Είναι ένας νέος εμπορικός πόλεμος προ των πυλών;
Πιθανές επιπτώσεις ενός εμπορικού πολέμου – Το παγκόσμιο εμπόριο σε σημείο καμπής-Ο εμπορικός προστατευτισμός ως παράγοντας δημιουργίας ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος και ο ρόλος του ΠΟΕ
Ο εμπορικός προστατευτισμός, αποτελεί έκφραση προστασίας των εγχώριων βιομηχανιών, έναντι του εξωτερικού ανταγωνισμού μέσω της επιβολής δασμών, επιδοτήσεων, συμμετοχή σε ζώνες ελεύθερου εμπορίου ή τελωνειακές ενώσεις, ποσοστώσεων στις εισαγωγές ή άλλων περιορισμών, που στόχο έχουν να καταστήσουν τα εγχώρια αγαθά, περισσότερο ανταγωνιστικά έναντι των εισαγόμενων. Η προστασία των εγχώριων προϊόντων και η προώθηση των εξαγωγών, μέσω της επιβολής εμποδίων στην εμπορική δραστηριότητα, έχει χρησιμοποιηθεί ιστορικά σε οικονομίες των οποίων η βιομηχανία, γνώρισε ύφεση. Είναι γεγονός, ότι οι πολιτικές εμπορικού προστατευτισμού έχουν εφαρμοσθεί από πολλές χώρες, παρότι η πλειονότης των οικονομολόγων συμφωνεί, ότι η παγκόσμια οικονομία επωφελείται από το ελεύθερο εμπόριο.
Η δημιουργία του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ) το 1995 ως αντικαταστάτη της Γενικής Συμφωνίας Δασμών και Εμπορίου (GATT), επέτυχε να μετριάσει τις πολιτικές εμπορικού προστατευτισμού, με στόχο τη διευκόλυνση της εμπορικής δραστηριότητας προς όφελος της παγκόσμιας οικονομίας. Με την ένταξη στον ΠΟΕ τα κράτη-μέλη υπόκεινται σε δικαιώματα και υποχρεώσεις, βάσει των οποίων αποφεύγονται μονομερείς παρεμβατικές ενέργειες, με αποτέλεσμα την καθιέρωση ενός ρυθμιστικού κώδικα συμπεριφοράς.
Είναι ένας νέος εμπορικός πόλεμος προ των πυλών;
Ωστόσο, η απόφαση του προέδρου των ΗΠΑ να μεταβάλει τους συσχετισμούς της παγκοσμιοποιήσεως προς όφελος των ΗΠΑ, κλόνισε τα θεμέλια του παγκόσμιου εμπορίου, καθώς ήλθε να επιβαρύνει δασμολογικά, προϊόντα αξίας δισεκατομμυρίων δολαρίων από την Κίνα, την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), το Μεξικό και τον Καναδά. Η κίνηση των ΗΠΑ έχει εκληφθεί ως αρχή ενός εμπορικού πολέμου, αφού η συγκεκριμένη απόφαση έχει προκαλέσει την αντίδραση των άλλων χωρών μέσω της επιβολής αντίμετρων, ωθώντας σε μια γενικευμένη κατάσταση που μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τις οικονομίες πολλών χωρών και να εντείνει τις πολιτικές εντάσεις μεταξύ τους. Αφορμή του εμπορικού πολέμου αποτέλεσε η απόφαση του προέδρου των ΗΠΑ να επιβάλει δασμούς στις εισαγωγές χάλυβα και αλουμινίου από την ΕΕ και την Κίνα με γνώμονα την προστασία της απασχολήσεως και τη βελτίωση των εμπορικών συμφωνιών υπέρ των ΗΠΑ.
Πιθανές επιπτώσεις ενός εμπορικού πολέμου
Πρόσφατη μελέτη της Oxford Economics (Adam Slater, Τhe impacts of rising protectionism, July 2018) στην προσπάθεια προσεγγίσεως των επιπτώσεων ενός εμπορικού πολέμου στις μέρες μας, παραλληλίζει τη σημερινή κατάσταση με εκείνην της περιόδου 1929-1932. Λαμβάνοντας υπόψη, τη σημειωθείσα άνοδο του προστατευτισμού της περιόδου της «Μεγάλης Υφέσεως» (1929-1932), τεκμαίρεται, ότι οι οικονομικές συνέπειες ενός εμπορικού πολέμου που θα ξεκινούσε με την πρωτοβουλία των ΗΠΑ το 2018, θα μπορούσε να διαρκέσει για δεκαετίες. Ειδικότερα, στην περίοδο της «Μεγάλης Υφέσεως» οι επιπτώσεις διήρκεσαν τουλάχιστον μέχρι τη δεκαετία του 1960 με τις μικρές οικονομίες να πλήττονται περισσότερο. Χαρακτηριστικά αναφέρεται, ότι από το 1929 έως το 1932, ο λόγος του παγκόσμιου εμπορίου προς το παγκόσμιο ΑΕΠ υποχώρησε από το 19 % στο 10%, ενώ παρέμεινε σε χαμηλά επίπεδα για πολλά έτη. Χαρακτηριστικά αναφέρεται, ότι στα τέλη της δεκαετίας του 1960, ο συγκεκριμένος λόγος ήταν οριακά υψηλότερος από το επίπεδο του 1929 (Γράφημα 9).
Γράφημα 9. Παγκόσμιο εμπόριο ως ποσοστό του παγκόσμιου ΑΕΠ
Όπως ήταν αναμενόμενο, στη διάρκεια της δεκαετίας του 1930, οι μικρότερες οικονομίες δοκιμάσθηκαν περισσότερο, καθώς το εμπόριο άρχισε να συγκεντρώνεται πέριξ των μεγάλων οικονομιών. Συγκεκριμένα, επηρεάσθηκαν οι αναδυόμενες οικονομίες – κάτι που αναμένεται ότι θα συμβεί επίσης και στη διάρκεια του εμπορικού πολέμου που έχει ξεκινήσει στις μέρες μας. Ο κυριότερος αντίκτυπος για τις αναδυόμενες οικονομίες, ήταν η πτώση των τιμών των βασικών εμπορευμάτων, η οποία με τη σειρά της επιδρούσε ανασταλτικά στην οικονομική ανάπτυξη, καθώς η πλειονότητα των εν λόγω οικονομιών εξαρτάται σε σημαντικό βαθμό από τις εξαγωγές βασικών εμπορευμάτων. Επιπροσθέτως, όπως επιβεβαιώνει το παρελθόν, οι εμπορικοί πόλεμοι επιδεινώνουν τα οικονομικά προβλήματα και οδηγούν σε απώλειες θέσεων εργασίας και έξαρση του πληθωρισμού.
Το παγκόσμιο εμπόριο σε σημείο καμπής
Η χρηματοοικονομική κρίση και η παγκόσμια ύφεση που ακολούθησε την κατάρρευση της Lehman Brothers έχουν οδηγήσει στην επιβράδυνση του παγκόσμιου εμπορίου. Τάση η οποία αναμένεται να συνεχισθεί, εφόσον γενικευθεί ο εμπορικός προστατευτισμός. Η επιβολή δασμών προκαλεί μείωση της αποτελεσματικότητας των παραγωγικών συντελεστών, οδηγεί σε αναποτελεσματική κατανομή των παραγωγικών πόρων και σε εξασθένιση της παραγωγής-καταναλώσεως σε παγκόσμιο επίπεδο. Η επιστροφή στον προστατευτισμό μπορεί να προκαλέσει σημαντικές στρεβλώσεις στην αγορά αγαθών και υπηρεσιών και να δρομολογήσει νέες συμμαχίες με γενικότερες εμπορικές και γεωπολιτικές επιπτώσεις. Ωστόσο, οι απώλειες στην οικονομική δραστηριότητα μακροχρόνια στην περίπτωση ενός εμπορικού πολέμου το 2018, ενδέχεται να είναι μικρότερες, καθώς ο σημερινός προστατευτισμός δεν είναι της ιδίας κλίμακος από εκείνον της δεκαετίας του 1930.
Πηγή: Εβδομαδιαίο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων της Διευθύνσεως Οικονομικών Μελετών της Alpha Bank
