ΣΕΒ: Των οικιών ημών εμπιπραμένων…

• Η αξιοπιστία δεν είναι ρετσινιά!

• Η περίπτωση της Αργεντινής

 
Η αδυναμία αποτελεσματικής διαπραγμάτευσης με τους Ευρωπαίους εταίρους μας και η μη επίτευξη συμφωνίας μαζί τους οδηγεί τη χώρα σε βέβαιη έξοδο από την ευρωζώνη. Χωρίς ένα νέο και αξιόπιστο πλαίσιο συμφωνίας, τις ουρές στις τράπεζες και στα βενζινάδικα θα ακολουθήσουν ουρές σε άδεια μαγαζιά, με τους εργαζομένους σε απόγνωση, σημειώνει ανάλυση του Εβδομαδιαίου δελτίου για την Ελληνική οικονομία – Οικονομία & Επιχειρήσεις του ΣΕΒ. Αναλυτικά σημειώνει:

-Πρέπει να επικρατήσει η υπευθυνότητα και να αποκασταθεί η αξιοπιστία στις διαπραγματεύσεις με τους εταίρους μας. Καλώς ή κακώς, η εθνική αξιοπρέπεια δεν κερδίζεται στις διαπραγματεύσεις. Κερδίζεται στα εργοστάσια, στα χωράφια, στα γραφεία, στην παραγωγή και στην αποταμίευση.  Ας μη γελιόμαστε, λοιπόν. Κανείς Έλληνας δεν πρόκειται να αισθάνεται αξιοπρεπής  όταν, εκτός Ευρώ, θα έχει χάσει τις λιγοστές αποταμιεύσεις του, την πενιχρή του σύνταξη, και την όποια δουλειά ή επιχείρηση έχει ακόμη. Η ομαλοποίηση των σχέσεων με τους εταίρους μας στην Ευρωζώνη είναι, συνεπώς, μονόδρομος καθώς τυχόν πορεία σύγκρουσης οδηγεί τους Έλληνες στη φτώχεια, στο διχασμό και στη δυστυχία. Η αξιοπρέπεια της δουλειάς και της παραγωγικότητας δεν είναι ρετσινιά.

-Η υστέρηση εσόδων του Μαΐου δεν είναι υποχρεωτικά καθοριστική για την πορεία των εσόδων του έτους εφόσον αποκατασταθεί ταχύτατα μια πορεία προς την ομαλοποίηση της οικονομικής κατάστασης.

-Η αυξημένη αβεβαιότητα για το μέλλον της χώρας πλέον αντανακλάται σε όλους τους δείκτες εμπιστοσύνης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής / ΙΟΒΕ (στοιχεία πριν την ανακοίνωση του δημοψηφίσματος), εκτός των υπηρεσιών, με σημαντική υποχώρηση να σημειώνεται στις προσδοκίες απασχόλησης και τις παραγγελίες ειδικά στη μεταποίηση και το εμπόριο. Αντίστοιχα, υποχωρούν πλέον και οι λιανικές πωλήσεις.

-Ο δείκτης PMI εμφανίζει ταχεία πτώση, αντανακλώντας πτώση παραγωγής και την ακύρωση παραγγελιών από το εσωτερικό και εξωτερικό.

-Η ασφυξία στη χρηματοδότηση της ιδιωτικής οικονομίας αποτυπώνεται στην εκροή καταθέσεων αλλά και την αδυναμία πρόσβασης των ελληνικών τραπεζών στη διατραπεζική αγορά. Έχει συνεπώς εκτιναχτεί η εξάρτησή τους από την υποστήριξη του ευρωσυστήματος, η οποία όμως για να συνεχιστεί απαιτεί επίτευξη νέας συμφωνίας.

-Η πορεία του ιδιωτικού βραχίονα του εμπορικού λιμανιού του Πειραιά δείχνει τις ευκαιρίες που έχει η χώρα.

 
Η αξιοπιστία δεν είναι ρετσινιά!

Στις 26 Ιουνίου 2015, η κυβέρνηση ανακοίνωσε την διεξαγωγή δημοψηφίσματος για τις 5 Ιουλίου 2015 υπέρ ή κατά της αποδοχής μιας νέας συμφωνίας χρηματοδοτικής βοήθειας, όπως είχε μέχρι τότε διαμορφωθεί όταν οι διαπραγματεύσεις με τους εταίρους διεκόπησαν, με το ισχύον πρόγραμμα να λήγει στις 30 Ιουνίου 2015 και με την χώρα να αντιμετωπίζει το φάσμα της χρεοκοπίας εάν δεν καταβάλλει την ίδια μέρα €1,6 δισ. στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο για αποπληρωμή υποχρεώσεων δημοσίου χρέους. Στο περιβάλλον αυτό, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) αποφάσισε να σταματήσει να παρέχει πρόσθετη ρευστότητα στις ελληνικές τράπεζες. Η απόφαση ελήφθη καθώς η προοπτική υποβάθμισης του αξιόχρεου της Ελλάδος και, επομένως, των τραπεζών, είχε αυξηθεί, συμπαρασύροντας και την αξία των ενεχύρων έναντι των οποίων οι τράπεζες ελάμβαναν χρηματοδότηση από την ΕΚΤ.

Η προοπτική αυτή επιβεβαιώθηκε με την υποβάθμιση της οικονομίας και των τραπεζών στις 30 Ιουνίου 2015 από την S&P’s και Fitch (δες παρακάτω). Επίσης, η λήξη του ισχύοντος προγράμματος χωρίς συμφωνία ήταν σχεδόν βέβαιη, ενώ ταυτόχρονα είχαν ενταθεί και οι εκροές καταθέσεων από το τραπεζικό σύστημα λόγω δυσμενών προσδοκιών.

Σημειώνεται ότι η ΕΚΤ δεν μπορούσε να λειτουργήσει διαφορετικά καθώς ετίθετο επί τάπητος θέμα αξιοπιστίας της νομισματικής πολιτικής και, κατ’ επέκταση, η ακεραιότητα του Ευρώ. Έτσι, για την ομαλή λειτουργία του τραπεζικού συστήματος, η κυβέρνηση ανακοίνωσε περιορισμούς στις αναλήψεις από τις τράπεζες και την μεταφορά κεφαλαίων στο εξωτερικό από τις 29 Ιουνίου 2015, καθώς και το κλείσιμο των τραπεζών μέχρι τις 6 Ιουλίου 2015 για να προετοιμασθούν να λειτουργήσουν στο νέο καθεστώς διοικητικών περιορισμών. Το νέο ανώτατο όριο αναλήψεων ορίσθηκε στα €60 ανά δικαιούχο ανά τράπεζα. Οι διοικητικοί περιορισμοί αναμένεται να διατηρηθούν επί μακρόν, τουλάχιστον όσο διατηρείται η αβεβαιότητα. Τελικά, η κυβέρνηση δεν κατέβαλε το ποσό των €1,6 δισ. στο ΔΝΤ στις 30 Ιουνίου 2015. Σημειώνεται εν προκειμένω ότι η αθέτηση πληρωμών προς το ΔΝΤ συνιστά άμεσα πιστωτικό γεγονός, χωρίς όμως να ενεργοποιούνται τα πιστωτικά ασφάλιστρα κινδύνου CDS, καθώς αφορούν δανειακά συμβόλαια που έγιναν πριν το PSI. Αυτό θέτει σε κίνηση μια διαδικασία σταυροειδών ρητρών πτώχευσης, με τα δάνεια προς τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ΕΜΣ) – 2 ο Μνημόνιο – και τα διμερή δάνεια προς τα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης – 1 ο Μνημόνιο – να γίνονται απαιτητά μετά από κάποιο διάστημα που είναι πολιτικά καθοριζόμενο, και με τα ελληνικά ομόλογα που εκδόθηκαν μετά το PSI του 2012 στα χέρια ιδιωτών να ακολουθούν.

Στις 30 Ιουνίου 2015, με την λήξη του προγράμματος, θεωρητικά η ΕΚΤ έχει την ευχέρεια να ζητήσει από τις ελληνικές τράπεζες την επιστροφή των χρημάτων του μηχανισμού έκτακτης χρηματοδότησης ELA και να προκαλέσει με αυτό τον τρόπο την ανακεφαλαιοποιήση των τραπεζών μέσω του Ενιαίου Εποπτικού Μηχανισμού (ΕΕΜ) κάνοντας χρήση της διαδικασίας bail-in, που μπορεί να οδηγήσει σε υποχρεωτική μετατροπή καταθέσεων σε κεφάλαια αφού εξαντληθούν όλες οι άλλες πηγές (μέτοχοι, ομολογιούχοι, ταμείο εγγύησης καταθέσεων κ.α). Κάτι τέτοιο δεν συνέβη άλλα τίποτα δεν αποκλείει ότι αυτό δεν θα συμβεί στο άμεσο μέλλον, εάν δεν υπάρξει μία νέα συμφωνία. Στο πλαίσιο αυτό, η ελληνική κυβέρνηση λίγο πριν λήξει το ισχύον πρόγραμμα, υπέβαλε αίτηση στον ΕΜΣ για χρηματοδοτική στήριξη €29,1 δισ. Η χρηματοδοτική αυτή βοήθεια είναι για 2 χρόνια και αιτείται να δοθεί προς κάλυψη των εσωτερικών και εξωτερικών υποχρεώσεων χρέους της ελληνικής κυβέρνησης. Αιτείται παράλληλα την ελάφρυνση του δημοσίου χρέους, ενδεχομένως μέσω της επέκτασης της περιόδου αποπληρωμής και μείωσης των επιτοκίων του χρέους προς τον ΕΜΣ.

Σημειώνεται ότι η παροχή χρηματοδότησης συνοδεύεται αναγκαστικά με Μνημόνιο μέτρων προσαρμογής, εφόσον εγκριθεί. Σε κάθε περίπτωση, η ελληνική κυβέρνηση εμφανίζεται να αποδέχεται την τελική κοινή θέση των θεσμών, υπό την προϋπόθεση, όμως, ότι

• διατηρείται ο μειωμένος ΦΠΑ στα νησιά
• αυξάνεται σταδιακά η προκαταβολή φόρου εισοδήματος νομικών προσώπων στο 100%
• καταργείται το προνομιακό καθεστώς φορολόγησης των αγροτών μέχρι τέλους του 2017
• μειωθούν οι στρατιωτικές δαπάνες κατά €200 εκατ. το 2016 και €400 εκατ. το 2017
• η μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού συστήματος του 2010 θα υλοποιηθεί πλήρως αλλά η εφαρμογή της ρήτρας μηδενικού ελλείμματος θα καθυστερήσει μέχρι τον Οκτώβριο του 2015
• το ΕΚΑΣ θα καταργηθεί σταδιακά μέχρι το τέλος του 2019 και δεν θα ληφθεί κάποια άμεση απόφαση που να επηρεάζει αρνητικά το εισοδηματικά ασθενέστερο 20% των δικαιούχων
• τα συμφωνηθέντα στα εργασιακά θα νομοθετηθούν το φθινόπωρο του 2015
• θα απελευθερωθούν οι αγορές προϊόντων σύμφωνα με την εργαλειοθήκη του ΟΟΣΑ Νο1, Νο2 και να αναληφθούν άλλες δράσεις στο πλαίσιο της συνεργασίας με τον ΟΟΣΑ, και,
• ο ΑΔΜΗΕ θα διαχωρισθεί από την ΔΕΗ και θα τελεί υπό κρατικό έλεγχο.

Την αίτηση για νέο Μνημόνιο και τις προτάσεις της κυβέρνησης αρνήθηκε να συζητήσει το Eurogroup της 1/7/2015 πριν το δημοψήφισμα της Κυριακής. Ο ΥΠΟΙΚ της Γερμανίας, Σόιμπλε, δήλωσε ότι οι προτάσεις αυτές δεν αποτελούν σοβαρή βάση για επανεκκίνηση των διαπραγματεύσεων, πρόκειται για ελιγμούς αντιπερισπασμού, και έκανε ειδική αναφορά στην μη πληρωμή του ΔΝΤ καθώς με τον τρόπο αυτό το ΔΝΤ δεν μπορεί να συνεισφέρει σε κάποιο νέο πρόγραμμα χρηματοδοτικής στήριξης. Έτσι, η χώρα βαδίζει προς το δημοψήφισμα της Κυριακής, με την ελπίδα να αποκατασταθεί μία νέα πορεία ομαλότητας της χώρας μέσα στην Ευρωπαϊκή οικογένεια.

 
Η περίπτωση της Αργεντινής

Η Ελλάδα δεν αντέχει να γίνει Αργεντινή. Από το 1998 η Αργεντινή εισήλθε σε βαθειά ύφεση και τελικά το Δεκέμβριο 2001 αθέτησε πληρωμές για εξωτερικά χρέη ύψους $93 δισ., το ήμισυ των οποίων είχε εκδοθεί κατά την τριετία αυτή. Η συναλλαγματική ισοτιμία του Αργεντίνικου Πέσο που ήταν προσδεδεμένη στο Αμερικανικό δολάριο απελευθερώθηκε και υποτιμήθηκε, οδηγώντας σε αύξηση του πληθωρισμού κατά 40% και μείωση του πραγματικού ΑΕΠ κατά 11% εντός του 2002. Παρόλο που είναι μια μεγάλη χώρα με εξωστρεφή οικονομία καθώς και ότι έχει μεγάλο πλούτο σε πρώτες ύλες με υψηλή ζήτηση από χώρες όπως η Κίνα, απαιτήθηκε σχεδόν μια δεκαετία ώστε το πραγματικό κατά κεφαλή ΑΕΠ να ανακάμψει στα πρό της χρεοκοπίας επίπεδα . Η Αργεντινή είχε εισέλθει σε κρίση 3 χρόνια πριν τη χρεοκοπία, ενώ η Ελλάδα της οποίας τα εισοδήματα πλέον αποκλίνουν ραγδαία από τον μέσο όρο της Ευρώπης και συγκλίνουν στα χαμηλά αλλά ανερχόμενα κατά κεφαλή εισοδήματα χωρών όπως η Βουλγαρία και Ρουμανία , διανύει ήδη πάνω από πέντε χρόνια κρίσης, η παρατεταμένη διάρκεια της οποίας έχει ήδη τραυματίσει σοβαρότατα τον παραγωγικό και κοινωνικό ιστό της χώρας.

 
Οι προειδοποιήσεις των οίκων αξιολόγησης έχουν ήδη αρχίσει να γίνονται εντονότερες

Η υποβάθμιση στις 30/6/2015 της μακροπρόθεσμης πιστοληπτικής αξιολόγησης της Ελλάδας σε «CCC-» και με αρνητική προοπτική από «CCC» από τον οίκο Standard and Poors, αντανακλά την αβεβαιότητα για την πολιτική κατάσταση και το μέλλον της χώρας στο ευρώ καθώς και για τη σταθερότητα του τραπεζικού συστήματος.

Χωρίς μια αναπάντεχη μεταβολή των συνθηκών προς το καλύτερο, η Ελλάδα είναι πιθανό να αθετήσει τις πληρωμές του χρέους της προς ιδιώτες επενδυτές μέσα στους επόμενους έξι μήνες, περίπτωση στην οποία η Ελλάδα θα υποβαθμιστεί σε καθεστώς επιλεκτικής χρεοκοπίας (μέχρι την επιλεκτική χρεοκοπία και το επόμενο στάδιο της χρεοκοπίας υπάρχουν ακόμα οι διαβαθμίσεις «CC» και «C»).

Πιο σημαντικό από την υποβάθμιση αυτή είναι ίσως το γεγονός ότι ο οίκος ανακοίνωσε πως δεν πρόκειται να υποβαθμίσει τη μακροπρόθεσμη πιστοληπτική αξιολόγηση της Ελλάδας σε επιλεκτική χρεοκοπία (SD) αν η κυβέρνηση δεν καταφέρει να αποπληρώσει ομόλογα που διακρατεί η ΕΚΤ (δηλώσεις στελεχών από την ΕΚΤ επίσης αφήνουν να εννοηθεί ότι για 5 μέρες από την αθέτηση πληρωμής προς το ΔΝΤ δεν θα εγείρει θέμα, αρκετές δηλαδή ώστε να ολοκληρωθεί το δημοψήφισμα).

Πάντως ο οίκος εκτιμάει ότι η παρατεταμένη τραπεζική αργία καθώς και οι έλεγχοι στην κίνηση κεφαλαίων θα επιβαρύνουν παραπέρα την οικονομία που πλέον εκτιμάται ότι θα συρρικνωθεί κατά -3%.

Ενδιαφέρον, πάντως, έχει ότι την ίδια ώρα ο οίκος αναβάθμισε σε θετική προοπτική με αξιολόγηση «ΒΒ» τα ομόλογα της εταιρείας ΤΙΤΑΝ.

Παράλληλα, στον απόηχο της επιβολής περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων ο οίκος αξιολόγησης FITCH υποβάθμισε τις Ελληνικές τράπεζες σε RD (περιορισμένη χρεοκοπία) και τον δείκτη βιωσιμότητας τους σε «f» που είναι η χαμηλότερη διαβάθμιση (failed) ενώ υποβάθμισε και το αξιόχρεο της Ελληνικής Δημοκρατίας σε CC (ένα βήμα πριν την χρεοκοπία κατά την κλίμακα του οίκου) σε συνέχεια της μη καταβολής της δόσης προς το ΔΝΤ. Αντίστοιχα, στον απόηχο των τελευταίων εξελίξεων σε υποβάθμιση ένα βήμα πριν την χρεοκοπία προς ιδιώτες πιστωτές προχώρησε η Moody’s (Caa3).