Άμυνα και κλίμα: Όταν οι δρόμοι της ανάγκης συναντώνται στην Ευρώπη του αύριο
Η Ευρώπη βρίσκεται σήμερα μπροστά σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι, όπου η επιτακτική ανάγκη για ενίσχυση της αμυντικής της ικανότητας διασταυρώνεται, φαινομενικά αντιθετικά, με την αδήριτη δέσμευση για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Εκ πρώτης όψεως, η εξίσωση φαντάζει δυσεπίλυτη: πώς μπορούν οι ήδη πιεσμένοι προϋπολογισμοί να καλύψουν ταυτόχρονα την προβλεπόμενη αύξηση των αμυντικών δαπανών κατά περίπου 250 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως, φτάνοντας το 3,5% του ΑΕΠ, και την παράλληλη αύξηση των επενδύσεων για το κλίμα κατά 2% του ΑΕΠ, όπως απαιτείται για την επίτευξη των στόχων της ΕΕ; Το σχέδιο ReArm Europe Plan/Readiness 2030 της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που στοχεύει στην κινητοποίηση 800 δισεκατομμυρίων ευρώ για αμυντικές δαπάνες, υπογραμμίζει την κλίμακα της αμυντικής πρόκλησης.
Ωστόσο, μια βαθύτερη ανάλυση, όπως αυτή που παρουσιάζεται στο κείμενο του Simone Tagliapietra για το Bruegel, αποκαλύπτει μια πιο σύνθετη και, παραδόξως, ελπιδοφόρα εικόνα. Πέρα από τον προφανή δημοσιονομικό ανταγωνισμό, αναδύονται επτά κομβικά σημεία σύγκλισης συμφερόντων μεταξύ των αμυντικών και κλιματικών πολιτικών. Αυτά τα σημεία όχι μόνο αμβλύνουν την αντίληψη περί ενός παιχνιδιού μηδενικού αθροίσματος, αλλά προσφέρουν και τη βάση για μια συνεκτική, στρατηγική προσέγγιση που μπορεί να θωρακίσει την Ευρώπη πολλαπλώς.
Επτά πυλώνες μιας κοινής στρατηγικής:
Καθαρή ηλεκτρική ενέργεια: Ασπίδα και κινητήρας. Η μετάβαση σε καθαρές πηγές ηλεκτρισμού, κυρίως από εγχώριες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, αποτελεί θεμέλιο λίθο. Μειώνει την επικίνδυνη εξάρτηση της Ευρώπης από εισαγόμενα ορυκτά καύσιμα, μια ευπάθεια που κατέστη εμφανής με την πρόσφατη ενεργειακή κρίση. Παράλληλα, τα αποκεντρωμένα συστήματα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, όπως τα μικροδίκτυα, ενισχύουν την ανθεκτικότητα των κρίσιμων ενεργειακών υποδομών έναντι απειλών. Για τον ίδιο τον αμυντικό τομέα, μια ασφαλής και ανταγωνιστική παροχή ηλεκτρικής ενέργειας είναι ζωτικής σημασίας, τόσο για την παραγωγική διαδικασία όσο και για τη λειτουργία σύγχρονου εξοπλισμού όπως drones και συστήματα επιτήρησης βασισμένα στην τεχνητή νοημοσύνη. Η δυνατότητα παραγωγής ενέργειας στο πεδίο της μάχης μέσω φορητών ανανεώσιμων συστημάτων προσφέρει ένα επιπλέον στρατηγικό πλεονέκτημα, μειώνοντας την εξάρτηση από ευάλωτες γραμμές ανεφοδιασμού καυσίμων.
Πράσινα καύσιμα: Η ενέργεια της αυτονομίας. Η ανάπτυξη ανανεώσιμων καυσίμων και καυσίμων χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών είναι κρίσιμη για την απανθρακοποίηση των μεταφορών (αεροπορικών, θαλάσσιων, βαρέων οχημάτων) και την εξασφάλιση του ενεργειακού εφοδιασμού των ενόπλων δυνάμεων. Η Ευρώπη κατέχει ηγετική θέση στην έρευνα και ανάπτυξη αυτών των καυσίμων, όμως η παραγωγική της ικανότητα παραμένει περιορισμένη. Η κλιμάκωση αυτού του τομέα δεν θα συμβάλει μόνο στην πλήρη απανθρακοποίηση των μεταφορών, αλλά θα εδραιώσει και έναν παγκοσμίως ανταγωνιστικό ευρωπαϊκό τομέα καθαρής τεχνολογίας, ενισχύοντας παράλληλα την επιχειρησιακή αυτονομία των ευρωπαϊκών στρατιωτικών δυνάμεων, των οποίων η ζήτηση για καύσιμα αυξάνεται.
“Πράσινες” αμυντικές προμήθειες: Μοχλός ανάπτυξης και ασφάλειας. Η υιοθέτηση κριτηρίων βιωσιμότητας στις αμυντικές προμήθειες μπορεί να μετατρέψει τον αμυντικό τομέα σε κινητήρια δύναμη για “καθαρές” βιομηχανίες, όπως ο πράσινος χάλυβας και το αλουμίνιο, χωρίς να υπονομεύεται η ποιότητα των υλικών. Δεδομένου του υψηλού συνολικού κόστους του αμυντικού εξοπλισμού, το “πράσινο ασφάλιστρο” εκτιμάται ως σχετικά αμελητέο.
Δίκαιη μετάβαση στην αυτοκινητοβιομηχανία: Από τις γραμμές παραγωγής στα οχυρά του μέλλοντος. Η μετάβαση στην ηλεκτροκίνηση και η μείωση της ζήτησης για συμβατικά αυτοκίνητα αφήνει ανεκμετάλλευτες παραγωγικές υποδομές. Αυτές μπορούν να αξιοποιηθούν για την ταχεία αναβάθμιση των αμυντικών δυνατοτήτων της Ευρώπης, αντιμετωπίζοντας παράλληλα τις κοινωνικές επιπτώσεις της πράσινης μετάβασης. Παραδείγματα όπως το ενδιαφέρον της Rheinmetall για εργοστάσια της Volkswagen ή της John Cockerill για το εργοστάσιο της Audi στις Βρυξέλλες, καθώς και τα σχέδια της ιταλικής κυβέρνησης για μετατροπή της αυτοκινητοβιομηχανίας, δείχνουν τον δρόμο. Η ΕΕ θα μπορούσε να υποστηρίξει αυτή την αναδιάρθρωση, ενδεχομένως μέσω ενός αναπροσαρμοσμένου Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης.
Κρίσιμες πρώτες ύλες: Ένας κοινός αγώνας. Τόσο η άμυνα όσο και οι καθαρές τεχνολογίες εξαρτώνται από τις ίδιες κρίσιμες πρώτες ύλες. Ο νόμος για τις κρίσιμες πρώτες ύλες (Critical Raw Materials Act) είναι ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση, αλλά η εφαρμογή του πρέπει να αντικατοπτρίζει ρητά τη διττή χρήση πολλών από αυτά τα υλικά, ώστε να αποφευχθεί ο ανταγωνισμός και να υπάρξει συντονισμός για την κοινή ανθεκτικότητα των αλυσίδων εφοδιασμού. Έξυπνες στρατηγικές αποθεματοποίησης, συνεπενδύσεις και καινοτομία στην υποκατάσταση και ανακύκλωση είναι απαραίτητες.
Καινοτομία: Η διπλή έλικα της προόδου. Και οι δύο ατζέντες βασίζονται στην τεχνολογία αιχμής. Η καινοτομία σε ανανεώσιμα καύσιμα, μπαταρίες, φορητά ηλιακά πάνελ και κυκλικότητα έχει οφέλη τόσο για την ευρωπαϊκή άμυνα όσο και για την κοινωνία ευρύτερα. Ο συντονισμός μεταξύ του Ευρωπαϊκού Ταμείου Άμυνας, του Horizon Europe και του Ταμείου Καινοτομίας της ΕΕ, καθώς και η συνεργασία με το ΝΑΤΟ (μέσω του NATO Innovation Fund και του DIANA), μπορούν να ενισχύσουν την ανάδυση και κλιμάκωση καθαρών τεχνολογιών με εφαρμογές στην ασφάλεια.
Ασφάλεια και ετοιμότητα: Η περιβαλλοντική διάσταση της άμυνας. Η ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού και των υποδομών απαιτεί σχεδιασμό για την αντιμετώπιση διαταραχών από κακόβουλες ενέργειες ή ακραία καιρικά φαινόμενα. Αυτός ο σχεδιασμός μπορεί να συμβάλει και στη βιωσιμότητα, για παράδειγμα, μειώνοντας την ανάγκη για επείγουσα χρήση ρυπογόνων σταθμών ηλεκτροπαραγωγής από άνθρακα. Ακόμη και η κατασκευή εφεδρικών αγωγών καυσίμων, αν και φαινομενικά μη βιώσιμη, μπορεί να αποτρέψει την υπερβολική χρήση φορτηγών καυσίμων σε περιόδους κρίσης. Η παρακολούθηση υποδομών και η ναυσιπλοΐα μπορούν να αποτρέψουν οικολογικές καταστροφές. Έτσι, η ασφάλεια συμβάλλει άμεσα στην περιβαλλοντική βιωσιμότητα.
Συμπέρασμα: Προς μια ολιστική ευρωπαϊκή στρατηγική
Η αναγνώριση αυτών των σημείων σύγκλισης δεν είναι απλώς μια ακαδημαϊκή άσκηση. Είναι μια πρόσκληση για αλλαγή παραδείγματος. Αντί να αντιμετωπίζουμε την άμυνα και το κλίμα ως ανταγωνιστικές προτεραιότητες που διεκδικούν περιορισμένους πόρους, η Ευρώπη έχει την ευκαιρία να τις συνθέσει σε μια ολιστική στρατηγική. Μια τέτοια προσέγγιση όχι μόνο θα κατανείμει τους πόρους πιο αποτελεσματικά, αλλά θα δημιουργήσει συνέργειες που θα ενισχύσουν την ευρωπαϊκή ανθεκτικότητα, την ανταγωνιστικότητα και, τελικά, την ασφάλειά της σε έναν ολοένα πιο αβέβαιο κόσμο. Η πρόκληση είναι να μετατραπεί αυτή η θεωρητική σύγκλιση σε συγκεκριμένες, συντονισμένες πολιτικές που θα οικοδομήσουν μια Ευρώπη ισχυρότερη, πιο πράσινη και πιο ασφαλή για τις επόμενες γενιές. Η υιοθέτηση μιας τέτοιας κοινής ατζέντας θα επέτρεπε στην ΕΕ να αναπτύξει μια πιο συνεκτική πολιτική για το μέλλον.
mywaypress.gr – Για αναγνώστες με μεγάλο εύρος προσοχής
