ΣΕΒ: Η άσκηση αποτελεσματικής πολιτικής προϋποθέτει την οικοδόμηση εμπιστοσύνης στους κοινωνικούς θεσμούς
Κατά τη διάρκεια της υλοποίησης του Ευρωβαρομέτρου, από το 1974, ελάχιστες ερωτήσεις έχουν διατηρηθεί σταθερές, καθώς το περιεχόμενο του ερωτηματολογίου επικαιροποιείται τακτικά.
Δυστυχώς, το Ευρωβαρόμετρο διέκοψε από τον Νοέμβριο 2011 την ερώτηση για το «Αν η συμμετοχή στην ΕΕ είναι κάτι θετικό για τη χώρα σας». Χρησιμοποιώντας όμως τη σχετικά παραπλήσια ερώτηση «είστε υπέρ μιας ευρωπαϊκής και νομισματικής ένωσης με ένα νόμισμα, το ευρώ», επιχειρούμε στο Διάγραμμα 9 μια προέκταση της ερώτησης αυτής στις ημέρες μας. Καταγράφουμε καταρχήν ότι την περίοδο 81-88 η αποδοχή της συμμετοχής στην ΕΕ στην Ελλάδα υστερούσε σημαντικά του ευρωπαϊκού μέσου όρου, με την κατάσταση αυτή να αναστρέφεται ραγδαία στα επόμενα χρόνια με αύξηση των θετικών απαντήσεων. Ακολουθώντας στη συνέχεια τις ευρωπαϊκές τάσεις, η Ελλάδα αποτιμούσε σταθερά πιο θετικά τη συμμετοχή στην ΕΕ μέχρι την κρίση, οπότε και βρέθηκε και πάλι να υστερεί σε αποδοχή της «ευρωπαϊκής ιδέας». Θετικό είναι όμως ότι η τάση υποχώρησης φαίνεται να έχει αναστραφεί από το 2013 και ύστερα. Επίσης, ενδιαφέρον έχουν οι περίοδοι έξαρσης της θετικής υποστήριξης που φαίνεται να συνδέονται με εθνικές εκλογές. Στην ερμηνεία αυτή συνηγορεί και η βραχύβια αύξηση που παρατηρείται στην εμπιστοσύνη που νιώθουν οι Έλληνες στην εθνική κυβέρνηση σε χρονικές στιγμές που συνοδεύουν εθνικές εκλογές (Διάγραμμα 10), την ίδια ώρα που η εμπιστοσύνη υποχωρεί σταθερά σε επίπεδα κάτω του μέσου όρου της ΕΕ με την έναρξη της κρίσης. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει ειδικά η ταχεία αύξηση της εμπιστοσύνης αυτής, και η στη συνέχεια ταχεία εξίσου μεγάλη κατάρρευση της, τον Οκτώβριο του 2009 και τον Μάιο του 2015, εξέλιξη που πιθανότατα καταγράφει υψηλές προσδοκίες που διαψεύδονται στη συνέχεια.
Αντίστοιχα, παρατηρούμε ότι από την έναρξη της κρίσης έχει υποχωρήσει σημαντικά και σε επίπεδα κάτω του μέσου όρου της ΕΕ η εμπιστοσύνη των Ελλήνων στον θεσμό της ΕΕ (Διάγραμμα 11). Η εξέλιξη αυτή είναι συμβατή με τα ευρήματα της πρόσφατης έρευνας του ιδρύματος ΔΙΑΝΕΟΣΙΣ για το «τι πιστεύουν οι Έλληνες». Αυτή καταγράφει καταρχήν μια μείωση του ποσοστού των Ελλήνων που αποτιμούν τη συμμετοχή στην Ευρωπαϊκή Ένωση (κοινότητα) πολύ θετικά και μάλλον θετικά από 40,6%+28,4%=69% σε 34,1%+25,8%=59,9%, από τον Απρίλιο έως το Νοέμβριο 2015, παρατηρώντας μια σημαντική υποχώρηση της θετικής αποτίμησης η οποία αποτυπώνεται και στην αποδυναμωμένη υποστήριξη στο ευρώ (73,9% υπέρ τον Απρίλιο 2015, 65,3% υπέρ το Νοέμβριο 2015). Η σημασία που έχει η διατύπωση μιας ερώτησης βέβαια έχει αντίστοιχα μεγάλη σημασία όπως έχει και ο χρόνος διεξαγωγής της έρευνας, όπως δείχνει η βελτίωση ακόμα και μέσα στο 2015 των φιλοευρωπαϊκών απαντήσεων στο Διάγραμμα 9. Παραμένει όμως ως βασικό συμπέρασμα η ξεκάθαρη τάση μείωσης της υποστήριξης της Ευρωπαϊκής ιδέας στην Ελλάδα από την έναρξη της κρίσης και ύστερα, παρόλο που αυτή παραμένει θετική και ανακάμπτει σε ορισμένες ερωτήσεις. Η έρευνα του ιδρύματος ΔΙΑΝΕΟΣΙΣ προσφέρει και κάποια επιπλέον ποιοτικά χαρακτηριστικά που έχουν ενδιαφέρον. Έτσι, καταγράφεται ότι σταθερά ένα 69% πιστεύει ότι η Ελληνική κρίση οφείλεται κυρίως σε δικές μας αδυναμίες, στον εθισμό των Ελλήνων σε κατανάλωση που ξεπερνά την παραγωγή της χώρας (84,1%) και την ανεπάρκεια και διαφθορά των κυβερνήσεων μας (97,8%). Επίσης, ενώ το 54% πιστεύει ότι το κράτος παρεμβαίνει υπερβολικά στην οικονομία, το 58% πιστεύει ότι η λύση είναι θέμα βελτίωσης του κράτους και όχι αλλαγής του μεγέθους του, με το 54% να βλέπει την κατάργηση της μονιμότητας των δημοσίων υπαλλήλων ως έναν τρόπο υλοποίησης αυτής της βελτίωσης και το 51% να υποστηρίζει τα μη κρατικά πανεπιστήμια. Ιδιαίτερα ενδιαφέρον έχει η σημαντική αύξηση από σε 39% σε 46%, με αντίστοιχη πρόκριση στην πιο δημοφιλή απάντηση, όσων υποστηρίζουν την ανάγκη για χαμηλούς φόρους ακόμα και αν μειωθεί η κρατική μέριμνα. Την ίδια ώρα, το ποσοστό των ερωτηθέντων από την έρευνα του ιδρύματος ΔΙΑΝΕΟΣΙΣ που θεωρούν «δεν υπάρχει καλύτερο πολίτευμα από την κοινοβουλευτική δημοκρατία» έχει αυξηθεί σε 69,9%, παρόλο που σύμφωνα με το Ευρωβαρόμετρο μόνο το 27% είναι ικανοποιημένοι με τη δημοκρατία στη χώρα μας, ένα ποσοστό πολύ χαμηλότερο του ευρωπαϊκού μέσου όρου (Διάγραμμα 12).
Αυτή η αποδοχή από του Έλληνες της ευθύνης των ιδίων για την κρίση, καθώς και η αποδοχή επιλογών πολιτικής που η διεθνής εμπειρία συνδέει άμεσα με την αύξηση της απασχόλησης και την προσέλκυση επενδύσεων, αποτελούν σημαντικά στοιχεία που δίνουν αισιοδοξία. Το ίδιο συμβαίνει και με την ισχυρή πίστη των Ελλήνων στη δημοκρατία, παρά την μειωμένη εμπιστοσύνη σε κρίσιμους θεσμούς, εξέλιξη σε μεγάλο βαθμό κατανοητή με δεδομένη τη χειροτέρευση της ποιότητας ζωής των Ελλήνων (Διάγραμμα 13 και 14).
Τα παραπάνω στοιχεία δείχνουν ότι η κοινωνία είναι ώριμη να δεχτεί την άσκηση μιας αποφασιστικής πολιτικής που μπορεί να αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη των πολιτών, και κατά προέκταση, των επενδυτών στους θεσμούς και τις προοπτικές της χώρας.
Αυτό σημαίνει ότι παρά το πλήγμα που έχει δεχθεί κατά τη διάρκεια της παρατεταμένης κρίσης το κοινωνικό κεφάλαιο στη χώρα μας, κάτι που αποτυπώνεται με πολλούς τρόπους από τη μειωμένη εμπιστοσύνη του επιχειρηματία που δεν επενδύει έως τη μειωμένη φορολογική συνείδηση ορισμένων πολιτών και την απώλεια της εμπιστοσύνης στους θεσμούς, η εμπιστοσύνη μπορεί να ανακτηθεί. Για να γίνει όμως αυτό οι πολιτικές ηγεσίες πρέπει να θέσουν, με ισχυρή πίστη στη Δημοκρατία αλλά και αποφασιστικότητα, την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των πολιτών, και πάλι κατά προέκταση των επενδυτών, στο επίκεντρο των καθημερινών ενεργειών τους καθώς και της μακροπρόθεσμης στρατηγικής τους. Μια ξεκάθαρη πλειοψηφία των πολιτών φαίνεται να τους στηρίζει.
Πηγή: Εβδομαδιαίο Δελτίο ΣΕΒ για την Ελληνική Οικονομία – Οικονομία & Επιχειρήσεις
