ΣΕΒ: It’s the middle class wages, stupid!

Ποιοι θα πληρώσουν τις συντάξεις;
 

Καθώς κορυφώνεται η διαπραγμάτευση για το ασφαλιστικό σύστημα, συνεχίζει να απουσιάζει από τη δημόσια συζήτηση οποιαδήποτε αξιολόγηση της επίπτωσης που θα έχουν οι προτεινόμενες παρεμβάσεις στην εξέλιξη της αγοράς εργασίας, σημειώνει ανάλυση του εβδομαδιαίου δελτίου για την ελληνική οικονομία του ΣΕΒ. Συνοπτικά αναφέρει: Βιώσιμη επίλυση του ασφαλιστικού δεν θα υπάρξει χωρίς ανάκαμψη της μισθωτής απασχόλησης στον ιδιωτικό τομέα και ειδικά σε εκείνα τα εισοδηματικά κλιμάκια που έχουν πληγεί περισσότερο από την κρίση: τη μεσαία τάξη που αποτελεί και τον βασικό τροφοδότη του κρατικού προϋπολογισμού λόγω του εξαιρετικά προοδευτικού φορολογικού συστήματος. Αυτό απαιτεί εισφορές με λογική ανταποδοτικότητας και σε εύλογο ύψος, καθώς και χαμηλή και προβλέψιμη φορολόγηση της εργασίας.

-Η σημαντική προσπάθεια αύξησης εσόδων, αποτέλεσμα της επιβολής νέων φόρων, συνοδεύει την εικόνα αργής αποδυνάμωσης της αγοράς εργασίας, συνεχιζόμενης μείωσης διαθέσιμου εισοδήματος και μεγάλης μείωσης των εισαγωγών εκτός καυσίμων καθώς και του ναυτιλιακού συναλλάγματος μετά την επιβολή των capital controls. Από την άλλη, τα έσοδα του τουρισμού αποδείχθηκαν πιο ανθεκτικά στην επιβολή των capital controls, ενώ παρά την αποδυνάμωση που υπήρξε μετά το καλοκαίρι, οι εξαγωγές χωρίς καύσιμα συνεχίζουν να εμφανίζουν θετικό πρόσημο στο 11μηνο.

-Η εμπειρία άλλων χωρών, όπως αποτυπώνεται από μελέτες και στοιχεία του ΟΟΣΑ, δείχνει ότι η διασφάλιση μιας ευπρεπούς σύνταξης στους ηλικιωμένους, χωρίς να αποθαρρύνεται η οικονομική δραστηριότητα που «πληρώνει το λογαριασμό», δεν αποτελεί μόνο Ελληνικό πρόβλημα. Εναλλακτικές επιλογές που έχουν υιοθετηθεί σε άλλες χώρες σκιαγραφούν λύσεις που μπορούν να διασφαλίσουν το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα στην επιδίωξη αυτών, των εξ’ ορισμού, αντιφατικών στόχων. Η σύγκριση με άλλες χώρες αναδεικνύει την ότι η ακραία επιβάρυνση με ιδιαίτερα υψηλούς  φόρους και εισφορές που προκρίνονται στη χώρα μας, υπονομεύει την απασχόληση και κατά προέκταση και τη δημογραφική εξέλιξη του πληθυσμού. Την ίδια ώρα, τα ελλείμματα του ασφαλιστικού συστήματος συνεχίζουν να προκύπτουν από αδικαιολόγητα υψηλά ποσοστά αναπλήρωσης και χαμηλές ηλικίες συνταξιοδότησης μεγάλου αριθμού συνταξιούχων. Στην αντιμετώπιση των προκλήσεων αυτών θα αποδειχθεί χρήσιμο εργαλείο η υιοθέτηση του τρίτου πυλώνα των ασφαλιστικών συστημάτων, που δημιουργεί ατομικούς αποταμιευτικούς λογαριασμούς. Αναλυτικά:

 
Διάγραμμα της πρώτης σελίδας

 
• It’s the middle class wages, stupid!

Τα στατιστικά για τα εισοδήματα του 2014 (με βάση τις φορολογικές δηλώσεις που υποβλήθηκαν κατά τη διάρκεια του 2015) αποτυπώνουν πιο ξεκάθαρα την εικόνα που υποπτευόμασταν από τη μελέτη Γιαννίτση –Ζωγραφάκη  και την πορεία της απασχόλησης και μισθών στον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα: Η κρίση έχει εξανεμίσει τα εισοδήματα ειδικά της ανώτερης μεσαίας τάξης, έχει οδηγήσει πιο κοντά στην φτωχοποίηση τη μεσαία τάξη και έχει πολλαπλασιάσει όσους έχουν χαμηλά εισοδήματα.

Συγκεκριμένα, παρατηρούμε (Διάγραμμα 1) ότι τα συνολικά δηλωμένα εισοδήματα μισθωτών και συνταξιούχων υποχώρησαν στο διάστημα 2008-2014 κατά 21% ή €15 δις., μια υποχώρηση που είναι περίπου ευθυγραμμισμένη με την υποχώρηση του ΑΕΠ την περίοδο αυτή. Η κατανομή της υποχώρησης αυτής όμως έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθώς τα δηλωμένα εισοδήματα στα κλιμάκια €20 έως €50 χιλιάδες υποχώρησαν κατά €14,3 δις. και τα εισοδήματα στα κλιμάκια €50 έως €100 χιλιάδες υποχώρησαν κατά €9,5 δις. Αντίστοιχα, αυξάνεται η συγκέντρωση ετήσιων εισοδημάτων κάτω των €15 χιλιάδων με το άθροισμα να οδηγεί στην προαναφερόμενη μείωση εισοδημάτων. Το Διάγραμμα 2 ουσιαστικά αποτυπώνει τη «μετανάστευση» σε χαμηλότερα εισοδηματικά κλιμάκια που αποτελεί και το λιγότερα προβεβλημένο – σε αντίθεση με την εξέλιξη των φορολογικών επιβαρύνσεων – αλλά όχι λιγότερο σημαντικό συμπέρασμα της μελέτης Γιαννίτση-Ζωγραφάκη. Επιπλέον παρατηρούμε και μια σημαντική αύξηση των φορολογούμενων που δηλώνουν μισθωτοί και συνταξιούχοι, εξέλιξη που μάλιστα συγκρατεί την υποχώρηση των συνολικών εισοδημάτων σε πιο ήπιο ποσοστό σε σχέση με τη μεγαλύτερη υποχώρηση του κατά κεφαλή δηλωμένου εισοδήματος της ομάδας αυτής.

Η μεταβολή αυτή μπορεί να οφείλεται, πρώτον, στην αύξηση των συνταξιούχων στο πλαίσιο των αθρόων συνταξιοδοτήσεων των προηγούμενων ετών  και, δεύτερον, στην εγκατάλειψη από αρκετούς ελεύθερους επαγγελματίες της επαγγελματικής τους ιδιότητας λόγω του υψηλού κόστους διατήρησης της ιδιότητας του επιτηδευματία. Αυτό είναι το συμπέρασμα που προκύπτει με μεγάλη πιθανότητα από το γεγονός ότι στα ελεύθερα επαγγέλματα και τους αγρότες η αθροιστική μείωση του αριθμού των φορολογούμενων (Διάγραμμα 3) εντοπίζεται κυρίως στα χαμηλότερα δηλωμένα εισοδήματα, και όχι στα υψηλά. Έτσι, το μέσο δηλωμένο εισόδημα στην κατηγορία αυτή αυξάνεται κατά 9% την περίοδο 2008-2014, από €6.124 το 2008 σε €6.655 το 2014. Αυτό αποτελεί μάλλον εντυπωσιακή εξέλιξη, καθώς την ίδια ώρα το κατά κεφαλή δηλωμένο εισόδημα από μισθούς και συντάξεις υποχώρησε κατά 38% και από ακίνητα κατά 34%, εξέλιξη που προκαλείται από τη μεγάλη μείωση του αριθμού των φορολογούμενων με υψηλότερα εισοδήματα. Καθώς δεν μπορεί κανείς να πιστέψει ότι οι ελεύθεροι επαγγελματίες και αγρότες δεν έχουν επηρεαστεί από την κρίση, απομένει ως μόνη εξήγηση ότι τα δηλωμένα εισοδήματα αυτών των επαγγελματικών ομάδων συνεχίζουν διαχρονικά να έχουν μικρή συσχέτιση με τα πραγματικά τους εισοδήματα και ότι η φορολογική μεταρρύθμιση των προηγούμενων χρόνων έχει φέρει στην επιφάνεια ένα μέρος των εισοδημάτων αυτών.

Η εξέλιξη αυτή δεν έχει μόνο σημαντικές κοινωνικές και πολιτικές προεκτάσεις. Έχει και σημαντικές δημοσιονομικές επιπτώσεις, καθώς για πρώτη φορά στις διαρροές της ΓΓΔΕ έχουμε αναλυτικό επιμερισμό των εισοδημάτων από μισθούς και συντάξεις χωριστά σε μισθούς και συντάξεις (Διάγραμμα 4). Η αναντιστοιχία ανάμεσα στο ύψος των μισθών ιδιωτικού τομέα (χωρίς εισφορές) και των δαπανών του κράτους αποκαλύπτει με συγκλονιστικό τρόπο το βασικό πρόβλημα της χώρας που είναι το μικρό μέγεθος του ιδιωτικού τομέα που βασίζεται στη μισθωτή εργασία: περίπου €20 δις μισθών του ιδιωτικού τομέα αντιπαραβάλλονται με μια μισθοδοσία της γενικής κυβέρνησης που ξεπερνάει τα €13 δις, συντάξεις πρώην δημοσίων υπαλλήλων άνω των €6 δις και λοιπές συντάξεις κατά την εφορία €19 δις (που παραδόξως αθροιστικά υστερούν των συντάξεων που φαίνεται να καταβάλλει η γενική κυβέρνηση ως δαπάνη για συντάξεις). Η εικόνα αυτή επιβεβαιώνει τα στοιχεία που δίνουν οι εθνικοί λογαριασμοί της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Διάγραμμα 5). Σύμφωνα με τα τελευταία, όχι μόνο τα εισοδήματα από μισθούς εργαζομένων σε οργανωμένες επιχειρήσεις στην Ελλάδα έχουν πληγεί δυσανάλογα ως ποσοστό του ΑΕΠ αλλά αποτελούν και το βασικό λόγο υστέρησης των εισοδημάτων από μισθούς σε σχέση με το μέσο όρο της ΕΕ. Αυτό οφείλεται στο κενό που δημιουργεί στην απασχόληση η σχετική έλλειψη οργανωμένων μεγαλύτερων σε μέγεθος επιχειρήσεων που πληρώνουν καλύτερους μισθούς, κάτι που με τη σειρά του είναι συνέπεια της υπερφορολόγησης της μισθωτής εργασίας που αποτελεί βασικό συντελεστή παραγωγής για αυτές τις επιχειρήσεις.

Είναι περίπου αυτονόητο ότι η κρίσιμη παράμετρος για τη διάσωση της χώρας είναι η αύξηση της φορολογητέας ύλης που συνεισφέρει καθαρά στον κρατικό προϋπολογισμό, όπως είναι η μισθωτή εργασία στον ιδιωτικό τομέα. Το πρόβλημα της Ελλάδας, όπως δείχνει το Διάγραμμα της πρώτης σελίδας, δεν είναι μόνο ο μεγάλος αριθμός των συνταξιούχων, αλλά και η σχέση με όσους εργάζονται και συνεισφέρουν ουσιαστικά στην πληρωμή των συντάξεων. Ο μικρός αριθμός αυτών των εργαζομένων είναι το πραγματικό πρόβλημα της χώρας, καθώς η αύξηση τους αριθμού τους θα οδηγήσει άμεσα στη βελτίωση του λόγου συνταξιούχων προς εργαζόμενους. Πρέπει να θυμηθούμε εδώ ότι το υψηλότατο επίπεδο εισφορών αποτελεί βασικό παράγοντα αποθάρρυνσης της ανάπτυξης της μισθωτής εργασίας στον ιδιωτικό τομέα. Επίσης, η εξαιρετικά υψηλή προοδευτικότητα του Ελληνικού φορολογικού συστήματος, με πολύ υψηλούς συντελεστές τακτικών και έκτακτων φόρων, στα επίπεδα αποδοχών που ξεπερνούν λίγο το μέσο εισόδημα (Διάγραμμα 14), αποθαρρύνει ακόμα περισσότερο τη μισθωτή εργασία στα υψηλότερα φορολογικά κλιμάκια. Τα εισοδήματα αυτά, ακριβώς λόγω της μεγάλης προοδευτικότητας, είναι όμως οι βασικοί τροφοδότες του προϋπολογισμού. Το αναπόφευκτο συμπέρασμα αυτής της ανάλυσης είναι ότι μια εκλογίκευση των ασφαλιστικών εισφορών και της φορολόγησης των εισοδημάτων, και ειδικά των υψηλότερων εισοδημάτων, τελικά είναι προς όφελος και των πιο αδύναμων. Αυτό ισχύει ιδίως στο βαθμό που θα συνοδευτεί με τον επαναπατρισμό εργαζομένων υψηλών προδιαγραφών που έχουν μεταναστεύσει στο εξωτερικό , ανάκαμψη των αντίστοιχων εισοδημάτων που έχουν παραμείνει στη χώρα, και, τελικά, τη διαχρονική διασφάλιση ευπρεπών συντάξεων για τους ηλικιωμένους.