ΣΕΒ: Η επανεκκίνηση της οικονομίας απαιτεί ρηξικέλευθες πολιτικές

Η ύφεση που προβλέπει το ΔΝΤ για την Ελλάδα είναι η μεγαλύτερη μεταξύ των χωρών της Ευρωζώνης , επισημαίνει το δελτίο του ΣΕΒ  για την Ελληνική οικονομία – Οικονομία & Επιχειρήσεις που κυκλοφορεί σήμερα, M.Τετάρτη, 15 Απριλίου 2020, σε με την επιμέλεια του Τομέα Μακροοικονομικής Ανάλυσης και Ευρωπαϊκής Πολιτικής του. Όπως τονίζει: Εκτιμάται ότι τα μέτρα που έχει ανακοινώσει και εφαρμόζει η ελληνική κυβέρνηση, θα προφυλάξουν την ελληνική οικονομία σε κάποιο βαθμό από την πραγματοποίηση των ακραίων εκτιμήσεων του ΔΝΤ, παρόλο που η αβεβαιότητα όσον αφορά στις προβλέψεις είναι εξαιρετικά μεγάλη λόγω της ιδιαιτερότητας του φαινομένου. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι η Ελλάδα δεν θα πρέπει να λάβει σοβαρά υπόψη τις προβλέψεις του ΔΝΤ, και να ενισχύσει τα μέτρα για την αποτροπή του σεναρίου εξαιρετικά υψηλής ύφεσης.

 
Αναλυτικά:

Η χώρα μας, θεωρητικά, είναι από τις πιο ευάλωτες χώρες της Ευρώπης στον κορωνοϊό.

Σε μελέτη της Oxford Economics (Tomas Dvorak, Eurozone: Coronavirus likely to hit the periphery hardest, Oxford Economics, 16 March 2020), συστηματοποιούνται ορισμένοι διαρθρωτικοί παράγοντες που καθιστούν τις οικονομίες της Ευρωζώνης περισσότερο ή λιγότερο ευάλωτες στην κρίση του κορωνοϊού. Όσον αφορά στην Ελλάδα, το σχετικά μικρό μερίδιο της μεταποίησης στην οικονομία και η σχετικά χαμηλή συμμετοχή της στη διεθνή εφοδιαστική αλυσίδα είναι στοιχεία που περιορίζουν την επίπτωση της κρίσης στην ελληνική οικονομία. Από την άλλη μεριά, μια σειρά από παράγοντες επιδρούν προς την αντίθετη κατεύθυνση. Ο γερασμένος πληθυσμός, η μεγάλη εξάρτηση της οικονομίας από τον τουρισμό, το μεγάλο μερίδιο των αυτοαπασχολούμενων και ελεύθερων επαγγελματιών, το σχετικά μικρό μέγεθος των ελληνικών επιχειρήσεων, και, τέλος, ακόμη και οι χαμηλές ταχύτητες στο ίντερνετ, αξιολογούνται ως αρνητικοί παράγοντες που μεγεθύνουν την επίπτωση της κρίσης του κορωνοϊού στην ελληνική οικονομία.

Η ελληνική κυβέρνηση αρχικά έκανε λόγο (3/4/2020) για μέχρι και -4% ύφεση το 2020 χωρίς τη λήψη μέτρων, που μπορεί να περιορισθεί σε -2%, με τη λήψη μέτρων. Οι αρχικές αυτές προβλέψεις έχουν ήδη αναθεωρηθεί επί τα χείρω, καθώς βραχυπρόθεσμοι δείκτες δείχνουν όξυνση της ύφεσης στην Ευρωζώνη. Σύμφωνα με δηλώσεις (12/04/2020) του Υπουργού Οικονομικών (συνέντευξη στον ραδιοφωνικό σταθμό ΘΕΜΑ Radio 104,6 FM), η κρίση του κορωνοϊού στοιχίζει στο ελληνικό ΑΕΠ 2,5 μονάδες κάθε μήνα, ενώ η ύφεση το 2020 εκτιμάται ότι θα είναι μεταξύ -5% και -10%, όσο και στην Ευρωζώνη. Το ΔΝΤ αναβιβάζει την ύφεση στην Ελλάδα σε -10%, με τον μέσο όρο στην Ευρωζώνη σε -7,5%.

Πιο αναλυτικά, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (WorldEconomicOutlook, 14/04/2020) προβλέπει ότι το παγκόσμιο ΑΕΠ θα συρρικνωθεί κατά -3% το 2020 και θα ανακάμψει το 2021 σημειώνοντας αύξηση +5,8%. Οι απώλειες από την παγκόσμια οικονομία εκτιμάται ότι θα είναι της τάξης των USD 9 τρισ., καθιστώντας την κρίση του 2020 συγκρίσιμη με την μεγάλη ύφεση του 1930. Για την Ελλάδα, το ΔΝΤ προβλέπει ύφεση κατά -10% το 2020, αύξηση της ανεργίας σε 22,3% από 16,4% (Ιαν. 2020) και διεύρυνση του ελλείμματος στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών σε 6,5% του ΑΕΠ από 2,1% το 2019. Αν και, σύμφωνα με το ΔΝΤ, η ελληνική οικονομία θα επανέλθει σε τροχιά ανάκαμψης, με επέκταση 5,1% το 2021, η ανεργία θα παραμείνει υψηλή, στο επίπεδο του 19%, και το έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών θα περιοριστεί στο 3,4% του ΑΕΠ (Δ01). Σημειώνεται ότι η ύφεση που προβλέπει το ΔΝΤ για την Ελλάδα είναι η μεγαλύτερη μεταξύ των χωρών της Ευρωζώνης, όπου η μείωση του ΑΕΠ εκτιμάται ότι θα διαμορφωθεί κατά μέσο όρο σε -7,5%, με σημαντικές απώλειες στην Ιταλία (-9,1%), την Ισπανία (-8%), τη Γαλλία (-7,2%) και τη Γερμανία (-7%). Η βασική υπόθεση του ΔΝΤ για τις προβλέψεις αυτές είναι ότι η πανδημία θα εξασθενίσει κατά το 2^ο εξάμηνο του 2020, δίνοντας τη δυνατότητα για σταδιακή χαλάρωση των περιοριστικών μέτρων. Παράλληλα, το ΔΝΤ επισημαίνει ότι οι κίνδυνοι για μεγαλύτερη ύφεση είναι υπαρκτοί, καθώς η πορεία της πανδημίας του κορωνοϊού παραμένει αβέβαιη.

Εκτιμάται ότι τα μέτρα που έχει ανακοινώσει και εφαρμόζει η ελληνική κυβέρνηση, θα προφυλάξουν την ελληνική οικονομία σε κάποιο βαθμό από την πραγματοποίηση των ακραίων εκτιμήσεων του ΔΝΤ, παρόλο που η αβεβαιότητα όσον αφορά στις προβλέψεις είναι εξαιρετικά μεγάλη λόγω της ιδιαιτερότητας του φαινομένου. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι η Ελλάδα δεν θα πρέπει να λάβει σοβαρά υπόψη τις προβλέψεις του ΔΝΤ, και να ενισχύσει τα μέτρα για την αποτροπή του σεναρίου εξαιρετικά υψηλής ύφεσης. 

Η ελληνική μεταποίηση επηρεάζεται λόγω κορωνοϊού ποικιλοτρόπως, με τα κυριότερα προβλήματα να εντοπίζονται στην απουσία προσωπικού ή και εμφάνισης κρουσμάτων, στη γραμμή παραγωγής, στις αποθήκες, κλπ. που φέρνουν μεγάλη αναστάτωση στον προγραμματισμό, τις βάρδιες, τα μέτρα υγιεινής και ασφαλείας, κλπ. Επίσης, έχουν αρχίσει να εμφανίζονται προβλήματα στη διαθεσιμότητα πρώτων υλών, ενώ ελλοχεύει και ο κίνδυνος μη πραγματοποίησης εξαγωγών λόγω προβλημάτων σε λιμάνια, πλοία, αεροπλάνα, κ.ά. Η ελληνική βιομηχανία (μεταποίηση) εν γένει δεν είναι πολύ εκτεθειμένη στις διεθνείς αλυσίδες αξίας. Συνεπώς, η επίπτωση της διακοπής ή αναστάτωσης που προκαλείται στο διεθνές εμπόριο, και ιδίως για ενδιάμεσα αγαθά, θα είναι σχετικά περιορισμένη. Από την άλλη μεριά, ορισμένοι κλάδοι της μεταποίησης στηρίζονται πολύ περισσότερο από άλλους στις διεθνείς αλυσίδες αξίας, όπως (κατά σειρά σπουδαιότητας) είναι τα ηλεκτρονικά, τα ηλεκτρολογικά προϊόντα, η κλωστοϋφαντουργία, τα μη μεταλλικά ορυκτά, τα βασικά μέταλλα, τα πλαστικά, τα χημικά και τα φάρμακα, κλπ. Αντίθετα, κλάδοι όπως τα τρόφιμα και τα πετρελαιοειδή, έχουν μικρή σχετικά έκθεση. Συνεπώς, πολλοί κλάδοι της ελληνική μεταποίησης, αναμένεται να υποστούν σχετικά περιορισμένες, αν και όχι αμελητέες, αρνητικές επιδράσεις.

Oι δαπάνες των νοικοκυριών που θα επηρεασθούν περισσότερο είναι οι δαπάνες για εστιατόρια και ξενοδοχεία, για διακοπές και για διασκέδαση, με μέση επίπτωση στις αγορές επίπλων, ρούχων και αυτοκινήτων, και μάλλον χαμηλή επίπτωση στις δαπάνες υγείας και για ποτά και τρόφιμα (Δ02). Έτσι, τα μέτρα που λαμβάνονται για την αποφυγή διάδοσης του κορωνοϊού θα επηρεάσουν περισσότερο τον τουρισμό, τις μεταφορές, και το εμπόριο. Όσον αφορά, ειδικότερα, στον τουρισμό, αναμένεται μια μεγάλη ύφεση το 2^ο και 3^ο τρίμηνο, όπου συγκεντρώνονται το 25% και το 60% των εισπράξεων από τον εξωτερικό τουρισμό αντιστοίχως, με τις απώλειες να είναι 100% το 2^ο τρίμηνο και 50% το 3^ο τρίμηνο, οδηγώντας σε κατάρρευση των τουριστικών εισπράξεων από €18 δισ. το 2019 σε €8 δισ., ή σε €10 δισ., με κάποια μετακύλιση του τουριστικού προϊόντος προς το φθινόπωρο. Σημειώνεται ότι η ακαθάριστη προστιθέμενη αξία του τουρισμού (εστίαση και διαμονή) είναι περίπου 7% του συνόλου.

Οι διεθνείς οργανισμοί αναθεωρούν συνεχώς τις προβλέψεις τους για την παγκόσμια οικονομία με βάση τις τελευταίες εξελίξεις σχετικά με την εξάπλωση της πανδημίας του κορωνοϊού.

Οι πιο πρόσφατες εκτιμήσεις του ΟΟΣΑ (EvaluatingtheinitialimpactofCOVID-19 containment measures on economic activity, Μάρτιος 2020) κάνουν λόγο για απώλεια που αντιστοιχεί περίπου στο 2% του ΑΕΠ σε ετήσια βάση κατά μέσο όρο στις χώρες του ΟΟΣΑ για κάθε μήνα που διαρκούν τα μέτρα περιορισμού της πανδημίας. Η εκτίμηση αυτή δεν λαμβάνει υπόψη τα αντισταθμιστικά μέτρα που λαμβάνονται και προκύπτει με την υπόθεση ότι η δραστηριότητα παύει πλήρως στους κλάδους κατασκευής μεταφορικού εξοπλισμού,  τεχνών, διασκέδασης και λοιπών υπηρεσιών, μειώνεται κατά 75% στο εμπόριο, τις αεροπορικές μεταφορές, τον τουρισμό και την αγορά ακινήτων και κατά  50% στις κατασκευές και τις επαγγελματικές υπηρεσίες. Με αυτές τις υποθέσεις, και λαμβάνοντας υπόψη το μερίδιο αυτών των κλάδων στο ΑΕΠ, προκύπτει δυνητική απώλεια του ΑΕΠ με αναγωγή στο σύνολο του 2020 της τάξης του 25% κατά μέσο στον ΟΟΣΑ. Για την Ελλάδα, η απώλεια αυτή ανέρχεται σε 35% περίπου και είναι η μεγαλύτερη μεταξύ των χωρών του ΟΟΣΑ (Δ03).

Τα πρώτα στοιχεία από την αγορά εργασίας είναι ενδεικτικά. Τον Μάρτιο του 2020 το ισοζύγιο προσλήψεων – αποχωρήσεων ήταν αρνητικό κατά -41.9 χιλ. θέσεις έναντι θετικού ισοζυγίου κατά +43,4 χιλ. θέσεις τον Μάρτιο του 2019. Η εξέλιξη αυτή είναι αποτέλεσμα της αναστολής προσλήψεων, οι οποίες ανήλθαν σε 103,0 χιλ. έναντι 202,2 χιλ. τον Μάρτιο του 2019. Αντίθετα, οι αποχωρήσεις τον Μάρτιο του 2020 ήταν μειωμένες κατά 13,9 χιλ. σε σύγκριση με τον Μάρτιο του 2019 (144,9 χιλ. έναντι 158,8 χιλ. αντίστοιχα, Δ04 και Δ05). Σημειώνεται ότι, σύμφωνα με την τοποθέτηση του Υπουργού Εργασίας στην Ολομέλεια της Βουλής την 19^η  Μαρτίου 2020, τις πρώτες 19 ημέρες του Μαρτίου 2020 το ισοζύγιο προσλήψεων – απολύσεων ήταν αρνητικό κατά 41 χιλ. θέσεις, δηλαδή στο ίδιο που διαμορφώθηκε στο τέλος του μήνα. Αυτό προφανώς οφείλεται στα μέτρα που λήφθηκαν για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κρίσης του κορωνοϊού, και ειδικότερα τη ρήτρα διατήρησης θέσεων εργασίας ως προϋπόθεση για την αναστολή καταβολής ασφαλιστικών και φορολογικών υποχρεώσεων και τη χρήση έκτακτων χρηματοδοτικών εργαλείων στήριξης και την ακύρωση των απολύσεων από τις 18 Μαρτίου 2020 σε επιχειρήσεις που έχει ανασταλεί η λειτουργία μετά από εντολή δημόσιας αρχής.

Πιο αναλυτικά, η αναστολή των προσλήψεων τον Μάρτιο του 2020 αφορά κατά ένα μεγάλο μέρος σε θέσεις εποχικής απασχόλησης στον τουρισμό, με το ισοζύγιο προσλήψεων  αποχωρήσεων στα ξενοδοχεία και εστιατόρια να διαμορφώνεται σε -23,8 χιλ., έναντι +19,3 χιλ. τον Μάρτιο του 2019, και στους λοιπούς κλάδους σε -18,1 χιλ., έναντι +24,1 χιλ. τον Μάρτιο του 2019. Επιπρόσθετα, τον Μάρτιο του 2020 το μερίδιο των νέων προσλήψεων πλήρους απασχόλησης αυξήθηκε σε 56% από 46% τον Μάρτιο του 2019, γεγονός το οποίο καταδεικνύει ότι οι προσλήψεις που ανεστάλησαν αφορούν σε θέσεις ευέλικτων μορφών απασχόλησης.

Συνολικά, κατά το 1^ο τρίμηνο του 2020 το ισοζύγιο προσλήψεων – αποχωρήσεων ήταν αρνητικό κατά -34,4 χιλ., εκ των οποίων στον τουρισμό -20,5 χιλ., έναντι θετικού ισοζυγίου κατά 48,9 χιλ. το αντίστοιχο τρίμηνο του 2019, εκ των οποίων +15,3 χιλ. στον τουρισμό (Δ06).

Όσον αφορά στις συντονισμένες δράσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο, μετά από περισσότερες από 16 ώρες διαπραγματεύσεων, στο Eurogroup της 9 Απριλίου 2020 επιτεύχθηκε συμφωνία για μέτρα αντιμετώπισης των επιπτώσεων της πανδημίας του κορωνοϊού ύψους €540 δισ. Τα μέτρα περιλαμβάνουν αυξημένη χρηματοδότηση των επιχειρήσεων μέσω της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕπ), υλοποίηση ενός προσωρινού προγράμματος για τη διασφάλιση θέσεων εργασίας, και ενεργοποίηση της προληπτικής πιστοληπτικής γραμμής του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM) και συμπληρώνουν τις πρωτοβουλίες που έχουν ήδη αναληφθεί από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα για το νέο πρόγραμμα αγοράς ομολόγων ύψους €750 δισ., το οποίο παρέχει τη δυνατότητα αγοράς και ελληνικών ομολόγων ύψους περίπου €12 δισ. καθώς και από το Συμβούλιο των Υπουργών Οικονομικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης της 23 Μαρτίου 2020 για την ενεργοποίηση της «ρήτρας γενικής διαφυγής» (general escape clause), η οποία παρέχει στα κράτη – μέλη τα δημοσιονομικά περιθώρια ώστε να λάβουν τα αναγκαία μέτρα, αποκλίνοντας από τον μεσοπρόθεσμο δημοσιονομικό στόχο του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης.

Ειδικότερα, τα μέτρα που συμφωνήθηκαν στο Eurogroup της 9 Απριλίου 2020 περιλαμβάνουν:

• Παροχή δανείων ύψους €240 δισ. από τον ESM στη βάση της υφιστάμενης προληπτικής πιστωτικής γραμμής ενισχυμένων όρων του (ECCL). Το χορηγούμενο ποσό ανά χώρα θα αντιστοιχεί στο 2% του ΑΕΠ και θα χρησιμοποιείται αποκλειστικά για τη χρηματοδότηση των άμεσων και έμμεσων δαπανών υγειονομικής περίθαλψης, θεραπείας και πρόληψης που σχετίζονται με την κρίση της πανδημίας COVID 19.
• Εγγυήσεις δανείων ύψους €200 δισ. από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ). Τα δάνεια αυτά θα χορηγηθούν από εμπορικές τράπεζες σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις.
• Παροχή δανείων ύψους €100 δισ. για την αντιμετώπιση της ανεργίας (πρόγραμμα SURE), τα οποία θα χορηγούνται με ευνοϊκούς όρους στα κράτη μέλη και θα προέρχονται από τον προϋπολογισμό της ΕΕ, εξασφαλίζοντας παράλληλα επαρκή ικανότητα στήριξης του ισοζυγίου πληρωμών και των εγγυήσεων που παρέχουν τα κράτη μέλη στον προϋπολογισμό της ΕΕ.

Παράλληλα, συμφωνήθηκε η δρομολόγηση ενός ταμείου ανάκαμψης, με χρηματοδότησή του από καινοτόμα χρηματοοικονομικά εργαλεία, καθώς και η αξιοποίηση ευρωπαϊκών κονδυλίων, μέσα από την αναδιάταξη του επόμενου Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου. Σύμφωνα με δηλώσεις, το ποσό που θα διατεθεί αρχικά από το ταμείο ανάκαμψης μπορεί να φτάσει τα €500 δισ.

Η συμφωνία για τα παραπάνω μέτρα επιτεύχθηκε μετά από συμβιβασμό κυρίως της Ολλανδίας, η θέση της οποίας ήταν η στήριξη των κρατών μελών με όρους δημοσιονομικής επιτήρησης, ενώ το θέμα της χρηματοδότησης του ταμείου ανάκαμψης παραπέμφθηκε στους αρχηγούς των κρατών μελών, οι οποίοι θα αποφασίσουν αν αυτό θα γίνει μέσω έκδοσης κοινού χρέους (κορωνο-ομόλογο). Σε κάθε περίπτωση, με τα μέτρα που έχουν ληφθεί έως τώρα, η Ελλάδα θα μπορεί να αντλήσει ποσά ύψους περίπου €7 δισ. (€4 δισ. από την πιστωτική γραμμή του ESM και €3 δισ. περίπου από την ΕΤΕπ και το πρόγραμμα SURE).

Ο ΣΕΒ έχει κάνει ήδη προτάσεις στην πολιτική ηγεσία για την επανεκκίνηση της οικονομίας προς τις παρακάτω βασικές κατευθύνσεις:

• Η επανεκκίνηση της οικονομίας να γίνει όσο το δυνατόν νωρίτερα και δυναμικότερα, πάντοτε με τα κατάλληλα υγειονομικά πρωτόκολλα.
• Συνέχιση και επιτάχυνση των μεταρρυθμίσεων και των αποκρατικοποιήσεων με στόχο την συνολική μεταρρυθμιστική μεταμόρφωση της χώρας (Total Reform) εντός του 2020.
• Ο παραγωγικός ιστός της χώρας και η απασχόληση να προστατευθούν με οριζόντια αντισταθμιστικά μέτρα, που θα ισχύσουν για το 2020..
• Αύξηση επενδύσεων με ιδιαίτερη έμφαση σε δημόσιες επενδύσεις, και έργα υποδομών, με μηχανισμούς ταχείας υλοποίησης.
• Διαφύλαξη της συνέπειας στην τήρηση των οικονομικών υποχρεώσεων.
• Στοχευμένες διεκδικήσεις από τα Ευρωπαϊκά ταμεία, με δεδομένο ότι η χώρα μας είναι η περισσότερο ευάλωτη χώρα στην Ευρώπη.
• Στήριξη της κοινωνικής συνοχής κατά την διάρκεια της επανεκκίνησης της οικονομίας.

 
Info

Πίνακες

sev- EconBulletin_15_04_2020