της πράσινης ενέργειας

Ισπανία και Πορτογαλία πρωτοπορούν στην πράσινη ενέργεια στην ΕΕ, καλύπτοντας πάνω από το 80% των αναγκών τους από ανανεώσιμες πηγές λίγο πριν την διακοπή. Έχει επισημανθεί από ειδικούς ότι η ταχεία επέκταση της αιολικής και ηλιακής ενέργειας ασκεί πίεση στο ισπανικό δίκτυο, το οποίο χρειάζεται αναβάθμιση για τη διαχείριση μεγάλων όγκων διακοπτόμενων ανανεώσιμων πηγών.

Ωστόσο, όσον αφορά το συγκεκριμένο μπλακ άουτ της Δευτέρας, οι ειδικοί είναι κατηγορηματικοί: η πράσινη ενέργεια δεν ήταν η αιτία. Οι ισχύοντες ευρωπαϊκοί κανόνες (όπως οι κώδικες σύνδεσης δικτύου από το 2016) έχουν σχεδιαστεί για να αποτρέψουν τις ανανεώσιμες πηγές από το να αποσυνδεθούν με τρόπο που να θέτει σε κίνδυνο το σύστημα.

“Η φύση και η κλίμακα της διακοπής καθιστούν απίθανο ο όγκος των ανανεώσιμων πηγών να ήταν η αιτία”, δήλωσε αναλυτής, προσθέτοντας ότι υπήρχε επαρκής διαθέσιμη συμβατική παραγωγή (πυρηνική, υδροηλεκτρική, συμπαραγωγή, θερμική) στο σύστημα και διαθέσιμη στον διαχειριστή πριν από το συμβάν.

 
Νέες ενεργειακές πραγματικότητες

Ενώ η ακριβής αλληλουχία γεγονότων που οδήγησαν στην αρχική ταλάντωση και την κατάρρευση του δικτύου σε Ισπανία και Πορτογαλία παραμένει υπό διερεύνηση, είναι σαφές ότι επρόκειτο για ένα τεχνικό συμβάν στο πλαίσιο ενός περίπλοκου και αλληλεξαρτώμενου συστήματος. Το μπλακ άουτ ανέδειξε:

-Την ευαισθησία των σύγχρονων δικτύων σε ισχυρές διαταραχές.

-Την πολυπλοκότητα και το χρονικό κόστος της επαναφοράς μετά από μια τέτοια κατάρρευση.

-Τον κρίσιμο ρόλο των διασυνδέσεων και τη συνεχιζόμενη στρατηγική συζήτηση στην ΕΕ για την ισορροπία μεταξύ ανθεκτικότητας (μέσω διασυνδέσεων) και κινδύνου διάχυσης διαταραχών.

-Την ανάγκη για διαρκή επένδυση και αναβάθμιση των δικτύων, ειδικά με την ενσωμάτωση μεγάλων όγκων ανανεώσιμων πηγών, χωρίς ωστόσο να ενοχοποιούνται οι ίδιες οι ανανεώσιμες πηγές για το συγκεκριμένο συμβάν.

Τα ευρήματα της έρευνας για το μπλακ άουτ σε Ισπανία και Πορτογαλία θα είναι ζωτικής σημασίας για τον σχεδιασμό και την ενίσχυση της ανθεκτικότητας των ευρωπαϊκών δικτύων ενέργειας στο μέλλον, διασφαλίζοντας την ασφάλεια εφοδιασμού στην πορεία προς την κλιματική ουδετερότητα. Το συμβάν λειτουργεί ως μια ισχυρή υπενθύμιση της σημασίας της συνεχούς επιτήρησης και της προσαρμογής των υποδομών στις νέες ενεργειακές πραγματικότητες.

 
mywaypress.gr