Τι είναι ο μηχανισμός συνοριακής προσαρμογής άνθρακα;

Ο Μηχανισμός Προσαρμογής Συνόρων Άνθρακα (CBAM) (επίσης γνωστός ως Φόρος Προσαρμογής Συνόρων Άνθρακα ή CBAT ) είναι ένα τέλος ή δασμός που επιβάλλεται στα εισαγόμενα αγαθά με βάση τα αέρια του θερμοκηπίου που εκπέμπονται κατά την παραγωγή τους. Μια τέτοια πολιτική μπορεί να εξυπηρετήσει πολλαπλούς σκοπούς, όπως τη μείωση των εκπομπών για τον περιορισμό της κλιματικής αλλαγής, την πρόληψη στρεβλώσεων μεταξύ χωρών με διαφορετικά πρότυπα εκπομπών και την ώθηση των εγχώριων βιομηχανιών. Αυτή η ανάρτηση εξηγεί πώς λειτουργούν τα CBAM και τη συζήτηση για τα CBAM και την εφαρμογή τους.

 
Γιατί να εφαρμόσετε ένα CBAM;

Ο στόχος ενός CBAM είναι να βοηθήσει στη μείωση των εκπομπών που συμβάλλουν στην υπερθέρμανση του πλανήτη και να ενθαρρύνει καθαρότερες διαδικασίες παραγωγής σε όλο τον κόσμο. Τα προϊόντα που παράγονται σε χώρες με λιγότερο αυστηρά πρότυπα εκπομπών είναι φθηνότερα στην παραγωγή αλλά έχουν ως αποτέλεσμα υψηλότερες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Αυτό δίνει κίνητρο στις επιχειρήσεις να μεταφέρουν την παραγωγή (και τη ρύπανση) σε χώρες με χαμηλότερα πρότυπα και δίνει στους παραγωγούς σε αυτές τις χώρες ένα πλεονέκτημα κόστους έναντι των παραγωγών χωρών με πιο επιθετικά πρότυπα κλιματικής αλλαγής. Ο στόχος ενός CBAM είναι να εξαλείψει αυτό το πλεονέκτημα, γνωστό ως διαρροή άνθρακα, επιβάλλοντας την ίδια τιμή στην περιεκτικότητα σε άνθρακα ενός εμπορεύσιμου αγαθού είτε κατασκευάζεται στο εξωτερικό είτε στο εσωτερικό.

Ένα CBAM θα ​​μπορούσε να βοηθήσει την Ευρωπαϊκή Ένωση και άλλες χώρες να επιτύχουν τις φιλοδοξίες τους για την παγκόσμια πολιτική για το κλίμα , να καταστήσει τις εγχώριες βιομηχανίες πιο ανταγωνιστικές και να ενισχύσει τις εμπορικές σχέσεις με συμμάχους και εταίρους με ομοϊδεάτες. Και οι Ηνωμένες Πολιτείες θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν ένα CBAM για να βοηθήσουν στον γεωπολιτικό ανταγωνισμό τους με την Κίνα, τη μεγαλύτερη παγκόσμια πηγή εκπομπής διοξειδίου του άνθρακα . Η πολιτική μπορεί επίσης να χρησιμεύσει ως πηγή κρατικών εσόδων και να ενθαρρύνει άλλες χώρες να υιοθετήσουν τις τιμές του άνθρακα.

 
Ποια είναι η τιμή του άνθρακα;

Η τιμή του άνθρακα προσπαθεί να συλλάβει την δυσμενή εξωτερικότητα των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου (το έμμεσο κόστος της εκπομπής αερίων θερμοκηπίου που επιβαρύνει το κοινό) με την τιμολόγηση του άνθρακα εντός μιας οικονομίας ή περιοχής. Μια τιμή άνθρακα μπορεί να είναι ένας φόρος άνθρακα —άμεσα φορολογώντας τους προπομπούς— ή ένα σύστημα εμπορίας εκπομπών ( ETS , ή σύστημα ανώτατου ορίου και εμπορίας ), το οποίο καθορίζει την προσφορά εκπομπών αερίων θερμοκηπίου σε μια οικονομία και επιτρέπει στις εταιρείες να ανταλλάσσουν πιστώσεις εκπομπών μεταξύ τους . Τα CBAM είναι παραδοσιακά σχεδιασμένα για να συνδυάζονται με τιμές άνθρακα.

 
Πώς λειτουργεί ένα CBAM;

Το πρώτο βήμα για μια κυβέρνηση που εφαρμόζει ένα CBAM είναι να καθορίσει το κόστος του άνθρακα που ενσωματώνεται στην κατασκευή ενός δεδομένου εισαγόμενου αγαθού, ένας υπολογισμός που απαιτεί τον προσδιορισμό της ποσότητας άνθρακα που εκπέμπεται κατά την παραγωγή του αγαθού και την τιμή του άνθρακα αυτού. Αυτό το κόστος συγκρίνεται με το κόστος άνθρακα που πληρώνουν οι εγχώριοι παραγωγοί για να κάνουν το ίδιο αγαθό. Εάν ο ξένος παραγωγός πλήρωσε χαμηλότερο κόστος ανά μονάδα εκπομπών από τον εγχώριο παραγωγό, το τιμολόγιο CBAM είναι η διαφορά. (Ελλείψει φόρου άνθρακα ή εγχώριου συστήματος ανώτατου ορίου και εμπορίου, κανένα από τα οποία δεν έχει υιοθετηθεί στις ΗΠΑ, αυτός ο υπολογισμός είναι δύσκολος.)

Στην πράξη, η σύγκριση είναι περίπλοκη. Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής πρέπει να καθορίσουν ποιες βιομηχανίες θα καλυφθούν, να αποφασίσουν πώς θα μετρήσουν τις εγχώριες και ξένες εκπομπές και να προσδιορίσουν ποιες εκπομπές —άμεσες (αυτές που προκύπτουν από την παραγωγή του αγαθού) και έμμεσες (αυτές που προκύπτουν από τις εισροές στην παραγωγή του αγαθού)— θα  υπολογίζονται. Στη συνέχεια, η κυβέρνηση πρέπει να καθορίσει ποιον θα φορολογήσει και πόσο, και να καθορίσει τιμές για τις εκπομπές από το εξωτερικό.

Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής πρέπει επίσης να καθορίσουν πώς να επιβάλλουν φόρους CBAM στα προϊόντα. Μια επιλογή είναι ένα τέλος εισαγωγής, καθιστώντας τα ξένα προϊόντα υψηλής έντασης άνθρακα πιο ακριβά στις εγχώριες αγορές. Ένας άλλος τρόπος είναι η έκπτωση κατά την εξαγωγή, η οποία δίνει στους εγχώριους παραγωγούς έκπτωση κατά την εξαγωγή των προϊόντων τους. Τα τέλη εισαγωγής και οι εκπτώσεις κατά την εξαγωγή μπορούν να χρησιμοποιηθούν μαζί: το πρώτο τιμωρεί τους παραγωγούς υψηλής ρύπανσης, ενώ οι εκπτώσεις εξαγωγής ανταμείβουν την πράσινη παραγωγή και την καινοτομία. Οι εκπτώσεις κατά την εξαγωγή ενδέχεται να παραβιάζουν τους κανόνες του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ) κατά των επιδοτήσεων.

 
Ποιος έχει υιοθετήσει ένα CBAM;

Η Ευρωπαϊκή Ένωση υιοθέτησε ένα CBAM τον Οκτώβριο του 2023 για να θέσει «μια δίκαιη τιμή στον άνθρακα που εκπέμπεται κατά την παραγωγή προϊόντων έντασης άνθρακα που εισέρχονται στην ΕΕ και να ενθαρρύνει καθαρότερη βιομηχανική παραγωγή σε χώρες εκτός ΕΕ». Το CBAM αποτελεί μέρος μιας σειράς πολιτικών για το κλίμα που συμπληρώνουν ένα ETS , καθώς η ΕΕ στοχεύει να επιτύχει καθαρές μηδενικές εκπομπές έως το 2050. Το ΗΒ σχεδιάζει να εφαρμόσει παρόμοια πολιτική το 2027. Η Αυστραλία , ο Καναδάς και η Τουρκία διερευνούν την επιλογή.

Η ΕΕ σκοπεύει να εφαρμόσει το CBAM της σε δύο φάσεις. Σε πρώτη φάση, οι εισαγωγείς σε βιομηχανίες έντασης άνθρακα που είναι πιο επιρρεπείς σε διαρροές -αλουμινίου, τσιμέντου, ηλεκτρικής ενέργειας, λιπασμάτων, υδρογόνου, σιδήρου και χάλυβα- πρέπει να αναφέρουν ανά τρίμηνο τα αέρια θερμοκηπίου που εκπέμπουν παράγοντας τα προϊόντα τους στο εσωτερικό και στο εξωτερικό. Στη δεύτερη φάση, που προγραμματίζεται να ξεκινήσει το 2026, οι εισαγωγείς αγαθών υψηλής έντασης άνθρακα θα αρχίσουν να πληρώνουν φόρους με βάση την τιμή του άνθρακα στο ETS της Ευρώπης και ο αριθμός των βιομηχανιών που έχουν εντολή να αναφέρουν εκπομπές θα διευρυνθεί. Η ΕΕ θα πραγματοποιήσει επανεξέταση του CBAM της το 2027. Το CBAM εκτιμάται ότι θα αποφέρει 7,2 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως για την ΕΕ.

 
Σκέφτονται οι ΗΠΑ ένα CBAM;

Μέλη και των δύο κομμάτων στο Κογκρέσο έχουν παρουσιάσει διαφορετικές εκδόσεις ενός CBAM .

Ο νόμος για τον καθαρό ανταγωνισμό , που εισήχθη από τον γερουσιαστή Sheldon Whitehouse (D-RI) και τη βουλευτή Suzan DelBane (D-WA-01), στοχεύει, σύμφωνα με τα λόγια του Whitehouse,  «να δώσει στις εγχώριες εταιρείες ένα βήμα μπροστά στην παγκόσμια αγορά, μειώνοντας παράλληλα τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα στο εσωτερικό και στο εξωτερικό και τελικά κατευθύνοντας τον πλανήτη προς την κλιματική ασφάλεια» Το νομοσχέδιο θα χρεώνει τέλη σε εγχώριους και ξένους κατασκευαστές που ρυπαίνουν πάνω από τα συγκεκριμένα κριτήρια αναφοράς που υπολογίζονται από το Υπουργείο Οικονομικών. Όπως και το CBAM στην Ευρώπη, η πρόταση θα εφαρμοστεί σε δύο στάδια: οι βιομηχανίες υψηλών εκπομπών θα στοχευθούν το 2025, με καθορισμένες άλλες που θα ακολουθήσουν το 2027. Τα έσοδα από τα τέλη θα χρηματοδοτήσουν την απαλλαγή από τον άνθρακα στο εσωτερικό και στο εξωτερικό.

Μια άλλη πρόταση, ο νόμος περί τελών ξένης ρύπανσης , που προτάθηκε τον Νοέμβριο του 2023 από τον γερουσιαστή Bill Cassidy (R-LA) και συνχορηγήθηκε από τον γερουσιαστή Lindsay Graham (R-SC), φιλοδοξεί να «[αξιοποιήσει] το καθαρότερο προφίλ εκπομπών των παραγωγών των ΗΠΑ σε σχέση με τους ξένους ανταγωνιστές τους, [να χαλιναγωγήσει] την Κίνα και τη Ρωσία και να [αποδυναμώσει] τον έλεγχό τους στις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού». Όπως και με τον νόμο περί καθαρού ανταγωνισμού, το Υπουργείο Οικονομικών θα καθορίσει δείκτες αναφοράς εκπομπών σε ολόκληρη τη βιομηχανία για τους εγχώριους κατασκευαστές, αλλά το νομοσχέδιο αποφεύγει την επιβολή οποιωνδήποτε τελών ή δαπανών στις αμερικανικές επιχειρήσεις. Η πρόταση εξαιρεί την κάλυψη προϊόντων ζωτικής σημασίας για την εθνική ασφάλεια που προέρχονται από χώρες με επίσημη συμφωνία ελεύθερου εμπορίου με τις ΗΠΑ

 
Ποιες είναι οι προκλήσεις για τα CBAM για την επίτευξη του στόχου της μείωσης των παγκόσμιων εκπομπών;

Η μέτρηση των εκπομπών άνθρακα των προϊόντων είναι δύσκολη, ειδικά σε πολύπλοκες παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού, και τα δεδομένα που προκύπτουν ενδέχεται να μην είναι ούτε αξιόπιστα . Οι πολιτικές πιέσεις ενδέχεται να περιορίσουν το πεδίο εφαρμογής του CBAM. Στοχεύοντας τη βιομηχανική μεταποίηση και αγνοώντας βιομηχανίες υψηλής ρύπανσης όπως οι μεταφορές και η γεωργία, το CBAM της ΕΕ μπορεί να είναι ανεπαρκές για την επίτευξη των κλιματικών στόχων της ΕΕ . Οι ευρωπαίοι κατασκευαστές ανησυχούν επίσης για τους περίπλοκους κανόνες και το αυξημένο κόστος παραγωγής, καθώς η εφαρμογή του CBAM είναι πιθανό να απαιτεί από αυτούς να αγοράζουν άδειες εκπομπών άνθρακα που λαμβάνουν επί του παρόντος δωρεάν . Και η εφαρμογή θα μπορούσε να καθυστερήσει — από τον Μάρτιο του 2024, μόνο το 10% των επιχειρήσεων στη Γερμανία και το 11% στη Σουηδία έχουν αναφέρει τις εκπομπές τους όπως απαιτείται στην ΕΕ.

 
Τι λένε οι λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες για τα CBAM;

Πολλές χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος επικρίνουν το CBAM της Ευρώπης, θεωρώντας το ως άδικο και υποκριτικό φόρο στις εξαγωγές τους. Υποστηρίζουν ότι οι δυτικές χώρες έγιναν πλούσιες με την καύση ορυκτών καυσίμων, είναι υπεύθυνες για το μεγαλύτερο μέρος των ιστορικών παγκόσμιων εκπομπών και έχουν ξοδέψει δεκαετίες χρηματοδοτώντας και προωθώντας την ανάπτυξη ορυκτών καυσίμων και αναθέτοντας σε εξωτερικούς συνεργάτες τη ρύπανση στις αναδυόμενες αγορές. Από την άλλη πλευρά, υποστηρίζουν ότι οι λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες (ΛΑΧ) θέλουν να αναπτυχθούν, εκπέμπουν μικρές ποσότητες αερίων θερμοκηπίου σε σύγκριση με τις πλουσιότερες αντίστοιχές τους, δεν διαθέτουν τη θεσμική ικανότητα να παρακολουθούν τις εκπομπές ή να επενδύουν στην πράσινη τεχνολογία και αναμένουν να επωμιστούν το μεγαλύτερο βάρος κλιματική αλλαγή . Η ΕΕ λέει ότι θέλει να βοηθήσει τις ΛΑΧ στην πράσινη μετάβαση και να παρέχει τεχνική υποστήριξη για τη συμμόρφωση με το CBAM.

Τα CBAM θα ​​μπορούσαν να παραβαίνουν τους κανόνες του ΠΟΕ, να προκαλέσουν εμπορικούς πολέμους ή να είναι δύσκολο να συντονιστούν με τους συμμάχους. Η Κίνα, η Ινδία και η Νότια Αφρική αμφισβητούν τη νομιμότητα του CBAM της ΕΕ και σχεδιάζουν να αμφισβητήσουν την πολιτική στον ΠΟΕ. Η Κίνα, μεταξύ των χωρών που εκτίθενται περισσότερο στο CBAM της Ευρώπης , υπήρξε ιδιαίτερα επικριτική: οι ηγέτες της υποστήριξαν ότι το CBAM θα ​​μπορούσε να υπονομεύσει τον παγκόσμιο αγώνα κατά της κλιματικής αλλαγής και να επιβραδύνει τη μετάβαση στην πράσινη ενέργεια. Η ΕΕ διαφωνεί, υποστηρίζοντας ότι σχεδίασαν το CBAM τους σύμφωνα με τους κανόνες του ΠΟΕ.

 
Πηγή: brookings.edu