ΣΕΒ: Η χώρα δεν αντέχει πλέον ατέρμονες, στείρες και αντιπαραγωγικές πολιτικές αντιπαραθέσεις

Δεί δε χρημάτων… και έως εστί καιρός, αντιλάβεσθε των πραγμάτων (INFO) (Δημοσθένης)

 
Η  κυβέρνηση που θα προκύψει από τις εκλογές της 20ης Σεπτεμβρίου καλείται να υλοποιήσει σε σύντομο χρονικό διάστημα πληθώρα δεσμεύσεων του Προγράμματος Προσαρμογής αναφέρει μελέτη του ΣΕΒ στο Εβδομαδιαίο δελτίο του για την Ελληνική οικονομία – Οικονομία & Επιχειρήσεις. Αναλυτικά:

Δεν υπάρχει πλέον η πολυτέλεια του χρόνου και η κατανόηση των εταίρων για περαιτέρω καθυστερήσεις και διευθετήσεις. Διαφορετικά, προς το τέλος Νοεμβρίου 2015 η χώρα θα βρεθεί και πάλι χωρίς λεφτά στα ταμεία. Συμφέρει, λοιπόν να ληφθούν άμεσα τα συμφωνηθέντα μέτρα, οσοδήποτε επαχθή και αν είναι, και ταυτόχρονα η κυβέρνηση να δρομολογήσει άμεσα δράσεις στο θέμα της πάταξης της φοροδιαφυγής και της αποτελεσματικότητας της δημόσιας διοίκησης. Μόνον, έτσι, θα μπορέσει να απαιτήσει, σε μεταγενέστερο χρόνο, με αξιώσεις και αξιοπιστία, την ελάφρυνση όσων θίγονται αναλογικά περισσότερο από τα μέτρα. Ταυτόχρονα, ο υπέρ πάντων αγών θα πρέπει να δοθεί στο θέμα των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και των ιδιωτικοποιήσεων, έτσι ώστε η οικονομία σε σύντομο χρονικό διάστημα να ενισχύσει τα ανταγωνιστικά της πλεονεκτήματα και να γίνει ελκυστικός προορισμός για επενδύσεις. Μόνον έτσι θα αρχίσει η οικονομία να ανακάμπτει και ο κόσμος να βρίσκει δουλειές και οι νέοι ελπίδα. Η χώρα δεν αντέχει πλέον ατέρμονες, στείρες και αντιπαραγωγικές πολιτικές αντιπαραθέσεις. Χρειάζεται διακυβέρνηση στα απλά και τα καθημερινά πράγματα, από ανθρώπους που υπηρετούν με ομοψυχία πάνω απ’ όλα το δημόσιο συμφέρον.

-Τον Ιούλιο η εκτέλεση του προϋπολογισμού της γενικής κυβέρνησης εμφανίζεται θετική, στηριζόμενη τόσο σε μια καλή πορεία των εσόδων από φόρους και ασφαλιστικές εισφορές και την παράλληλη συγκράτηση όλων των δαπανών, εκτός μισθών και συντάξεων που συνεχίζουν την αυξητική τους πορεία. Δεδομένου ότι η επιβολή των capital controls και η αναγγελία του δημοψηφίσματος ώθησε φορολογούμενους και εργοδότες να αποπληρώσουν οφειλές, η πορεία των εσόδων στο υπόλοιπο του έτους παραμένει ασαφής.

-Η καταβαράθρωση των εισαγωγών προμηνύει αντίστοιχες εξελίξεις και στις εξαγωγές τους επόμενους μήνες, παρά την ανθεκτικότητα τους τον Ιούλιο, καθώς ειδικά οι εξαγωγές μεγαλύτερης προστιθέμενης αξίας βασίζονται συνήθως σε εισαγόμενες εισροές. Σε περιβάλλον αποπληθωρισμού καταγράφονται οι πρώτες αυξήσεις τιμών λόγω των μέτρων αύξησης φόρων ενώ η βιομηχανική παραγωγή, εκτός της ενέργειας όπου αυξήθηκε η εγχώρια παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος λόγω περιορισμού των εισαγωγών μετά την επιβολή περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων, καταγράφει μια  σημαντική και ανησυχητική υποχώρηση.

-Η χρήση καρτών και ηλεκτρονικών πληρωμών μειώνει την παραοικονομία και ευνοεί την ανάπτυξη. Στην Ελλάδα η εκτίναξη αυτών των συναλλαγών λόγω capital controls προβάλλει ως μια σημαντική ευκαιρία για την επέκταση  των σύγχρονων μεθόδων πληρωμών στη χώρα. Η προσπάθεια αυτή ενισχύεται με την εφαρμογή μεταρρυθμίσεων που αυξάνουν το μέσο μέγεθος των επιχειρήσεων, καθώς οι μεγαλύτερες επιχειρήσεις δεν μπορούν να λειτουργήσουν στην παραοικονομία .

 
Η αρχή είναι το ήμισυ του παντός
Η 1η αξιολόγηση του 3ου Μνημονίου συμβατικά αναμένεται να γίνει στα μέσα Οκτωβρίου 2015. Δεδομένων, όμως, των εκλογών της 20ης Σεπτεμβρίου 2015, η όλη διαδικασία ψήφισης προαπαιτούμενων και ολοκλήρωσης βασικών παραδοτέων αναμένεται να καθυστερήσει τουλάχιστον κατά 1,5 με 2 μήνες, ακόμη και αν υπάρξει προθυμία από την νεοεκλεγείσα κυβέρνηση να εφαρμόσει το πρόγραμμα όσο πιο αποτελεσματικά γίνεται. Στο πλαίσιο αυτό, τίθεται το ερώτημα εάν αντέχει η χώρα χωρίς τις εκταμιεύσεις των €3 δισ. που έχουν ήδη εγκριθεί από τον ΕΜΣ, κάνοντας την υπόθεση ότι δεν αποπληρώνονται οι ληξιπρόθεσμες οφειλές του Δημοσίου ούτε δημιουργούνται αποθεματικά ασφαλείας και, βεβαίως, ότι καθυστερούν και οι ανακεφαλαιοποιήσεις των τραπεζών.

Η απάντηση έχει ως εξής (Πίνακας 1): Τον Σεπτέμβριο/Οκτώβριο, η εξυπηρέτηση χρέους είναι €2,2 δισ. που μπορεί να καλυφθεί από το πρωτογενές πλεόνασμα €0,4 δισ. και χρήση από τα αποθεματικά του κράτους κατά €1,8 δις.. Τον Νοέμβριο, η εξυπηρέτηση του χρέους είναι €0,3 δισ. ενώ υπάρχει και πρωτογενές έλλειμμα €0,1 δισ.. Οι ανάγκες αυτές ύψους €0,4 δισ. μπορούν να καλυφθούν από τα αποθεματικά του κράτους που θα έχουν ήδη συρρικνωθεί σε €0,6 δισ. (λόγω χρήσης τους προηγούμενους 2 μήνες). Συνεπώς, στις αρχές Δεκεμβρίου, έχουμε αποθεματικά €0,2 δισ. και ανάγκες €3,1 δισ. (εξυπηρέτηση χρέους €1,3 δισ. συν πρωτογενές έλλειμμα €1,8 δισ.). Οι ανάγκες αυτές θα μπορούσαν να καλυφθούν εάν εισπράτταμε €2,0 δισ. από τα κέρδη του Ευρωσυστήματος (που προϋποθέτει τήρηση του προγράμματος και άρα δεν είναι διαθέσιμα) και €1,2 δισ. από ιδιωτικοποιήσεις (που προϋποθέτει ότι ολοκληρώνεται η διαδικασία για την παραχώρηση των 14 περιφερειακών αεροδρομίων στην Fraport που μάλλον είναι πλέον ανέφικτη λόγω καθυστερήσεων στην διαπραγμάτευση και άρα δεν είναι διαθέσιμα).

Συνεπώς, για να μην εισέλθει η χώρα σε μία νέα περίοδο αμφισβήτησης ως προς την εκπλήρωση των διεθνών της υποχρεώσεων και την συνακόλουθη έξοδο από την Ευρωζώνη, είναι εκ των ων ουκ άνευ η ολοκλήρωση της 1ης αξιολόγησης του 3ου Μνημονίου μέχρι τα τέλη Νοεμβρίου 2015, που σημαίνει ότι τα περιθώρια είναι εξαιρετικά στενά για να υλοποιηθεί ένας τεράστιος όγκος δεσμεύσεων (Πίνακας 4).

Θα πρέπει να τονισθεί ότι με μία επιτυχημένη 1η αξιολόγηση συνδέονται μια σειρά από άλλες ενέργειες ζωτικής σημασίας για την ταχύτερη ανάκαμψη της οικονομίας και επάνοδο, σε τελική φάση, στις αγορές. Πρώτον, η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών, με την συμμετοχή και στρατηγικών επενδυτών του ιδιωτικού τομέα, θα είναι αδύνατη χωρίς αποκατάσταση του κλίματος εμπιστοσύνης στις αγορές, που θα είναι ευκολότερη μετά την επιτυχημένη ολοκλήρωση της 1ης αξιολόγησης. Ήδη , έχουν εγκριθεί €10 δισ. από τον ΕΜΣ (σε ομόλογα ΕΜΣ) και είναι διαθέσιμα για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών. Τα υπόλοιπα €15 δισ. για τον ίδιο σκοπό είναι προϋπολογισμένα να διατεθούν εντός του Οκτωβρίου 2015. Ταυτόχρονα, η υγεία του τραπεζικού συστήματος, πέραν των κεφαλαίων, απαιτεί και την επιστροφή των καταθέσεων, που θα διευκολυνθεί εάν περατωθεί με επιτυχία η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών και υπάρξει απόλυτη πλέον βεβαιότητα ότι δεν θα χρησιμοποιηθούν οι καταθέσεις στην αύξηση των κεφαλαίων των τραπεζών. Οι τράπεζες προβλέπουν μία σταδιακή επανάκαμψη των 2/3 των καταθέσεων που έφυγαν από το σύστημα στο διάστημα Νοεμ. 2014-Ιουλ. 2015 μέχρι και το τέλος του 2017.

Δεύτερον, η ολοκλήρωση της 1ης αξιολόγησης, θα ανοίξει τον δρόμο όχι μόνον για περαιτέρω εκταμιεύσεις για την κάλυψη δημοσιονομικών αναγκών (€3 δισ. έχουν ήδη εγκριθεί και θα εκταμιευθούν μόνον κατόπιν υλοποίησης βασικών παραδοτέων του προγράμματος) αλλά και για την χρήση των ελληνικών ομολόγων ως ενέχυρα για την χρηματοδότηση των τραπεζών από την ΕΚΤ (άρση του waiver), και όχι μέσω του ακριβότερου μηχανισμού ELA-Emergency Liquidity Assistance της Τραπέζης της Ελλάδος. Επίσης, με την άρση του waiver, τα ελληνικά ομόλογα καθίστανται στοιχεία ενεργητικού επιλέξιμα για συμμετοχή στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ, βελτιώνοντας την αγορά ελληνικών ομολόγων, ενδεχομένως, παρέχοντας και ρευστότητα στις ελληνικές τράπεζες που κατέχουν ελληνικά ομόλογα (αποφεύγοντας, έτσι, την απομείωση που υφίστανται τα ομόλογα όταν τα χρησιμοποιούν ως ενέχυρα στην ΕΚΤ). Τα ποσά, βεβαίως αναμένονται να είναι μη σημαντικά, χωρίς να παραγνωρίζεται η αξία οποιουδήποτε μέτρου που βελτιώνει την ρευστότητα του συστήματος. Το εμπορεύσιμο ελληνικό χρέος ανέρχεται σε €60 δισ. περίπου, εκ των οποίων €50 δισ. περίπου είναι επιλέξιμα ομόλογα ενώ το Ευρωσύστημα διακρατεί €20 δισ. περίπου. Υπενθυμίζεται ότι το Ευρωσύστημα δεν επιτρέπεται να κατέχει άνω του 33% των τίτλων συγκεκριμένου εκδότη καθώς και το αυτό ποσοστό εντός ενός έκαστου τίτλου. Υπολογίζεται, υπό τις προϋποθέσεις που θέτει η ΕΚΤ, ότι οι αγορές που μπορεί να κάνει η ΕΚΤ κάποια στιγμή στο εγγύς μέλλον σε ελληνικά ομόλογα κυμαίνονται περί τα €3 δισ., αν και το εκάστοτε ποσό μεταβάλλεται διαρκώς αναλόγως των αποπληρωμών.

Τρίτον, με την επιτυχή ολοκλήρωση της 1ης αξιολόγησης θα ανοίξει ο δρόμος για κάποιου είδους μείωση των αναγκών εξυπηρέτησης του δημόσιου χρέους. Το ΔΝΤ (Άσκηση προσομοίωσης χρέους 14 Ιουλίου 2015, Πίνακας 2) εκτιμά πλέον (με την εφαρμογή το 3ου Μνημονίου δηλαδή) ότι στο βασικό σενάριο ο λόγος χρέους προς ΑΕΠ το 2022 θα είναι 170% του ΑΕΠ (από 142% που θα ήταν πριν τα capital controls και 104,4% εάν είχε εφαρμοσθεί το 2ο Μνημόνιο μετά τον Μάιο του 2014). Παρομοίως, οι Ευρωπαϊκοί θεσμοί (Πίνακας 3) προβλέπουν στο βασικό σενάριο, ο λόγος χρέους προς ΑΕΠ το 2022 να ανέλθει σε 159,7% του ΑΕΠ, και σε όλα τα σενάρια, σε επίπεδα σημαντικά ανώτερα του συμφωνηθέντος ορίου βιωσιμότητας του 2012 (2ο Μνημόνιο) που ήταν «κάτω του 124% το 2020 και σημαντικά κάτω του 110% το 2022». Συνεπώς, το χρέος θεωρείται πλέον μη βιώσιμο καθώς αποκλίνει σημαντικά προς τα πάνω του ορίου 120% του ΑΕΠ, ακόμη και με ευνοϊκές υποθέσεις για καλύτερες οικονομικές επιδόσεις. Έτσι, έχει πλέον αναπτυχθεί ένας εναλλακτικός ορισμός βιωσιμότητας (που συμμερίζονται όλοι οι θεσμοί). Σύμφωνα με την διεθνή εμπειρία, το χρέος θεωρείται πλέον βιώσιμο εάν οι Ακαθάριστες Δανειακές Ανάγκες ΑΔΑ (δημοσιονομικό ισοζύγιο συν χρεολύσια) δεν υπερβαίνουν το 15% του ΑΕΠ μακροπρόθεσμα. Στις εκτιμήσεις του ΔΝΤ, οι ΑΔΑ προς τα τέλη της τρέχουσας δεκαετίας και στο διηνεκές διαμορφώνονται άνω του 20% του ΑΕΠ. Στις εκτιμήσεις των Ευρωπαϊκών θεσμών, στο σενάριο χειροτέρευσης οι ΑΔΑ παραμένουν κατά μέσο όρο στο 12% του ΑΕΠ το 2020-30 και υπερβαίνουν το όριο του 15% από το 2030 και μετά. Συνεπώς, προκύπτει η ανάγκη λήψης μέτρων ελάφρυνσης του χρέους. Στο πλαίσιο αυτό, οι Ευρωπαϊκοί θεσμοί επιχειρηματολογούν υπέρ μιας αποκατάστασης των ροών των κερδών του Ευρωσυστήματος από τα ελληνικά ομόλογα (SMP/ANFA) προς το ελληνικό δημόσιο, που ελαφρύνουν τον λόγο χρέους προς ΑΕΠ κατά 5,5 π.μ. το 2030, και προκρίνουν την πρέπουσα επέκταση της μέσης διάρκειας του χρέους ως μέτρο ικανό να επαναφέρει τις ΑΔΑ σε επίπεδο κάτω του 15% του ΑΕΠ χωρίς να χρειασθεί να γίνει κάποιο ονομαστικό «κούρεμα» του ελληνικού χρέους. Ταυτόχρονα, για τον ίδιο σκοπό, το ΔΝΤ υπολογίζει ότι απαιτείται μία επιμήκυνση όλου του ελληνικού χρέους προς ευρωπαϊκές οντότητες (κράτη και θεσμούς) κατά 30 χρόνια, έτσι ώστε να μην χρειασθεί να γίνει άμεσα σημαντικό κούρεμα του χρέους ή να αναγκασθεί η Ευρώπη να στηρίζει το ελληνικό δημόσιο με μεταβιβαστικές πληρωμές σε ετήσια βάση. Η διαπραγμάτευση αυτή, λοιπόν, για την ελάφρυνση του χρέους δεν είναι δυνατόν να πραγματοποιηθεί εάν η χώρα μας δεν συμμορφώνεται με τις δεσμεύσεις που έχει αναλάβει στο 3ο Μνημόνιο. Γι’ αυτόν τον λόγο, πέραν της οικειοποίησης των στόχων του προγράμματος που θα βοηθήσει στην έγκαιρη λήψη των απαιτούμενων μέτρων, απαιτείται και υψηλός βαθμός εγρήγορσης της νέας κυβέρνησης που θα προκύψει από τις εκλογές της 20ης Σεπτεμβρίου, για να μην βρεθεί η χώρα αντιμέτωπη και πάλι με την προοπτική της εξόδου από το Ευρώ.

Ηλεκτρονικές συναλλαγές, παραοικονομία και μέγεθος επιχειρήσεων
Πλήθος ερευνών συνδέουν την αύξηση της χρήσης του πλαστικού ή ηλεκτρονικού χρήματος με τη μείωση της παραοικονομίας (Schneider/ ATKearny, ΙΟΒΕ) ειδικά για χώρες όπως η Ελλάδα όπου οι συναλλαγές με κάρτα παραδοσιακά παραμένουν σε χαμηλά επίπεδα (Διάγραμμα 5) ενώ καταγράφεται και σταθερά υψηλή παραοικονομία. Πλέον αναδεικνύεται από πολλές παρεμβάσεις η σημαντική ευκαιρία που προσφέρει η προώθηση της χρήσης πλαστικού ή ηλεκτρονικού χρήματος για την αύξηση των δημοσίων εσόδων (Πχ, Καθημερινή 30/8). Η μείωση της παραοικονομίας δεν έχει όμως να κάνει μόνο με την μετάπτωση των υφιστάμενων δραστηριοτήτων από την παραοικονομία στην επίσημη οικονομία. Προϋποθέτει και μια αλλαγή της ποιότητας των δραστηριοτήτων, με μείωση των δραστηριοτήτων που συμπίπτουν με μια αυξημένη ροπή προς την παραοικονομία και μια αύξηση των δραστηριοτήτων που από τη φύση τους εντάσσονται σχεδόν αυτόματα στην επίσημη οικονομία. Οι τελευταίες είναι δραστηριότητες που για να αναπτυχθούν βασίζονται περισσότερο στις υποδομές που προσφέρει η επίσημη οικονομία και σε πόρους που εντάσσονται στην επίσημη οικονομία. Συγκεκριμένα, επιχειρήσεις μεγαλύτερου μεγέθους λειτουργούν πιο παραγωγικά στην επίσημη οικονομία (Διάγραμμα 6).

Αυτό συμβαίνει γιατί έχουν πιο εξελιγμένες μορφές οργάνωσης και πιο σύνθετες παραγωγικές διαδικασίες που βασίζονται περισσότερο στις φυσικές και άυλες υποδομές που προσφέρει ένα σύγχρονο κράτος. Επίσης, βασίζονται σε μεγαλύτερο βαθμό σε μια ευρύτερη μετοχική σύνθεση καθώς και σε διοικητικές δομές που διαχωρίζουν τον μέτοχο από την τιμολόγηση υπηρεσιών ή προϊόντων – με άλλα λόγια όταν δεν κόβει απόδειξη το ταμείο στις οργανωμένες επιχειρήσεις τα χρήματα δεν πάνε αφορολόγητα στη τσέπη του ιδιοκτήτη αλλά ουσιαστικά ο υπάλληλος κλέβει τον ιδιοκτήτη και για το λόγο αυτό οι μέτοχοι επιμένουν στην έκδοση απόδειξης. Οι επιχειρήσεις αυτές επίσης βασίζονται περισσότερο στη μισθωτή απασχόληση, δηλαδή το είδος της απασχόλησης που συμπίπτει περισσότερο με την καταβολή δηλωμένων αμοιβών και την πλήρη καταβολή ασφαλιστικών εισφορών. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι η έκταση της παραοικονομίας σχετίζεται θετικά και με την έκταση της αδήλωτης εργασίας. Τέλος, είναι πιο εύκολο για τις επιχειρήσεις αυτές να ενταχθούν σε πλατφόρμες ηλεκτρονικής εκκαθάρισης συναλλαγών με άλλες επιχειρήσεις, ή να δέχονται ηλεκτρονικές πληρωμές από πελάτες ακριβώς επειδή έχουν λιγότερα να κρύψουν. Έτσι, η ενθάρρυνση της μετάπτωσης των οικονομικών δραστηριοτήτων από την παραοικονομία στην επίσημη οικονομία εξαρτάται και από το βαθμό στον οποίο το κράτος παρέχει τις δομές και τα κίνητρα για την ανάπτυξη οργανωμένων επιχειρήσεων. Τι σημαίνουν αυτά για την Ελλάδα; Ότι τα κίνητρα για την επέκταση της χρήσης του πλαστικού και ηλεκτρονικού χρήματος / αντικίνητρα για τη χρήση μετρητών θα φέρουν τα καλύτερα αποτελέσματα μαζί με τη δημιουργία ενός φιλικού επιχειρηματικού περιβάλλοντος, την ενδυνάμωση του κράτους ως αποτελεσματικού επόπτη και την προώθηση διαρθρωτικών αλλαγών.

 
INFO – Το σίγουρο είναι ότι χρειάζονται χρήματα και χωρίς αυτά δεν είναι δυνατόν να γίνει τίποτα από αυτά που πρέπει. Μερικοί προτείνουν και κάποιες άλλες πηγές εσόδων· από όλες αυτές διαλέγετε όποια νομίζετε ότι σας συμφέρει και όσο είναι καιρός, επιληφθείτε των πραγμάτων. Ολυνθιακός Α’ (1) [19].