Δημιουργικές κοινωνίες, εύρωστη επιχειρηματική κοινότητα και προοδευτικές νοοτροπίες
Η πρόσφατη δημοσίευση της τρίτης μελέτης για τον παγκόσμιο δείκτη δημιουργικότητας (Global Creativity Index) είναι ευκαιρία να δούμε και πάλι ορισμένες πραγματικότητες που αναδεικνύουν αδυναμίες και ισχυρά πλεονεκτήματα της χώρας μας, σημειώνει σχετική ανάλυση του ΣΕΒ στο εβδομαδιαίο δελτίο του για την Ελληνική οικονομία.
Συγκεκριμένα, φαίνεται ότι ενώ έχουμε πολλές δυνατότητες, οι νοοτροπίες που επικρατούν στη χώρα θέτουν φραγμούς στην πρόοδο και ανάπτυξη. Αυτό τουλάχιστον προκύπτει από την ανάγνωση των στοιχείων που αναφέρονται σε επιμέρους δείκτες και μετράνε την θέση μιας χώρας σε θέματα τεχνολογίας, ανεκτικότητας και ταλέντου. Συγκεκριμένα, η χώρα μας έχει ιδιαίτερα χαμηλή επίδοση ειδικά στο θέμα της ανεκτικότητας (Πίνακας 5).
Η έρευνα του Καναδικού Martin Prosperity Institute μας δείχνει ότι οι πιο δημιουργικές χώρες ευημερούν πιο πολύ, είναι πιο πλούσιες, έχουν υψηλότερο βαθμό ανάπτυξης, είναι πιο αστικοποιημένες και έχουν καλύτερες επιδόσεις στο θέμα της οικονομικής και κοινωνικής ισότητας. Επιπλέον, η μελέτη εντοπίζει ισχυρή θετική συσχέτιση ανάμεσα στον δείκτη ανεκτικότητας και την ανταγωνιστικότητα καθώς και ανάμεσα στην επιχειρηματικότητα και την ύπαρξη ταλέντου σε μια χώρα. Η ανάδειξη του κεντρικού ρόλου της επιχειρηματικότητας και της ύπαρξης ταλέντου σε ένα δημιουργικό περιβάλλον που οδηγεί στην ευημερία, μας οδηγεί στην ανάλυση μιας άλλης έρευνας, η οποία χρησιμοποιείται κάθε χρόνο για τη σύνταξη του Δείκτη Παγκόσμιας Επιχειρηματικότητας (η έκδοση για το 2015 δημοσιοποιήθηκε το Νοέμβριο 2014).
Όπως δείχνει το Διάγραμμα 14 η επιχειρηματικότητα και η δημιουργικότητα, όπως τις μετράνε οι δύο αυτοί δείκτες, πράγματι έχουν ιδιαίτερα ισχυρή και θετική συσχέτιση.
Η έρευνα για την επιχειρηματικότητα καταγράφει ορισμένες από τις σημαντικές δυνατότητες που έχει η χώρα μας, όπως εκφράζονται από το ανθρώπινο κεφάλαιο, την απορρόφηση τεχνολογιών και τη διεθνοποίηση (ως απόρροια της συμμετοχής στην Ε.Ε.). Από την άλλη πλευρά, και αυτή η έρευνα καταγράφει σημαντική υστέρηση σε θέματα που αφορούν τις νοοτροπίες και που αφορούν ειδικά την επιχειρηματικότητα και δημιουργικότητα. Έτσι στη χώρα μας οι επιχειρηματίες εντοπίζουν λίγες ευκαιρίες (σημείο που εντοπίζει και η έκθεση του ΟΟΣΑ για την επιχειρηματικότητα το 2015), επικρατεί χαμηλή αποδοχή του επιχειρηματικού κινδύνου, υπάρχει έλλειψη προσδοκιών για υψηλή ανάπτυξη και επικρατεί αδύναμη πολιτιστική υποστήριξη στα επιχειρηματικά εγχειρήματα. Ειδικά σε ότι αφορά την αποδοχή του κινδύνου και την πολιτιστική υποστήριξη, είναι αξιοσημείωτο ότι σύμφωνα με στοιχεία του ΟΟΣΑ η Ελλάδα εμφανίζει το μεγαλύτερο, μετά τη Ρωσία, φόβο αποτυχίας στα επιχειρηματικά εγχειρήματα .
Αυτή η έντονη φοβία αποτυχίας και η συνολικά αρνητική κουλτούρα ως προς την επιχειρηματικότητα αλλά και την αποδοχή της διαφορετικότητας στην Ελλάδα είναι πολύ πιθανό να οφείλεται σε καταστάσεις που σχετίζονται με τον τρόπο με τον οποίο το ρυθμιστικό πλαίσιο και το κράτος αντιμετωπίζουν τη νέα επιχειρηματικότητα, η οποία δεν ακολουθεί εδραιωμένα μονοπάτια και έχει τη δυνατότητα να επιφέρει ριζικές ανατροπές στην αγορά. Ένα τέτοιο περιβάλλον αυστηρής ρύθμισης της οικονομίας που αποθαρρύνει τις νέες ευκαιρίες και το διαφορετικό (σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του Kauffman Foundation, Πίνακας 6), περιορίζει τον πειραματισμό της οικονομίας γύρω από το νέο, και οδηγεί σε ατροφία τους οργανισμούς και τα άτυπα δίκτυα που υποστηρίζουν τις νέες προσπάθειες με ένα ευρύ φάσμα υπηρεσιών, από την ανταλλαγή εμπειριών έως τη χρηματοδότηση (τη χρησιμότητα των οποίων αναδεικνύει άλλη μελέτη του ίδιου ιδρύματος).
Μια τέτοια κατάσταση είναι συμβατή με μια ροπή προς συντηρητικές νοοτροπίες που ευνοούν την αναδιανομή έναντι της ανάπτυξης σύμφωνα με άλλες μελέτες (πχ μελέτη των Alesina & Angeletos) αλλά και τη διαφθορά (πχ κεφάλαιο του Lambsdorff στον τόμο της Rose-Ackerman). Η κατάσταση αυτή υπονομεύει άμεσα τις προοπτικές ανάπτυξης της χώρας και τελικά την ικανότητα της να εξασφαλίσει οικονομική και κοινωνική ευημερία στους πολίτες της. Αυτό φαίνεται και από το γεγονός ότι ενώ η χώρα έχει σύμφωνα με στοιχεία του ΟΟΣΑ μια ισχυρή ροπή προς τις επιχειρήσεις μικρού μεγέθους, πολύ λίγες από αυτές είναι επιχειρήσεις ταχείας ανάπτυξης (δηλαδή οι μικρές επιχειρήσεις της Ελλάδας δεν είναι το είδος της επιχείρησης που σύμφωνα με στοιχεία του ΟΟΣΑ και σχετικές μελέτες συνεισφέρουν κρίσιμα στη δημιουργία απασχόλησης). Την ίδια ώρα μελέτη του ιδρύματος Brookings αναφέρει το ρόλο που μπορεί να έχουν σημαίνουσες επιχειρήσεις στην ανάπτυξη τοπικών καινοτόμων οικοσυστημάτων, αναδεικνύοντας τη σημασία ύπαρξης καταρχήν κάποιας παραγωγικής δραστηριότητας και μιας κρίσιμης μάζας μεγαλύτερων επιχειρήσεων με επαρκή τοπική διασπορά. Η υστέρηση της Ελλάδας σε αυτά τα πεδία είναι ιδιαίτερα δυσμενής εξέλιξη, καθώς μια πρόσφατη μελέτη του δικτύου Endeavor καταγράφει ότι οι επιχειρηματίες εγκαθίστανται σε μια πόλη με κριτήρια παράγοντες ανάπτυξης και ποιότητας ζωής της πόλης ενώ μετά την εκκίνηση του επιχειρηματικού τους εγχειρήματος, θεωρούν πολύ απίθανο να φύγουν από την πόλη. Βλέπουμε δηλαδή πως το επιχειρηματικό περιβάλλον και οι νοοτροπίες ακυρώνουν τα φυσικά πλεονεκτήματα της χώρας σε θέματα ποιότητας ζωής, καθώς και τα άλλα ισχυρά της πλεονεκτήματα που σχετίζονται με το εκπαιδευμένο και ταλαντούχο ανθρώπινο δυναμικό. Το τελικό αποτέλεσμα είναι να μην προσελκύονται επιχειρηματίες οι οποίοι πριν την ίδρυση της επιχείρησης τους ανήκουν σε ομάδα με ιδιαίτερα μεγάλη γεωγραφική κινητικότητα. Σημειώνεται ότι οι φορολογικοί συντελεστές (εξαιρουμένων βέβαια καφκικών υπερβολών) καταγράφονται από τη μελέτη αυτή ως χαμηλής σημασίας κριτήριο για τους επιχειρηματίες σε ότι αφορά την απόφαση τους να εγκατασταθούν σε μια πόλη, σε αντίθεση με το διαθέσιμο ταλέντο και την επάρκεια των προμηθευτών, που αξιολογούνται ως υψηλής σημασίας κριτήρια. Με άλλα λόγια, οι νοοτροπίες μας και η στάση του κράτους διώχνουν μια επιχειρηματική κοινότητα που προσφέρει δυναμισμό και ανάπτυξη όπου εγκαθίσταται και μάλιστα είναι και διατεθειμένη να πληρώσει (εύλογους εννοείται) φόρους. Οι διαπιστώσεις αυτές συμπληρώνουν τα συμπεράσματα μελέτης της ICAP σχετικά με τη μετανάστευση ταλέντου και επιστημόνων από τη χώρα αλλά και τα αποτελέσματα της ετήσιας έρευνας ανταγωνιστικότητας του WEF που καταγράφουν υψηλή διαθεσιμότητα ταλέντου (ειδικά στα χρόνια της κρίσης) αλλά και σταδιακή αποψίλωση του αριθμού των προμηθευτών (Διάγραμμα 16)
