Οι κοινωνικές επιπτώσεις του τρίτου μνημονίου
• Το συνταξιοδοτικό είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τη μεταρρύθμιση του συστήματος κοινωνικής προστασίας αλλά και την αντιμετώπιση της αδήλωτης εργασίας
• Οι μεταρρυθμίσεις που προκρίνει το μνημόνιο στοχεύουν στον διαχωρισμό του ρόλου του συνταξιοδοτικού και του συστήματος κοινωνικής προστασίας
Σε ευθυγράμμιση με τις οδηγίες πολιτικής του Προέδρου Jean-Claude Juncker, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις 19/8/2015 δημοσίευσε ως κείμενο εργασίας (βλέπε INFO) την ανάλυση της για τις κοινωνικές επιπτώσεις του νέου προγράμματος σταθερότητας της Ελλάδος.
Το κείμενο αυτό έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον καθώς αποτελεί μια ολοκληρωμένη σύνθεση τόσο των προκλήσεων που αντιμετωπίζει η Ελλάδα όσο και του ρόλου που έχουν να παίξουν στην αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων οι επιμέρους δράσεις του τρίτου μνημονίου. Η έκθεση αυτή, παρόλο που αφενός είναι σύντομη για ένα τόσο σημαντικό θέμα και αφετέρου παραπέμπει για τεκμηρίωση σε ορισμένες τεχνικές εκθέσεις που βασίζονται σε υποθέσεις που δεν είναι υπεράνω κριτικής, θέτει βασικά ερωτήματα στα οποία πρέπει να απαντήσει με ειλικρίνεια η ελληνική κοινωνία. Οι πολίτες αντιμετωπίζουν με δέος την υλοποίηση των προαπαιτούμενων του τρίτου μνημονίου που στη συντριπτική τους πλειοψηφία αποτελούσαν και προαπαιτούμενα του πρώτου μνημονίου και δεν έχουν υλοποιηθεί μέσα σε πέντε χρόνια γιατί το πολιτικό σύστημα δίσταζε να ενστερνιστεί υπό τον φόβο των κοινωνικών επιπτώσεων.
Το κείμενο εργασίας προσεγγίζει τις μεταρρυθμίσεις μέσω τριών ερωτημάτων:
- Πώς κατανέμονται τα βάρη στα διάφορα κοινωνικά στρώματα;
- Ποιες μεταρρυθμίσεις έχουν άμεση θετική επίπτωση στην κοινωνική κατάσταση;
- Ποια μέτρα θα απαλύνουν την κοινωνική ανέχεια;
Το πιο σημαντικό, ποσοτικά και ποιοτικά, για την κοινωνία ζήτημα που προκύπτει από το κείμενο αυτό είναι ότι το συνταξιοδοτικό είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τη μεταρρύθμιση του συστήματος κοινωνικής προστασίας αλλά και την αντιμετώπιση της αδήλωτης εργασίας. Στην Ελλάδα το συνταξιοδοτικό σύστημα λειτουργούσε για δεκαετίες ουσιαστικά με διπλό ρόλο – αυτόν του συνταξιοδοτικού και ταυτόχρονα αυτόν του «διχτυού ασφαλείας» για την κοινωνία. Ο κατακερματισμός και η αδιαφάνεια όμως είχαν ως αποτέλεσμα το σύστημα να προσφέρει παροχές εντελώς δυσανάλογες ως προς τις εισφορές και τις πραγματικές ανάγκες σε ορισμένους προνομιούχους την ίδια ώρα που κοινωνικές ομάδες με πραγματικές ανάγκες, ειδικά στην παρούσα συγκυρία, παρέμειναν χωρίς ουσιαστική υποστήριξη.
Επιπλέον, με αφορμή την κάλυψη κοινωνικών αναγκών, το σύστημα έδινε παροχές με λίγα χρόνια υπηρεσίας. Αυτό συνεπαγόταν ταχεία συνταξιοδότηση σε εργαζόμενους για παράδειγμα στο δημόσιο και σε ΔΕΚΟ, όπου η απασχόληση είναι συνεχούς ασφάλισης για όλα τα χρόνια και η απασχόληση πλήρης, ενώ για άλλους εργαζόμενους στον ιδιωτικό τομέα έδινε τη δυνατότητα εξασφάλισης σύνταξης με λίγα χρόνια ασφαλισμένης εργασίας, ενθαρρύνοντας έτσι την αδήλωτη εργασία στα υπόλοιπα χρόνια του επαγγελματικού βίου. Οι μεταρρυθμίσεις που προκρίνει το μνημόνιο στοχεύουν στον διαχωρισμό του ρόλου του συνταξιοδοτικού και του συστήματος κοινωνικής προστασίας. Η διασύνδεση εισφορών με παροχές στο συνταξιοδοτικό με την απάλειψη των δυνατοτήτων συνταξιοδότησης με λίγα χρόνια εργασίας και την κατάργηση παροχών που εμφανώς ξεπερνούν τις εισφορές θα εξυγιάνει το συνταξιοδοτικό αλλά σίγουρα θα πλήξει αυτούς που σήμερα εξαρτώνται από το «ελάχιστο δίχτυ ασφαλείας» που παρέχει ακόμα και σήμερα το συνταξιοδοτικό. Για αυτό το μνημόνιο δίνει τόσο μεγάλη σημασία στην ανάπτυξη του συστήματος κοινωνικής προστασίας, με το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα να είναι μέρος μόνο αυτού του συστήματος. Το σύστημα αυτό παραδοσιακά στην Ελλάδα είναι αδύναμο, αναποτελεσματικό και έχει ελάχιστη επίπτωση στην μείωση της φτώχειας και των υλικών στερήσεων (Διάγραμμα 12).
Οι μεταρρυθμίσεις σε αυτό το σύστημα που θα αυξήσουν την αποτελεσματικότητα με την έννοια ότι τα χρήματα και οι παροχές θα πηγαίνουν ακριβώς σε εκείνους που τις χρειάζονται είναι κρίσιμες μεταρρυθμίσεις που πρέπει να συνοδεύουν σε κάθε βήμα τη μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού. Μόνο έτσι η αφαίρεση του, ακριβού και αναποτελεσματικού, «διχτυού ασφαλείας» που παρέχει το συνταξιοδοτικό δεν θα αφήσει ευάλωτες τις αδύναμες κοινωνικές ομάδες αλλά θα αντικαθίσταται από ένα πιο αποτελεσματικό σύστημα κοινωνικής προστασίας, που με λιγότερα χρήματα θα πετυχαίνει καλύτερες επιδόσεις στην αντιμετώπιση της φτώχειας και υλικής στέρησης – τον δείκτη επίδοσης δηλαδή που αξιολογεί ένα τέτοιο σύστημα.
INFO: assessment_social_impact_en
Πηγή: Εβδομαδιαίο δελτίο για την ελληνική οικονομία, ΣΕΒ
