ΣΕΒ: Φορολογικές ελαφρύνσεις και διαρθρωτικές πολιτικές, με τη βιομηχανία στο επίκεντρο, αναγκαίες προϋποθέσεις για την αναπτυξιακή απογείωση της οικονομίας

Οι εκλογές της 7ης Ιουλίου 2019 σηματοδοτούν μια αναμενόμενη στροφή προς ένα διαφορετικό μίγμα οικονομικής πολιτικής, εστιασμένο στις ιδιωτικές επενδύσεις και την αύξηση της παραγωγικότητας, ώστε να τονωθεί η ανάπτυξη, οι μισθοί και η απασχόληση σε μονιμότερη βάση. Μια τέτοια στροφή θα βασισθεί αναγκαστικά σε ένα φιλικότερο προς την επιχειρηματικότητα και την εργασία φορολογικό περιβάλλον, καθώς και τη διεύρυνση και εμβάθυνση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων για μια ανταγωνιστικότερη οικονομία, και ιδίως στις αγορές εκείνες όπου έχει σημειωθεί η μικρότερη πρόοδος ή υπάρξει οπισθοδρόμηση, επισημαίνει ο ΣΕΒ στο Μηνιαίο δελτίο οικονομικής δραστηριότητας τπου κυκλοφόρησε σήμερα. Αναλυτικά:

Η νέα κυβέρνηση διαθέτει ένα συνεκτικό και στοχευμένο πρόγραμμα φορολογικών ελαφρύνσεων και διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων (όπως ανακοινώθηκε ήδη στο πρώτο υπουργικό συμβούλιο) αλλά και την αναγκαία προς τούτο τεχνοκρατική υποδομή (όπως τεκμαίρεται από τη συμμετοχή στο κυβερνητικό σχήμα στελεχών προερχόμενων από τον ιδιωτικό τομέα). Απαιτείται, όμως, μια συγχρονισμένη και ισορροπημένη προσέγγιση μεταξύ μείωσης της φορολογίας και ανάληψης διαθρωτικών μεταρρυθμίσεων. Όπως το αναπτυξιακό αποτύπωμα των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων ήταν στο παρελθόν πενιχρό λόγω της υπερφορολόγησης, έτσι, και στο μέλλον, η μείωση της φορολογίας για να έχει ισχυρό αναπτυξιακό αποτύπωμα θα πρέπει να συνοδεύεται από διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις. Σε κάθε περίπτωση, αυτό που σίγουρα πρέπει να διασφαλίζεται είναι μια μείωση της φορολογίας να οδηγεί σε αύξηση της επενδυτικής δραστηριότητας. Είναι, λοιπόν, εκ των ων ουκ άνευ η άμεση και μαζική ενεργοποίηση του παραγωγικού μηχανισμού της χώρας για την επίτευξη υψηλών ρυθμών ανάπτυξης.

Οι ευκαιρίες για ισχυρότερη οικονομική ανάπτυξη, όπως διαμορφώνονται μετά την έξοδο της χώρας από τα προγράμματα προσαρμογής τον Αύγουστο του 2018, πρέπει να αξιοποιηθούν χωρίς καθυστερήσεις. Η σταδιακή ανάκτηση της εμπιστοσύνης των επενδυτών και η αποκλιμάκωση των αποδόσεων των ελληνικών ομολόγων λαμβάνουν χώρα σε ένα διεθνές περιβάλλον που χειροτερεύει. Στο πλαίσιο αυτό, το ελληνικό δημόσιο δανείσθηκε στις 16 Ιουλίου 2019 €2,5 δισ. μέσω 7ετούς ομολόγου με χαμηλό σχετικά επιτόκιο 1,9%, έναντι επιτοκίου 3,9% στην έκδοση 10ετούς ομολόγου στις 5 Μαρτίου 2019. Οι προσφορές ξεπέρασαν τα €13 δισ., υπερκαλύπτοντας την έκδοση κατά πέντε φορές, ενώ το επιτόκιο (1,9%) είναι το χαμηλότερο που έχει πετύχει το ελληνικό Δημόσιο. Η βελτιωμένη στάση των αγορών απέναντι στη νέα ελληνική κυβέρνηση αντανακλά την αυξανόμενη εμπιστοσύνη των επενδυτών στις προοπτικές της ελληνικής οικονομίας, όπως διαμορφώνονται με την αναμενόμενη εφαρμογή ενός φιλοαναπτυξιακού προγράμματος σε καθεστώς δημοσιονομικής και νομισματικής σταθερότητας.

Στις θερινές προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής τονίζεται ότι οι αυξανόμενες εμπορικές εντάσεις και η πολιτική αβεβαιότητα εξακολουθούν να επηρεάζουν αρνητικά την εμπιστοσύνη στον μεταποιητικό τομέα, τον πλέον εκτεθειμένο στο διεθνές εμπόριο, και προβλέπεται να αποδυναμώσουν τις προοπτικές ανάπτυξης για το υπόλοιπο του έτους. Οι αλλαγές που αναμένονται με την 4^η βιομηχανική επανάσταση (Industry 4.0) αλλά και η ανάγκη βιομηχανικής αναζωογόνησης στην ελληνική περιφέρεια θα πρέπει να αποτελέσουν βασικές προτεραιότητες για τη νέα κυβέρνηση. Η αντιμετώπιση των προκλήσεων αυτών προϋποθέτει τη χάραξη μιας συνεκτικής βιομηχανικής πολιτικής (σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο), έχοντας στο επίκεντρο τους παρακάτω βασικούς άξονες:

1. Διευκόλυνση της πρόσβασης σε χρηματοδότηση (κόκκινα δάνεια, δεύτερη επιχειρηματική ευκαιρία, συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα, τραπεζική και εναλλακτική χρηματοδότηση).
2. Δραστική μείωση της επενδυτικής γραφειοκρατίας και των φορολογικών αντικινήτρων (άρση εμποδίων σε αδειοδοτήσεις, δικαιοσύνη, φορολογία) και επενδυτικά κίνητρα.
3. Βελτίωση της εξαγωγικής δυναμικής (διασυνοριακές διαδικασίες, προώθηση διεθνούς ανταγωνιστικότητας, διακυβέρνηση πολιτικών εξωστρέφειας).
4. Αναβάθμιση υποδομών σε περιοχές βιομηχανικής συγκέντρωσης ειδικά της περιφέρειας (δίκτυα ενέργειας, μεταφορές, επιχειρηματικά πάρκα).
5. Ενσωμάτωση τεχνολογίας και καινοτομίας στην παραγωγή (ψηφιακές υποδομές, δεξιότητες, επενδύσεις στη ψηφιακή οικονομία, αξιοποίηση διανοητικής ιδιοκτησίας).
6. Ανάπτυξη ανθρώπινου δυναμικού (δεξιότητες και γνώσεις για τις ανάγκες της βιομηχανίας, σύγχρονα συστήματα διοίκησης επιχειρησιακής απόδοσης).
7. Κυκλική οικονομία και βιομηχανική συμβίωση.

Σε κάθε περίπτωση, η εκλογή νέας αυτοδύναμης κυβέρνησης αναμένεται να βελτιώσει περαιτέρω το οικονομικό κλίμα, έχοντας ως βάση τις μέχρι τώρα θετικές εξελίξεις αναφορικά κυρίως με τη δυναμική των εξαγωγών αγαθών, τις αντοχές που επιδεικνύει η μεταποίηση, την καλή πορεία του τουρισμού και τη μείωση της ανεργίας.

Πιο αναλυτικά, σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία:

• Ο δείκτης οικονομικού κλίματος συνέχισε να βελτιώνεται τον Ιούνιο του 2019 και διαμορφώθηκε στις 101 μονάδες, από 100,8 τον προηγούμενο μήνα και 102,1 μονάδες τον Ιούνιο του 2018. Η βελτίωση αυτή προήλθε κυρίως από την ανάκαμψη των προσδοκιών στο λιανικό εμπόριο ενώ στους υπόλοιπους τομείς δεν καταγράφηκαν αξιόλογες μεταβολές. Ειδικότερα, στη βιομηχανία το ισοζύγιο θετικών – αρνητικών εκτιμήσεων διαμορφώθηκε σε -0,6 μονάδες, από -0,2 τον προηγούμενο μήνα και -1,6 τον Ιούνιο του 2018, ωστόσο οι προβλέψεις των επιχειρήσεων για την εξέλιξη της παραγωγής τους επόμενους μήνες βελτιώθηκαν. Στο λιανικό εμπόριο, οι προσδοκίες των επιχειρήσεων ανέκαμψαν αισθητά, ως αποτέλεσμα κυρίως των θετικών εκτιμήσεων για τις τρέχουσες πωλήσεις και τη βραχυπρόθεσμη εξέλιξή τους. Στις υπηρεσίες, το ισοζύγιο θετικών – αρνητικών εκτιμήσεων βελτιώθηκε ελαφρά, καθώς οι επιχειρήσεις παραμένουν αισιόδοξες για την πορεία της τρέχουσας ζήτησης και την βραχυπρόθεσμη εξέλιξή της. Τέλος, στις κατασκευές το κλίμα παρέμεινε σε ιδιαίτερα χαμηλό επίπεδο, με την πτωτική τάση ωστόσο να παρουσιάζει σημάδια αντιστροφής, τόσο στις ιδιωτικές όσο και στις δημόσιες κατασκευές.
• Η καταναλωτική εμπιστοσύνη βελτιώθηκε περαιτέρω τον Ιούνιο του 2019, με τον σχετικό δείκτη να διαμορφώνεται στις -27,8 μονάδες, από -29,5 τον προηγούμενο μήνα και -48,9 τον Ιούνιο του 2018. Η αισιοδοξία των νοικοκυριών αποτυπώνεται κυρίως στις εκτιμήσεις τους για την πορεία της οικονομικής τους κατάστασης και της γενικότερης κατάστασης της χώρας, που μπορεί να συνδεθούν αφενός με τη διαφαινόμενη κυβερνητική αλλαγή μετά το αποτέλεσμα των Ευρωεκλογών και αφετέρου με την υλοποίηση των προεκλογικών μέτρων ενίσχυσης του εισοδήματος των νοικοκυριών (καταβολή χρηματικής παροχής μόνιμου χαρακτήρα σε συνταξιούχους, μείωση ΦΠΑ στα τρόφιμα, μείωση συντελεστών εισφοράς ειδικής αλληλεγγύης, κλπ). Αντίθετα οι εκτιμήσεις των νοικοκυριών αναφορικά με την εξέλιξη της ανεργίας επιδεινώθηκαν ελαφρά, με το ποσοστό αυτών που προβλέπει άνοδο της ανεργίας να διαμορφώνεται σε 42,5% τον Ιούνιο του 2019, από 41,3% τον προηγούμενο μήνα και 54,6% τον Ιούνιο του 2018. Παράλληλα, η πρόθεση των καταναλωτών για σημαντικές αγορές τους προσεχείς 12 μήνες (επίπλων, ηλεκτρικών συσκευών κ.λπ.) υποχώρησε, όπως επίσης και η πρόθεση για αποταμίευση.
• Οι προσδοκίες στη μεταποίηση με βάση τον Δείκτη Υπευθύνων Προμηθειών (PMI) υποχώρησαν αισθητά τον Ιούνιο του 2019, ωστόσο ο δείκτης παρέμεινε σε επίπεδο που υποδηλώνει ανάπτυξη του τομέα (πάνω από το όριο των 50 μονάδων) για 25^ο συνεχόμενο μήνα. Ειδικότερα, ο δείκτης διαμορφώθηκε στις 52,4 μονάδες από 54,2 τον προηγούμενο μήνα και 53,5 τον Ιούνιο του 2018. Αν και ο ρυθμός αύξησης της παραγωγής και της απασχόλησης παρουσιάζει σταθεροποίηση, οι συνέπειες της υποχώρησης της διεθνούς ζήτησης φαίνεται ότι αρχίζουν να είναι εμφανείς στην ελληνική μεταποίηση, καθώς οι νέες παραγγελίες, τόσο από την εγχώρια αγορά όσο και από το εξωτερικό, αυξήθηκαν με οριακό ρυθμό.
• Η παραγωγή στη μεταποίηση πλην πετρελαιοειδών συνέχισε να κινείται ανοδικά τον Μάιο του 2019 (+3,8% επιπλέον αύξησης +1,4% τον Μάιο του 2017), ενώ ο γενικός δείκτης σημείωσε πτώση -1,2% ως αποτέλεσμα της μείωσης της παραγωγής στους κλάδους ορυχείων (-10%), ηλεκτρισμού (-13,1%) και νερού (-2,7%). Κατά το διάστημα Ιαν – Μάιος 2019 η παραγωγή στη μεταποίηση πλην πετρελαιοειδών εμφανίζει άνοδο +4,3%, επιπλέον αύξησης +2,6% το αντίστοιχο διάστημα του 2018, επιδεικνύοντας αντοχές στις πτωτικές τάσεις που παρατηρούνται στην Ευρώπη και παγκοσμίως. Η άνοδος αυτή οφείλεται κυρίως στους κλάδους παραγωγής προϊόντων καπνού (+33,9%), φαρμακευτικών προϊόντων (+28,6%) και ηλεκτρονικών υπολογιστών (29,1%).
• Οι εξαγωγές αγαθών πλην καυσίμων και πλοίων διατηρούν τον δυναμισμό τους, αν και ο ρυθμός ανόδου παρουσιάζει μικρή επιβράδυνση. Ειδικότερα, τον Μάιο του 2019 αυξήθηκαν κατά +7,3% (+7,6% σε σταθερές τιμές), ενώ συνολικά, κατά το διάστημα Ιαν – Μάιος 2019 εμφανίζουν άνοδο +6,8% (+6,4% σε σταθερές τιμές), επιπλέον αύξησης +11,6% το αντίστοιχο διάστημα το 2018, κυρίως ως αποτέλεσμα της ανόδου των εξαγωγών των βιομηχανικών προϊόντων (+11%). Ωστόσο, το εμπορικό έλλειμμα διευρύνθηκε περεταίρω καθώς οι αντίστοιχες εισαγωγές αυξήθηκαν με ταχύτερο ρυθμό. Πιο αναλυτικά, οι εισαγωγές χωρίς καύσιμα και πλοία αυξήθηκαν κατά +17,6% (+15,3% σε σταθερές τιμές) τον Μάιο του 2019 και κατά +9,4% (+6,1% σε σταθερές τιμές) το διάστημα Ιαν – Μάιος 2019, με το έλλειμμα στο εμπορικό ισοζύγιο να διαμορφώνεται σε -€6,8 δισ., από -€6,0 δισ. κατά το αντίστοιχο διάστημα το 2018.
• Ο όγκος λιανικών πωλήσεων πλην καυσίμων μειώθηκε εκ νέου τον Απρίλιο του 2019 (-2,7%), μετά την ανάκαμψη του Μαρτίου 2019 (+3,6%), δημιουργώντας προβληματισμό για την πορεία της ιδιωτικής κατανάλωσης το 2^ο τρίμηνο του έτους, η οποία αυξάνεται με επιβραδυνόμενο ρυθμό (+0,8% το 1^ο τρίμηνο του 2019). Συνολικά, κατά το διάστημα Ιαν – Απρ 2019, ο όγκος λιανικών πωλήσεων πλην καυσίμων εμφανίζει πτώση -1,7%, έναντι αύξησης +1,3% το αντίστοιχο διάστημα το 2018. Η υποχώρηση του όγκου λιανικών πωλήσεων μπορεί να συνδεθεί με την αποδυνάμωση της αύξησης των αμοιβών ανά μισθωτό (+0,4% το 1^ο τρίμηνο του 2019, έναντι +1,3% συνολικά το 2018). Ωστόσο, η αύξηση του κατώτατου μισθού τον Φεβρουάριο του 2019, τα νέα μέτρα ενίσχυσης του διαθέσιμου εισοδήματος (καταβολή χρηματικής παροχής μόνιμου χαρακτήρα σε συνταξιούχους, μείωση ΦΠΑ στα τρόφιμα, μείωση συντελεστών εισφοράς ειδικής αλληλεγγύης, κλπ) και η έναρξη της τουριστικής περιόδου αναμένεται να αντιστρέψουν την πτωτική τάση των λιανικών πωλήσεων τους επόμενους μήνες. Αυτό δείχνουν και τα στοιχεία οικονομικού κλίματος στο λιανικό εμπόριο, με τις επιχειρηματικές προσδοκίες να βελτιώνονται αισθητά τον Ιούνιο του 2019.
• Οι τουριστικές εισπράξεις αυξήθηκαν κατά +22,8% κατά το διάστημα Ιαν – Απρ 2019 (επιπλέον αύξησης +8,4% το διάστημα Ιαν – Απρ 2018), κυρίως λόγω της ανόδου της μέσης δαπάνης ανά ταξίδι κατά +22,6%, καθώς οι αφίξεις παρέμειναν στο ίδιο σχεδόν επίπεδο με το αντίστοιχο διάστημα του 2018 (+0,5%, έναντι +11,5% το διάστημα Ιαν – Απρ 2018). Αν και τα στοιχεία αυτά αφορούν σε περίοδο χαμηλής τουριστικής κίνησης, δημιουργούν μέτριες προσδοκίες για την πορεία του τουρισμού το 2019. Ταυτόχρονα, κατά το διάστημα Ιαν – Απρ 2019 οι εισπράξεις από μεταφορές αυξήθηκαν κατά +9,8% και από λοιπές υπηρεσίες κατά +7,1%.
• Το ποσοστό ανεργίας υποχώρησε σε 17,6% τον Απρίλιο του 2019, από 18,2% τον προηγούμενο μήνα και 19,8% τον Απρίλιο του 2018. Η μείωση αυτή αποδίδεται κυρίως στην έναρξη της τουριστικής περιόδου και αποτυπώνεται και στα στοιχεία του ΕΡΓΑΝΗ, σύμφωνα με τα οποία κατά το διάστημα Ιαν – Ιουν 2019 οι καθαρές νέες θέσεις εργασίας ανήλθαν σε 296,5 χιλ. (έναντι 298,2 χιλ. το αντίστοιχο διάστημα του 2018), εκ των οποίων 235,5 χιλ. στον τουρισμό (έναντι 228,3 χιλ. το αντίστοιχο διάστημα του 2018). Παράλληλα, το μερίδιο των προσλήψεων πλήρους απασχόλησης παρέμεινε στο ίδιο επίπεδο με εκείνο κατά το αντίστοιχο διάστημα του 2018 (48,3%). Επίσης, σύμφωνα με στοιχεία του ΟΑΕΔ, τον Μάιο του 2019 ο αριθμός των εγγεγραμμένων ανέργων που αναζητούν εργασία μειώθηκε κατά -27,1 χιλ. σε σύγκριση με τον προηγούμενο μήνα, αλλά παραμένει μεγαλύτερος σε σύγκριση με τον αντίστοιχο μήνα του 2018 (842,3 χιλ. τον Μάιο του 2019 έναντι 804,6 χιλ. τον Μάιο του 2018).
• Ο πληθωρισμός με βάση τον Εθνικό Δείκτη Τιμών Καταναλωτή παρουσίασε επιβράδυνση τον Μάιο του 2019 (+0,2%) και τον Ιούνιο ήταν αρνητικός (-0,3%). Η εξέλιξη αυτή οφείλεται αφενός στην πτώση των τιμών πετρελαίου (από 79,4 δολ. ΗΠΑ ανά βαρέλι στο τέλος Ιουνίου 2018 σε 66,5 δολ. ΗΠΑ ανά βαρέλι στο τέλος Ιουνίου 2019) και αφετέρου στη μείωση του ΦΠΑ στα τρόφιμα που εφαρμόστηκε από τον Ιούνιο του 2019. Σημειώνεται ότι τον Ιούνιο του 2019 ο πληθωρισμός με βάση τον Εναρμονισμένο Δείκτη Τιμών Καταναλωτή διαμορφώθηκε σε +0,2% και ο ίδιος δείκτης με σταθερούς φόρους διαμορφώθηκε σε +1,6%. Συνολικά, κατά το 1^ο εξάμηνο του 2019 ο μέσος ρυθμός μεταβολής των τιμών ήταν +0,5% (έναντι +0,2% το 1^ο εξάμηνο του 2018).
• Οι καταθέσεις των νοικοκυριών αυξήθηκαν κατά €345 εκατ. τον Μάιο του 2019, με το υπόλοιπό τους να ανέρχεται σε €111,5 δισ., έναντι €110 δισ. στο τέλος του 2018. Η σταθερή άνοδος των καταθέσεων των νοικοκυριών (+€11,4 δισ. από τον Ιούλιο του 2015, όταν επιβλήθηκαν τα capital controls), σε συνδυασμό με την απεξάρτηση των ελληνικών τραπεζών από τον ευρωπαϊκό μηχανισμό έκτακτης ενίσχυσης σε ρευστότητα (ELA) και τη βελτίωση της πρόσβασής τους στη διατραπεζική αγορά συνέβαλε στη βελτίωση της ρευστότητας των τραπεζών και στην αύξηση της χρηματοδότησης των επιχειρήσεων. Ειδικότερα, ο ρυθμός χρηματοδότησης των επιχειρήσεων παρέμεινε σε θετικό έδαφος για 6^ο συνεχόμενο μήνα τον Μάιο του 2019 (+2,6%), ενώ αντίθετα τα δάνεια προς τα νοικοκυριά εξακολουθούν να παρουσιάζουν αρνητικό ετήσιο ρυθμό μεταβολής (-2,5%).

Η μέχρι τώρα ανάκαμψη της οικονομίας δεν παρουσιάζει τον απαιτούμενο δυναμισμό για την αποκατάσταση των εισοδημάτων και της απασχόλησης, μετά από μια 10ετία σημαντικών απωλειών. Επιπλέον, η επιβράδυνση του παγκόσμιου εμπορίου και οι μικτές τάσεις που αναπτύσσονται στις επιχειρηματικές προσδοκίες σε ευρωπαϊκό επίπεδο ενδέχεται να επηρεάσουν αρνητικά την μεταποιητική παραγωγή και τις εξαγωγές το επόμενο διάστημα. Σε κάθε περίπτωση, οι επενδύσεις και ο βαθμός εξωστρέφειας παραμένουν σε χαμηλά επίπεδα, ενώ η χώρα έχει κάνει ήδη μεγάλα βήματα για την προσαρμογή της στις επιπτώσεις της κρίσης. Οι ευκαιρίες που έχουν δημιουργηθεί από τη διαδικασία αυτή πρέπει να αξιοποιηθούν χωρίς καθυστερήσεις, ώστε να μπορέσει η οικονομία να εισέλθει σε μια τροχιά ισχυρής ανάπτυξης.