ΣΕΒ: Απελευθέρωση αγορών και ενίσχυση του ανταγωνισμού

Η τρίτη εφαρμογή της «εργαλειοθήκης αξιολόγησης συνθηκών ανταγωνισμού» (Competition Assessment Toolkit) του ΟΟΣΑ έχει ως στόχο την καταγραφή και την άρση εμποδίων στον ανταγωνισμό που προκύπτουν από νόμους και υπουργικές αποφάσεις, σε κλάδους που έχουν επιλεγεί από την Ελληνική κυβέρνηση. Παρά τη μερική μόνο υλοποίηση των έως τώρα συστάσεων έχει πλέον εξαλειφθεί ένας σημαντικός όγκος νομοθετημάτων που εμπόδιζαν τον ανταγωνισμό στην εγχώρια αγορά και η κυβέρνηση διαχειρίστηκε με αξιοσημείωτη αποτελεσματικότητα τη συγκεκριμένη υποχρέωση του προγράμματος. Εκτιμάται ότι μόλις αποκατασταθούν συνθήκες κανονικότητας στην ιδιωτική οικονομία, αυτές οι μεταρρυθμίσεις θα προσφέρουν, με επιταχυνόμενο και ολοένα πιο εμφανή τρόπο, οφέλη στην ανάπτυξη και την απασχόληση. Την ίδια ώρα παραμένουν σημαντικά περιθώρια περαιτέρω ενίσχυσης των αναπτυξιακών προοπτικών της χώρας με την επέκταση της εφαρμογής της εργαλειοθήκης και σε άλλους κλάδους, όπου υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις ότι δεν λειτουργεί ο ανταγωνισμός, την υλοποίηση συστάσεων που εκκρεμούν ή έχουν υλοποιηθεί μόνο μερικώς καθώς και από την προώθηση μέτρων για την απομάκρυνση οριζόντιων εμποδίων στην επιχειρηματικότητα, όπως το κόστος ενέργειας, τις στρεβλώσεις του φορολογικού συστήματος, την μη πρόσβαση σε χρηματοδότηση υπό εύλογους όρους έως την αδειοδότηση και τον καλύτερο συντονισμό της εποπτείας της εθνικής αγοράς ως αναπόσπαστο μέρος της ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς, σημειώνει ο ΣΕΒ στο σημερινό Εβδομαδιαίο Δελτίο για την Ελληνική οικονομία – Οικονομία & Επιχειρήσεις. Αναλυτικά:

 
Οι 14 τομείς της οικονομίας που τέθηκαν τα προηγούμενα τέσσερα χρόνια στο μικροσκόπιο της εργαλειοθήκης του ΟΟΣΑ (Πίνακας 4) σκοπό είχαν να άρουν τις υφιστάμενες στρεβλώσεις και να εντείνουν τον ανταγωνισμό μεταξύ των επιχειρήσεων, προκειμένου να προκύψουν πολλαπλασιαστικά οφέλη στους καταναλωτές, στις επιχειρήσεις, στα δημόσια έσοδα και συνολικά στην ανταγωνιστικότητα και την ανάπτυξη της οικονομίας. Τα οφέλη αυτά προκύπτουν μέσω της χαμηλότερης τιμής των αγαθών και υπηρεσιών, της βελτίωσης της ποιότητας, της ενίσχυσης των επιλογών και σημείων πώλησης για τον καταναλωτή και μέσω της αυξημένης παραγωγικότητας και των αυξημένων πωλήσεων για τις επιχειρήσεις.

Οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά την απελευθέρωση αγορών και υπηρεσιών ήταν από την αρχή των προγραμμάτων το αδύναμο σημείο των ελληνικών κυβερνήσεων και της δημόσιας διοίκησης. Κι αυτό διότι από τις μεταρρυθμίσεις που στοχεύουν στο άνοιγμα των αγορών, συνήθως υπάρχουν οι πολλοί που κερδίζουν από λίγο και δεν έχουν μια ομοιογενή φωνή για να τις υποστηρίξουν, και κάποιοι άλλοι, λιγότεροι μεν αλλά με πιο ισχυρή φωνή, που χάνουν προνόμια και βραχυκυκλώνουν τη λήψη αποφάσεων και την υλοποίηση των πολιτικών. Οι εμπειρογνώμονες του ΟΟΣΑ εξέτασαν περισσότερα από 2.312 νομοθετικά κείμενα (Νόμους, ΠΔ, ΥΑ, ΚΥΑ, Εγκυκλίους κ.ά.), εντόπισαν 1.276 διατάξεις που αποτελούν δυνητικά εμπόδια στον ανταγωνισμό, προκειμένου τελικά να διατυπώσουν συνολικά 773 συστάσεις. Αυτό από μόνο του αποτελεί ένα σημαντικότατο έργο ιδίως εάν αναλογιστεί κανείς τον τεράστιο αριθμό οριζόντιων και τομεακών κανονιστικών πράξεων που ρυθμίζουν ασφυκτικά την οικονομική λειτουργία στη χώρα μας. Από την ανάλυση που έχει πραγματοποιήσει το Παρατηρητήριο Επιχειρηματικού Περιβάλλοντος του ΣΕΒ προκύπτει ότι μέχρι σήμερα από τις συνολικά 773 συστάσεις του ΟΟΣΑ για το άνοιγμα αγορών τα τελευταία 4 χρόνια, έχουν υλοποιηθεί μέχρι σήμερα 485. Οι υπόλοιπες είτε δεν έχουν υλοποιηθεί καθόλου, είτε μερικώς ή με αλλοιωμένο περιεχόμενο, ή και ανακλήθηκαν λίγο μετά την υιοθέτησή τους. Σε αυτές περιλαμβάνονται το άνοιγμα των καταστημάτων τις Κυριακές, το πλαίσιο λειτουργίας των φαρμακείων, οι τιμές των ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ (Μη συνταγογραφούμενων φαρμάκων), οι τιμές των βιβλίων, το βρεφικό γάλα, η μπύρα, το τσίπουρο και άλλα παραδοσιακά αλκοολούχα, οι άδειες τουριστικών λεωφορείων, οι άδειες των φορτηγών, κ.ά) (Πίνακας 5, Διάγραμμα 12).

Πρέπει να σημειωθεί πάντως ότι όσες έχουν υλοποιηθεί συνέβαλαν σημαντικά στη σημαντική βελτίωση των επιδόσεων της χώρας, σύμφωνα με τους δείκτες του ΟΟΣΑ (Διάγραμμα 13), εξέλιξη που όμως δεν μπορούσε να αποφέρει τα αναμενόμενα, υπό κανονικές συνθήκες, οφέλη λόγω της υπερφορολόγησης, της σημαντικής αύξησης του πολιτικού ρίσκου και εδραίωσης των δυσμενών όρων χρηματοδότησης της ιδιωτικής οικονομίας (Διάγραμμα 14).

Η υλοποίησή του προγράμματος εκτιμάται ότι επιφέρει οικονομικά οφέλη μεγαλύτερα από €5.6 δισ. (Πίνακας 6).

Σύμφωνα με τους εμπειρογνώμονες του ΟΟΣΑ η έγκαιρη και ορθή υιοθέτηση των συστάσεων που περιλαμβάνονται στην 3η εργαλειοθήκη εκτιμάται ότι θα επιφέρει ένα όφελος €414 εκ. στην Ελληνική οικονομία (λαμβάνοντας υπόψη μόλις 99 από τις 356 συνολικά συστάσεις για τις οποίες κατέστη εφικτή η ex-ante ποσοτικοποίηση των οικονομικών επιπτώσεων.)  Οι 356 συστάσεις επιδιώκουν να ενισχύσουν τον ανταγωνισμό στους τομείς των κατασκευών, του ηλεκτρονικού εμπορίου, των ΜΜΕ, του χονδρεμπορίου, επιλεγμένων κλάδων της μεταποίησης, της μεταποίησης και του χονδρεμπορίου φαρμάκου, και του ηλεκτρονικού εμπορίου.

 
Πιο συγκεκριμένα οι κυριότερες συστάσεις κατά κλάδο περιλαμβάνουν τα κάτωθι:

Ηλεκτρονικό εμπόριο: Οι κυριότερες συστάσεις είναι “νομοτεχνικού” χαρακτήρα και στοχεύουν στον εξορθολογισμό και στην αποσαφήνιση της νομοθεσίας επιδιώκοντας να αρθούν οι ασάφειες ως προς τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τόσο των επιχειρήσεων όσο και των καταναλωτών στις συναλλαγές εξ’ αποστάσεως. Συγκεκριμένα, προτείνεται ο καλύτερος ορισμός των εννοιών «καταναλωτής» και «προμηθευτής» και ο σαφής προσδιορισμός του νομικού πλαισίου των εγγυήσεων. Δηλαδή ο διαχωρισμός μεταξύ εμπορικής και νομικής εγγύησης, η παροχή μικρότερης διάρκειας νομικής εγγύησης στις περιπτώσεις των C2C (customer to customer) συναλλαγών μεταχειρισμένων προϊόντων, η ίση μεταχείριση των εγκατεστημένων εντός της Ελλάδας προμηθευτών και η κατάργηση της απαίτησης για παροχή εμπορικής εγγύησης για διαρκή καταναλωτικά προϊόντα. Τέλος, με τη σύσταση για τα ηλεκτρονικά φαρμακεία, αναμένεται να δημιουργηθεί ένα πιο σαφές πλαίσιο ως προς τη διαδικασία πιστοποίησης της λειτουργίας τους.

Κατασκευές: Ο ΟΟΣΑ προτείνει την αποσύνδεση της κατάταξης των επιχειρήσεων σε τάξεις ως προϋπόθεση συμμετοχής στους διαγωνισμούς, καθώς και τη θέσπιση δυνατότητας ταυτόχρονης εγγραφής φυσικών προσώπων και εταιρειών στο μητρώο μελετητών. Για την ανάδειξη της διαφάνειας στα δημόσια έργα, προτείνεται η υποχρεωτική δημοσίευση των τιμολογίων από το Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών, η θέσπιση της δεσμευτικότητάς τους για όλες τις αναθέτουσες αρχές, καθώς και η υποχρεωτική υποβολή εκπτώσεων επί των αναγραφόμενων σε αυτά τιμών. Ουσιαστική αλλαγή αναμένεται να επιφέρει η σύσταση για υποχρεωτική εφαρμογή των ηλεκτρονικών συστημάτων δημοπρασιών και παρακολούθησης των δημοσίων έργων και μελετών σε όλα τα στάδια υλοποίησής τους.

Ωστόσο, δεν εξετάστηκαν διατάξεις χωροταξίας και αδειοδότησης εγκαταστάσεων, ή θέματα που άπτονται της πολεοδομικής νομοθεσίας, οι ειδικές συνθήκες για τα κατασκευαστικά έργα που αφορούν στην ενέργεια και στις υπηρεσίες δικτύου, το θεσμικό πλαίσιο για την κατασκευή λιμένων και μαρίνων, οι όροι πρόσβασης στα τεχνικά επαγγέλματα, κλπ. Δεν εξετάσθησαν, επίσης, διατάξεις περί καθυστερημένων πληρωμών στα δημόσια έργα αλλά και λοιπών επιβαρύνσεων στη διαδικασία δημοπράτησης, ανάθεσης και υλοποίησης, τα οποία επιβαρύνουν το κόστος των κατασκευών και επηρεάζουν καταλυτικά τόσο την οργάνωση και λειτουργία της κατασκευαστικής αγοράς όσο και τις τιμές των δημοσίων και ιδιωτικών έργων στην Ελλάδα.

Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης: Ο τομέας των ΜΜΕ βρέθηκε στο επίκεντρο της δημοσιότητας εξαιτίας των ριζικών μετασχηματισμών στο θεσμικό πλαίσιο που ορίζει τη λειτουργία του, ενόσω βρισκόταν σε εξέλιξη το έργο του ΟΟΣΑ. Παρότι τα ζητήματα του αδειοδοτικού καθεστώτος των καναλιών, η διαγωνιστική διαδικασία κ.α. δεν αποτέλεσαν αντικείμενο μελέτης των εμπειρογνωμόνων του ΟΟΣΑ, και άρα ένα μεγάλο μέρος της αγοράς των ΜΜΕ βρέθηκε “εκτός μελέτης”, οι συστάσεις που διατυπώθηκαν για το ραδιόφωνο, τη συνδρομητική τηλεόραση και τον κινηματογράφο αναμένεται να έχουν θετικές επιπτώσεις τόσο στις υφιστάμενες επιχειρήσεις του κλάδου όσο και στους νέους επενδυτές αλλά και στη διαφημιστική δαπάνη των επιχειρήσεων. Ειδικότερα, ως προς το ραδιόφωνο, προτάθηκε η κατάργηση του ελάχιστου αριθμού εργαζομένων, η κατάργηση της «πριμοδότησης» παλιών επιχειρήσεων έναντι των νέων, η θέσπιση καθορισμού θέσεων εκπομπής και η πραγματοποίηση διαγωνισμών αδειοδότησης ανά Περιφέρεια, καθώς και η συνέχιση λειτουργίας των ραδιοφωνικών σταθμών που αδυνατούν να λειτουργήσουν ή να εκπληρώσουν τις μισθολογικές υποχρεώσεις τους προς τους εργαζομένους. Επίσης, προτείνεται η αλλαγή του θεσμικού πλαισίου ώστε να αρθεί η όποια διακριτική μεταχείριση σε βάρος της συνδρομητικής τηλεόρασης. Πιο συγκεκριμένα προτάθηκε η άρση του (30%) ως μέγιστου συνολικού χρόνου του οπτικοακουστικού περιεχομένου και κατάργηση της υποχρεωτικής νομικής μορφής Α.Ε με ονομαστικές μετοχές.

Μεταποίηση και χονδρικό εμπόριο φαρμακευτικών προϊόντων: Διατυπώθηκαν σημαντικές συστάσεις που επηρεάζουν καταλυτικά την αγορά του φαρμάκου στη χώρα καθώς αφορούν στην τροποποίηση του συστήματος της ανατιμολόγησης των γενοσήμων φαρμάκων, στην άρση των περιορισμών για τη διαφήμιση της νέας κατηγορίας φαρμάκων «ΓΕ.ΔΙ.ΦΑ» (Γενικής Διάθεσης Φαρμάκων), στη θέσπιση της δυνατότητας διενέργειας εκπτώσεων σε όλα τα νέα σημεία πώλησης αυτών (π.χ. υπεραγορές λιανικού εμπορίου, αδειοδοτημένα παντοπωλεία), ενώ προτάθηκε και η άρση περαιτέρω περιορισμών για την αδειοδότηση, τη λειτουργία και την επιλογή του ιδιοκτησιακού καθεστώτος των φαρμακαποθηκών, καθώς και τη δυνατότητα συστέγασης βιομηχανικών εγκαταστάσεων.

Παρόλα αυτά, η 3η εργαλειοθήκη δεν εξέτασε τα προβλήματα του κλάδου που απορρέουν από τις διατάξεις για τη συνταγογράφηση, τη διεξαγωγή των κλινικών μελετών, τους διαγωνισμούς δημόσιας υγείας, τη διαδικασία τιμοδότησης των συνταγογραφούμενων φαρμάκων και της ασφαλιστικής τιμής και αποζημίωσης των φαρμακευτικών προϊόντων. Έτσι, παραμένουν σημαντικές στρεβλώσεις στην αγορά φαρμάκου που οδηγούν σε μη ορθολογική κατανομή της δημόσιας δαπάνης φαρμάκου, ενθαρρύνοντας από τη μία υπερβολική κατανάλωση αχρείαστων ακριβών φαρμάκων σε βάρος και της εγχώριας παραγωγής φτηνότερων φαρμάκων και δημιουργώντας, από την άλλη έλλειψη πόρων και αδυναμία επαρκούς αποζημίωσης ειδικά καινοτόμων θεραπειών για τις οποίες δεν υπάρχουν υποκατάστατα. Η πρόσφατη υπουργική απόφαση που αφορά τη σχέση τιμολόγησης γενοσήμων και φαρμάκων εκτός πατέντας δεν μπορεί να υποκαταστήσει την ανάγκη ενός συνολικού εξορθολογισμού όλου του πλαισίου τιμοδότησης και αποζημίωσης.

Μεταποίηση (κυρίως χημική βιομηχανία): Οι συστάσεις εστιάζουν κυρίως σε τεχνικά εμπόδια στο ανταγωνισμό και περιλαμβάνουν την κατάργηση της επιβολής Ειδικού Φόρου Κατανάλωσης στην ισοπροπυλική αλκοόλη, της απασχόλησης υπεύθυνου επιστήμονα με σύμβαση εξαρτημένης εργασίας πλήρους απασχόλησης στην εμπορία λιπασμάτων, της διαρκούς και αυτοπρόσωπης παρουσίας του κατά την πώληση φυτοπροστατευτικών προϊόντων και της απαγόρευσης της τηλεοπτικής διαφήμισης των προϊόντων αυτών. Παράλληλα, προβλέπουν τη ρητή θέσπιση της δυνατότητας χύμα διακίνησης απορρυπαντικών σε επίπεδο χονδρεμπορίου και την υποχρέωση δημοσίευσης των αποφάσεων ανάκλησης ή απόσυρσης αυτών από το Γενικό Χημείο του Κράτους. Για τα καλλυντικά που είναι κοντά στη διαχωριστική γραμμή με τα βιοκτόνα (borderline) κρίνεται αναγκαία η αναγνώριση της διπλής ιδιότητας των εν λόγω προϊόντων, ώστε να αρθούν οι περιορισμοί στις εμπορικές στρατηγικές των επιχειρήσεων. Αντίστοιχα, στα βιοκτόνα αρμοδιότητας του ΕΟΦ, προτείνεται να επιτραπεί η χρήση της πρακτικής της ενιαίας προώθησης (umbrela branding).

Χονδρικό εμπόριο: Το χονδρεμπόριο νωπών οπωροκηπευτικών, κρέατος και προϊόντων αλιείας, η χονδρική εμπορία καυσίμων καθώς και το γενικό πλαίσιο υποστηρικτικών υπηρεσιών στο χονδρεμπόριο όπως οι μεταφορές, οι φορτοεκφορτώσεις και η εφοδιαστική αλυσίδα αποτέλεσαν αντικείμενο εκτεταμένης μελέτης της ομάδας του ΟΟΣΑ προκειμένου να προταθούν παρεμβάσεις που θα άρουν υπαρκτές και χρόνιες στρεβλώσεις με αλυσιδωτές επιπτώσεις τόσο στην παραγωγή όσο και στην εμπορία βασικών καταναλωτικών προϊόντων. Οι κυριότερες συστάσεις που διατυπώθηκαν αφορούν στην άρση της αποκλειστικότητας του οργανωμένου χονδρικού εμπορίου από τις υφιστάμενες κρατικές κεντρικές αγορές, στην κατάργηση του περιορισμού στον αριθμό των επιτρεπόμενων ρυμουλκούμενων ανά ρυμουλκό όχημα, στην άρση της υποχρεωτικής εγγραφής προσώπων στο μητρώο των φορτοεκφορτωτών και συνακόλουθα στην κατάργηση της υποχρεωτικής απασχόλησης των εγγεγραμμένων σε αυτό προσώπων, από τις επιχειρήσεις. Επίσης, προτείνεται να μειωθούν τα ελάχιστα απαιτούμενα όρια σε επιφάνεια και όγκο αποθηκευτικών χώρων καθώς και μετοχικού κεφαλαίου των εταιρειών εμπορίας καυσίμων και τέλος και εξορθολογιστεί το πλαίσιο ανανέωσης των αδειών πώλησης καυσίμων σε νησιωτικές περιοχές.

Σε αυτά που δεν εξετάστηκαν συγκαταλέγονται το νομικό πλαίσιο των μεταφορών εντός λιμένων και αεροδρομίων, τα κριτήρια εισόδου και εξόδου των χονδρεμπορικών επιχειρήσεων στις κεντρικές αγορές, η αλλαγή των οποίων όμως θα προκύψει ως αποτέλεσμα της άρσης της αποκλειστικότητας των κεντρικών αγορών από το κράτος και της δημιουργίας ανοιχτών νέων ιδιωτικών αγορών, καθώς και τα ζητήματα της εμπορίας προϊόντων αλιείας καθώς αποτελούν προϊόντα φυσικού εθνικού πλούτου.

Επισημαίνεται, τέλος, ότι σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα υλοποίησης, έως το τέλος του χρόνου προβλέπεται να έχουν νομοθετηθεί συνολικά 180 συστάσεις (δηλαδή εκκρεμούν 58 αφαιρώντας τις 122 που έχουν ήδη υλοποιηθεί έως 08.12.2016 βάσει των στοιχείων του Παρατηρητηρίου) και έχουμε βάσιμες πληροφορίες ότι ο στόχος θα επιτευχθεί καθώς τα συναρμόδια υπουργεία έχουν επιδείξει πρωτόγνωρα μεταρρυθμιστικά αντανακλαστικά και έχουν ήδη ετοιμάσει τα σχετικά κανονιστικά κείμενα. Έως το τέλος του Β τριμήνου του 2017 θα υλοποιηθούν οι 90 επόμενες συστάσεις και η άρση του συνόλου των εμποδίων θα έχει ολοκληρωθεί έως το τέλος του Ιουνίου 2017. »