Η Τουρκία αποτελεί εστία ανησυχίας, αλλά όχι πανικού
Η δραματική πτώση της τουρκικής λίρας τις τελευταίες εβδομάδες έχει προκαλέσει αναταραχή στις χρηματοπιστωτικές αγορές. Ωστόσο αρκετοί επενδυτές εκτιμούν, ότι δεν είναι ικανή να προκαλέσει την επόμενη χρηματοοικονομική κρίση. Οι ραγδαίες εξελίξεις στη χρηματαγορά της Τουρκίας συνέπεσαν χρονικά με μια περίοδο που οι επενδυτές είναι προβληματισμένοι για την κλιμάκωση των εμπορικών διαφορών, την αύξηση των επιτοκίων στις ΗΠΑ και τις οικονομικές προοπτικές της Κίνας. Παράλληλα έχουν καταγραφεί εκροές επενδυτικών κεφαλαίων από τις αναδυόμενες οικονομίες, καθώς οι επενδυτές ανησυχούν ότι χώρες, οι οποίες αντιμετωπίζουν μεγάλα ελλείμματα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών όπως η Βραζιλία, η Νότια Αφρική και η Αργεντινή, θα δεχθούν ενδεχομένως παρόμοιες πιέσεις με αυτές της Τουρκίας.
Η Τουρκία αντιμετωπίζει μια συναλλαγματική κρίση τους τελευταίους πέντε μήνες, με κύριο χαρακτηριστικό την έντονη υποτίμηση του νομίσματός της έναντι του δολαρίου. Η κρίση ξεκίνησε με την ενίσχυση του δολαρίου και την αύξηση των επιτοκίων στις ΗΠΑ. Η άνοδος των επιτοκίων στις ΗΠΑ και η διασταλτική νομισματική πολιτική στην Τουρκία, είχαν ως αποτέλεσμα να απωλέσει την ελκυστικότητα της η επενδυτική στρατηγική, που περιλαμβάνει δανεισμό με χαμηλό επιτόκιο (δολάριο ΗΠΑ) και επενδυτικές τοποθετήσεις σε λίρα Τουρκίας που προσέφεραν υψηλότερο ποσοστό αποδόσεως (carry trade strategy). Η επιτοκιακή διαφορά, ενθάρρυνε τους επενδυτές να περιορίσουν τις υψηλού κίνδυνου τοποθετήσεις τους στην Τουρκία, προκαλώντας την πτώση της τουρκικής λίρας έναντι του δολαρίου. Έχοντας να αντιμετωπίσει τις πιέσεις του εθνικού της νομίσματος η Κεντρική Τράπεζα της Τουρκίας (CBRT), αποφάσισε να ξεκινήσει την άνοδο των επιτοκίων της, στοχεύοντας στην επαναφορά των ξένων κεφαλαίων στην Τουρκία και τη στήριξη της συναλλαγματικής της ισοτιμίας. Σημειώνεται ότι η CBRT έχει αυξήσει τα επιτόκιά της από τον Απρίλιο, κατά 500 μονάδες βάσεως.
Εν γένει, η Τουρκία θεωρείται μία σχετικά ευάλωτη αναδυόμενη οικονομία. Μολονότι εξακολουθεί να έχει πολύ υψηλά ποσοστά αυξήσεως του ΑΕΠ (7,4% το 2017), υπάρχουν αρκετές αδυναμίες όπως ο υψηλός πληθωρισμός (Ιούλιος: 15,9%) και η ύπαρξη «δίδυμων ελλειμμάτων» τόσο σε δημοσιονομικό επίπεδο, όσο και σε επίπεδο ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών (Ιούνιος 2017 – Ιούνιος 2018: $57,4 δισ.). Επιπροσθέτως, η χώρα εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις εισροές ξένων κεφαλαίων, καθιστώντας την επισφαλή σε μια «αλλαγή διαθέσεως» των επενδυτών.
Η οικονομία της Τουρκίας αντιπροσωπεύει λιγότερο από το 1% του παγκόσμιου ΑΕΠ, ενώ η διεθνής έκθεση στον τραπεζικό τομέα της Τουρκίας είναι σχετικά μικρή. Οι τράπεζες της Ισπανίας είναι οι περισσότερο εκτεθειμένες, καθώς έχουν δανειακές απαιτήσεις περί τα $81 δισ., σύμφωνα με την Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών (BIS). Η έκθεση των τραπεζών της Ισπανίας στην Τουρκία ισοδυναμεί με το 6,2% του ΑΕΠ της Ισπανίας, μεγάλο τμήμα του οποίου οφείλεται στο μερίδιο που κατέχει μια τράπεζα της χώρας, στη δεύτερη μεγαλύτερη ιδιωτική τράπεζα της Τουρκίας. Το άμεσο πρόβλημα για τις τουρκικές τράπεζες είναι ότι πολλά από τα περιουσιακά τους στοιχεία, σχετίζονται με δάνεια σε ξένο νόμισμα. Η σταδιακή εξασθένιση της αγοραστικής δυνάμεως της τουρκικής λίρας, έχει ως αποτέλεσμα τα συγκεκριμένα δάνεια να γίνονται ακριβότερα για τους δανειολήπτες (κυρίως επιχειρήσεις) προκαλώντας άνοδο του πιστωτικού κινδύνου και συνεπώς των επισφαλών απαιτήσεων. Ο δανεισμός των επιχειρήσεων σε ξένο νόμισμα, ο οποίος εκτιμάται περί το 40% του ΑΕΠ, καθίσταται τροχοπέδη της αναπτυξιακής διαδικασίας, εφόσον συνεχισθεί η εξασθένιση της τουρκικής λίρας.
Η διολίσθηση της τουρκικής λίρας έναντι κυρίως του δολαρίου ΗΠΑ, όπως επισημαίνει σε σχετική έκθεση του, το Διεθνές Χρηματοπιστωτικό Ινστιτούτο (Global Macro Views: Turkey’s Sudden Stop Αυγ.21), είναι η μεγαλύτερη, συγκριτικά με προηγούμενες κρίσεις που έπληξαν τις αναδυόμενες οικονομίες. Συγκεκριμένα, η λίρα έχει απωλέσει πάνω από το 60% της αξίας της έναντι του δολαρίου από την αρχή του έτους (Bloomberg Αυγ.21).
Η υποτίμηση της λίρας εκτιμάται ότι θα συμπιέσει το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών, καθώς θα περιορίσει τις εισαγωγές και
θα ενισχύσει τις εξαγωγές. Ο περιορισμός του ελλείμματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών θα συμβάλει στη συγκράτηση των απαιτήσεων για εξωτερική χρηματοδότηση, ωστόσο οι ανάγκες χρηματοδοτήσεως θα παραμείνουν σημαντικές εξαιτίας του εξωτερικού χρέους των επιχειρήσεων. Επισημαίνεται, ότι οι ανάγκες χρηματοδοτήσεως από το εξωτερικό για το υπόλοιπο του έτους και για το 2019 είναι σημαντικά υψηλές κυρίως λόγω αποπληρωμών ιδιωτικού χρέους.
Η Τουρκία καλείται να αντιμετωπίσει μια συγκυρία η οποία αποτελεί προϊόν τόσο οικονομικών, όσο και πολιτικών χειρισμών. Τα οικονομικά ζητήματα που καλείται να επιλύσει είναι αποτέλεσμα μιας νοοτροπίας για δημιουργία οικονομικής αναπτύξεως με κάθε κόστος, χωρίς να δίδεται ιδιαίτερη προσοχή στα αυξανόμενα ελλείμματα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών, στο επίπεδο του χρέους και στην επιτάχυνση του πληθωρισμού. Προκειμένου να αντιμετωπισθεί με αποτελεσματικό τρόπο η οικονομική κρίση, οι υπεύθυνοι λήψης αποφάσεων, θα πρέπει να εστιάσουν την προσοχή τους στην υπερθέρμανση της οικονομίας και στην έλλειψη ανεξαρτησίας της Κεντρικής Τραπέζης. Η Τουρκία αποτελεί εστία ανησυχίας, αλλά όχι πανικού.
Πηγή: Εβδομαδιαίο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων της Διευθύνσεως Οικονομικών Μελετών της Alpha Bank
