Αναμένεται αυξημένη χρήση του δικαίου των ανθρωπίνων δικαιωμάτων για τις ευθύνες των κυβερνήσεων στις δυσμενείς κλιματικές επιπτώσεις
Μια νέα απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων δημιούργησε ένα ζωτικής σημασίας νέο προηγούμενο
Η απόφαση δείχνει ότι η δικαστική διαμάχη μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να υποχρεωθούν οι κυβερνήσεις να λογοδοτήσουν για τις φιλοδοξίες τους για το κλίμα – αλλά πολλά θα εξαρτηθούν από τα αποτελέσματα της πολιτικής.
Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΔΑ) δημιούργησε σημαντικό προηγούμενο με την απόφασή του της 9ης Απριλίου στην υπόθεση Verein KlimaSeniorinnen Schweiz κ.λπ. Ελβετία υπόθεση.
Στην απόφασή του, το Δικαστήριο αναφέρει ότι η Ελβετία έχει ευθύνη βάσει της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΣΔΑ) να καταπολεμήσει αποτελεσματικά την κλιματική αλλαγή για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των πολιτών της – και ως εκ τούτου μπορεί να θεωρηθεί υπεύθυνη για ανεπαρκείς πολιτικές για το κλίμα και μέτρα μετριασμού.
Η απόφαση βασίστηκε σε υφιστάμενες εθνικές και διεθνείς πράξεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα σχετικά με την κλιματική αλλαγή, συμπεριλαμβανομένης της εγχώριας νομολογίας σε χώρες που έχουν υπογράψει την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΣΔΑ).
Η απόφαση ανέπτυξε σημαντικές αρχές για υποθέσεις κλιματικής αλλαγής, τις οποίες μπορούν να εξετάσουν τα εθνικά δικαστήρια των μελών του ΕΔΑΔ, ενισχύοντας τις νομικές οδούς που μπορούν και πρέπει να χρησιμοποιηθούν στρατηγικά για να φέρουν λογοδοσία στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής.
Μια καίρια υπόθεση για διαφορές που βασίζονται σε δικαιώματα
Η υπόθεση είδε την KlimaSeniorinnen Schweiz (μια ένωση που εκπροσωπεί πάνω από 2.000 ηλικιωμένες Ελβετίδες) και τέσσερις γυναίκες να ζητούν θεραπεία για τα ανεπαρκή μέτρα της ελβετικής κυβέρνησης για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, η οποία υποστήριξε ότι απέτυχε να προστατεύσει την υγεία των μελών της από κινδύνους που συνδέονται με την υπερβολική ζέστη.
Η απόφαση σημαίνει ότι, στην πραγματικότητα, οι θετικές υποχρεώσεις βάσει του άρθρου 8 της Σύμβασης περιλαμβάνουν το δικαίωμα προστασίας από τις αρχές του κράτους από τις δυσμενείς επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στη ζωή, την υγεία, την ευημερία και την ποιότητα ζωής.
Το δικαστήριο εντόπισε κρίσιμα κενά στις διαδικασίες των ελβετικών αρχών για τη θέσπιση σχετικού εγχώριου κανονιστικού πλαισίου για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.
Αυτές περιελάμβαναν την αποτυχία ποσοτικού προσδιορισμού τυχόν εθνικών ανώτατων ορίων εκπομπών αερίων θερμοκηπίου (GHG) μέσω προϋπολογισμού άνθρακα (ή παρόμοιων μέσων) ή την επίτευξη προηγούμενων στόχων μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου για το 2020.
Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε επίσης ότι η αδυναμία των ελβετικών εθνικών δικαστηρίων να ασχοληθούν ουσιαστικά με επιστημονικά στοιχεία σχετικά με την κλιματική αλλαγή ή να παράσχουν θεραπεία στην ένωση και χωρίς να υπάρχουν νομικές οδοί, παραβίασε το δικαίωμα πρόσβασης του προσφεύγοντος στα δικαστήρια (άρθρο 6 της ΕΣΔΑ).
Επί του πεδίου εφαρμογής της αποφάσεως
Η απόφαση του Δικαστηρίου αναπτύσσει σημαντικά τη νομολογία για τα ανθρώπινα δικαιώματα και την κλιματική αλλαγή. Περιγράφει ότι, όταν υπάρχει εικαζόμενη παραβίαση των διατάξεων για τα ανθρώπινα δικαιώματα λόγω κλιματικών επιπτώσεων, θα αξιολογεί κατά πόσον οι κρατικές αρχές μπορούν να αποδείξουν:
- Μέτρα που υποδεικνύουν συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα-στόχο για την επίτευξη μηδενικού ισοζυγίου εκπομπών και προϋπολογισμού ανθρακούχων εκπομπών ή ισοδύναμων μεθόδων·
- ενδιάμεσοι στόχοι και πορείες εκπομπών αερίων θερμοκηπίου·
- Στοιχεία που αποδεικνύουν τη συμμόρφωση με τους στόχους μείωσης των αερίων θερμοκηπίου·
- επικαιροποιήσεις των στόχων μείωσης των αερίων θερμοκηπίου με τη δέουσα επιμέλεια και τα βέλτιστα διαθέσιμα αποδεικτικά στοιχεία·
- Έγκαιρη και συνεπής δράση κατά τον σχεδιασμό και την εφαρμογή της νομοθεσίας και των μέτρων για την κλιματική αλλαγή.
Η απόφαση δεν προβλέπει ένδικα μέσα πέραν αυτών των απαιτήσεων. Η εφαρμογή επαφίεται στα εθνικά δικαστήρια και τους νομοθέτες, ως «σε καλύτερη θέση να αξιολογήσουν τα συγκεκριμένα μέτρα που πρέπει να ληφθούν».
Το δικαστήριο αναγνώρισε ότι η υποβολή πράξεων και αποτυχιών των κρατικών αρχών σε αυστηρό έλεγχο δεν είναι κατάλληλη λόγω της πολυπλοκότητας της κλιματικής μετάβασης.
Αντ ‘αυτού, οι χώρες έχουν σημαντικό περιθώριο για το πώς επιλέγουν να αντιμετωπίσουν τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου.
Ωστόσο, το περιθώριο αυτό είναι στενότερο όταν δεν καθορίζεται νομοθετική και διοικητική πολιτική για την επίτευξη ουδέτερου ισοζυγίου άνθρακα (με τη μορφή νομοθεσίας για το κλίμα και προϋπολογισμών άνθρακα ή άλλων μέσων καθορισμού στόχων εκπομπών).
Οι εξελίξεις στην επιστήμη του κλίματος βοηθούν επίσης στον εντοπισμό των κινδύνων και της ευπάθειας από ένα μεταβαλλόμενο κλίμα. Η υπόθεση αυτή καταδεικνύει ότι τα στοιχεία των εμπειρογνωμόνων σχετικά με την επιστήμη του κλίματος θα διαδραματίζουν ολοένα και μεγαλύτερο ρόλο στις μελλοντικές διαφορές για το κλίμα.
Η απόφαση στέλνει ένα ισχυρό μήνυμα και αναγνωρίζει ότι, στο πλαίσιο της υποχρέωσής τους να προστατεύουν το άρθρο 8 της ΕΣΔΑ, και τα σαράντα επτά κράτη μέλη της ΕΣΔΑ πρέπει να «θεσπίσουν το σχετικό νομοθετικό και διοικητικό πλαίσιο που αποσκοπεί στην αποτελεσματική προστασία της ανθρώπινης υγείας και ζωής».
Ως εκ τούτου, τα εθνικά δικαστήρια θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τις κλιματικές επιπτώσεις και την απόφαση αυτή σε τυχόν μελλοντικές αξιώσεις.
Οι μελλοντικές προκλήσεις
Δεδομένου ότι υπάρχει παραβίαση της ΕΣΔΑ, η Ελβετία υποχρεούται, υπό την εποπτεία μιας Επιτροπής Υπουργών, να επιλέξει τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν σε εθνικό επίπεδο για την αποκατάσταση της παραβίασης για να εκπληρώσει την υποχρέωσή της βάσει του άρθρου 46. Ένα δίκαιο πρόστιμο ικανοποίησης για έξοδα και δαπάνες πρέπει να καταβληθεί στην αιτούσα ένωση.
Η Ελβετία πρέπει να βρει την απαραίτητη συνοχή πολιτικής μεταξύ των νομοθετικών στόχων, των ενδιάμεσων στόχων και των επακόλουθων οδών εκπομπών.
Για να επιτευχθεί ο στόχος τους για μείωση των εκπομπών κατά 50% έως το 2030 σε σύγκριση με τη δεκαετία του 1990, απαιτείται μείωση των εκπομπών κατά 35% το επόμενο έτος. Μέχρι στιγμής, έχει υπάρξει μείωση των εκπομπών κατά 20% – ένας στόχος που είχε τεθεί για το 2020 και δεν είχε επιτευχθεί τότε.
Στο εξής, τα εθνικά δικαστήρια στην Ελβετία θα έχουν ουσιαστικό ρόλο στον τρόπο με τον οποίο αναπτύσσεται ο νόμος. Οι επερχόμενες υποθέσεις μπορούν επίσης να γίνουν πιο εξελιγμένες, δίνοντας μεγαλύτερη προσοχή στο ποιος μπορεί να φέρει τέτοιες υποθέσεις, το παραδεκτό και, το σημαντικότερο, πώς εφαρμόζεται η ΕΣΔΑ στις κλιματικές επιπτώσεις στα άτομα.
Οι υφιστάμενοι μηχανισμοί πρέπει να προσαρμοστούν για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, όπως έχει κάνει το ΕΔΔΑ. Οι αποτελεσματικές πολιτικές για την κλιματική αλλαγή πρέπει να σχεδιαστούν σε εγχώριο επίπεδο και να αποτελέσουν αντικείμενο διαπραγμάτευσης σε διεθνή φόρουμ πολιτικής – όπως η διάσκεψη των μερών της UNFCCC. Ωστόσο, όπου οι κυβερνήσεις αποτυγχάνουν να επιτύχουν πρόοδο, μπορεί να αναμένεται αυξημένη χρήση του δικαίου των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Η υπόθεση έδειξε επίσης ότι οι διαφορές που βασίζονται στα δικαιώματα, όταν χρησιμοποιούνται στρατηγικά, έχουν μια δύναμη κινητοποίησης που εκτείνεται πέρα από μια μεμονωμένη περίπτωση, ικανή να ενισχύσει την ευαισθητοποίηση του κοινού για την ανάγκη μεγαλύτερης δράσης για την κλιματική αλλαγή.
Αυξάνει την κατανόηση των κυβερνήσεων ότι μπορούν και θα θεωρηθούν υπεύθυνες για την αδράνεια σχετικά με την κλιματική αλλαγή – και βοηθά τους νομικούς θεσμούς να κατανοήσουν καλύτερα πώς να ασχοληθούν με τις υποθέσεις κλιματικής αλλαγής.
Ωστόσο, ενώ το δικαστήριο έχει δημιουργήσει ένα ζωτικό προηγούμενο, η τελική επιτυχία θα καθοριστεί από το αν μπορεί να ενθαρρύνει τον λόγο και τα αποτελέσματα της πολιτικής στην Ελβετία και σε άλλα κράτη μέλη της ΕΣΔΑ.
Πηγή: chathamhouse.org
