ΣΕΒ: “Memorandum ante portas”

–Ουδέποτε μέχρι σήμερα στην μεταπολιτευτική ιστορία της χώρας μας, κρίνονται τόσα πολλά μέσα σε τόσες λίγες ημέρες. Η κυβέρνηση οφείλει να κάνει την υπέρβαση να εφαρμόσει ένα 3ο  Μνημόνιο για να μείνει η χώρα στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ). Εάν η χώρα πτωχεύσει, χωρίς Ευρώ, χωρίς κοινοτικούς πόρους και χωρίς την πολιτική προστασία της Ευρωπαϊκής ομπρέλας ασφαλείας, η χώρα περιθωριοποιείται στην διεθνή πολιτική και οικονομική σκηνή. Δεν είναι τυχαίο που η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει προχωρήσει σε σχεδιασμό για την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας στην χώρα μας σε περίπτωση GREXIT, με την ανθρωπιστική κρίση λόγω Μνημονίων να ωχριά μπροστά σε αυτό που θα συμβεί εάν εγκαταλείψουμε την ευρωπαϊκή οικογένεια.

 
-Οι επιχειρήσεις ήδη βιώνουν αφόρητες καταστάσεις λόγω της στενότητας ρευστότητος στο τραπεζικό σύστημα και της επιβολής περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων.

 
-Οι εξαγωγές ειδικά προϊόντων μεταποίησης εκτός καυσίμων και αγροτικών προιόντων συνεχίζουν να έχουν καλές επιδόσεις αν και είναι εμφανής μια κόπωση ήδη από τον μήνα Μάιο.

 
-Η διάρθρωση της αγροτικής παραγωγής αναδεικνύει το μέγεθος των ευκαιριών που έχασε η χώρα τις τελευταίες δεκαετίες. Τα τεράστια ποσά των αγροτικών επιδοτήσεων καθώς και η ευνοϊκή μεταχείριση από φορολογικής πλευράς του κλάδου δεν αξιοποιήθηκαν για μια αναδιάρθρωση της παραγωγής. Έτσι, η παραγωγή παραμένει κατακερματισμένη και  η χώρα εξαρτημένη από εισαγωγές βασικών προϊόντων πρωτογενούς παραγωγής. Αυτά περιλαμβάνουν κρέατα, γαλακτοκομικά, καφέ, ζάχαρη, πατάτες, ντομάτες, πορτοκάλια και μανταρίνια, λεμόνια, μέλι καθώς και … χαμομήλι Αιγύπτου.

 
-Ωστόσο τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια σταδιακή άνθηση νέων εξαγωγικών αγροτικών δραστηριοτήτων σε υψηλής ποιότητας προιόντα.

 
Purgatorium

Η χώρα διέρχεται μία από τις κρισιμότερες στιγμές στην μεταπολιτευτική ιστορία της. Μετά από μια πενταετία ύφεσης και ανεργίας, αλλά και σημαντικής βελτίωσης θεμελιωδών οικονομικών μεγεθών, μέσω της αστοχίας του πολιτικού συστήματος, έχουμε οδηγηθεί στο final countdown για Granit, αναφέρει ανάλυση του εβδομαδιαίου δελτίου του ΣΕΒ για την ελληνική οικονομία.

Η χώρα, με τους παράγοντες της αγοράς στα πρόθυρα νευρικής κρίσης, αντιμετωπίζει σήμερα ξεκάθαρα παρά ποτέ, το τελεσίγραφο των όσων αποκαλούμε εταίρους μας, ή να συμμορφωθούμε με τους κανόνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή να αποχωρήσουμε, και κατ’ επέκταση να απεμπολήσουμε το Ευρώ.

Πρέπει να σημειωθεί ότι το Ευρώ είναι το ισχυρότερο περιουσιακό στοιχείο που κατέχει σήμερα ο Έλληνας. Μία σύνταξη σε Ευρώ, οσοδήποτε κουτσουρεμένη, ένας μισθός σε Ευρώ, οσοδήποτε χαμηλός, ένα κομπόδεμα στην άκρη σε Ευρώ, οσοδήποτε μικρό και αν είναι, δεν συγκρίνεται με την κατάσταση που θα επικρατήσει εάν βγούμε από το Ευρώ. Η ραγδαία υποτίμηση του νέου νομίσματος θα συνθλίψει το βιοτικό επίπεδο για αρκετά χρόνια, και θα δώσει το τελειωτικό χτύπημα σε μία οικονομία που ήδη μετράει τις πληγές της, έχοντας ήδη απωλέσει το ¼ του εισοδήματός της και με το ¼ του εργατικού δυναμικού της στην ανεργία. Χρειάζεται, επομένως, μεγάλη προσοχή τις επόμενες λίγες ημέρες να μην βρεθούμε εκτός νυμφώνος στο όνομα της εθνικής αξιοπρέπειας και της κοινωνικής δικαιοσύνης. Δεν υπάρχει ελευθερία χωρίς υπευθυνότητα. Ούτε υπάρχει θεραπεία χωρίς φάρμακα.

Εάν οι πολιτικές ηγεσίες δεν είχαν ρίξει την χώρα στα βράχια τους τελευταίους 12 μήνες, το ΔΝΤ σημειώνει (στις 26/6/2015) ότι η βιωσιμότητα του χρέους θα ήταν εξασφαλισμένη, με τον λόγο χρέους προς ΑΕΠ να διαμορφώνεται σε 116,5% το 2020 (Πίνακας 3). Αντ’ αυτού, σήμερα ο λόγος χρέους προς ΑΕΠ εκτιμάται σε 149,9% το 2020, εάν τηρηθεί ένα πρόγραμμα προσαρμογής (Πίνακας 2), όπως αυτό που είχαν grosso modo συμφωνήσει οι δύο πλευρές όταν διεκόπησαν οι διαπραγματεύσεις στα τέλη Ιουνίου.

Σημειώνεται ότι η εκτίμηση αυτή έγινε πριν κλείσουν οι τράπεζες και επιβληθούν περιορισμοί στην κίνηση κεφαλαίων, και, συνεπώς, υποεκτιμά την χειροτέρευση στην πορεία σταθεροποίησης του χρέους. Η ανάλυση του ΔΝΤ ρίχνει, επίσης, φως στο πώς περίπου θα διαμορφωθεί ένα νέο πρόγραμμα για την περίοδο 2015-2018 (Πίνακας 1).

Οι χρηματοδοτικές ανάγκες της χώρας υπολογίζονται σε €67,6 δισ. ενώ οι διαθέσιμοι πόροι σε €15,6 δισ., με το χρηματοδοτικό κενό (που πρέπει να καλυφθεί από χρηματοδοτική βοήθεια) να διαμορφώνεται σε €52 δισ. Το ΔΝΤ επισημαίνει ότι εάν θεωρηθούν διαθέσιμα τα €16 δισ. του ΔΝΤ από το προηγούμενο πρόγραμμα, απαιτείται η συνεισφορά €36 δισ. από την ευρωπαϊκή συνιστώσα των θεσμών. Ήδη, η ελληνική κυβέρνηση υπέβαλε αίτηση τριετούς χρηματοδότησης στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ΕΜΣ), με αναφορά στην άμεση υιοθέτηση φορολογικών μέτρων και μέτρων για το ασφαλιστικό ενώ δεσμεύεται στην υποβολή αναλυτικής λίστας μέτρων την Πέμπτη. Αναμένεται ένας διευρυμένος κατάλογος μέτρων πέραν αυτών που συνόδευαν την αίτηση που είχε υποβληθεί στις 30/6/2015 για διετές πρόγραμμα ύψους €21,9 δισ., λόγω της δυσμενέστερης συγκυρίας που επικρατεί σήμερα. Η αποδοχή από τους εταίρους μας μιας τέτοιας πρότασης θα σημάνει την απαρχή μιας διαδικασίας ομαλοποίησης με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) να αποκαθιστά σταδιακά υψηλότερα επίπεδα ρευστότητας στην αγορά. Έτσι, θα αρχίσει ξανά να χρηματοδοτείται η οικονομική δραστηριότητα που είχε παγώσει, χωρίς βεβαίως αυτό να σημαίνει ότι θα αρθούν άμεσα οι περιορισμοί στην κίνηση κεφαλαίων.

Όπως καταγράφεται και στην περίπτωση της Κύπρου (Πίνακας 4, Διάγραμμα 1), η άρση των περιορισμών θα είναι σταδιακή και μόνον στον βαθμό που αποκαθίσταται η εμπιστοσύνη στις τράπεζες μέσω της επιτυχούς εφαρμογής του νέου Μνημονίου.

Οι επιχειρήσεις ήδη βιώνουν αφόρητες καταστάσεις λόγω της στενότητας ρευστότητος στο τραπεζικό σύστημα και της επιβολής περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων. Η οικονομία μπορεί να καταρρεύσει χωρίς καν να το καταλάβουμε εάν δεν αποκατασταθεί γρήγορα η στήριξη της ρευστότητας από την ΕΚΤ, προϋπόθεση για την οποία είναι η σύναψη ενός 3ου Μνημονίου. Ακριβώς επειδή οι επιχειρήσεις δεν μπορούν να λειτουργήσουν κάτω από τους περιορισμούς αυτούς, η μη επίτευξη συμφωνίας ισοδυναμεί με την κατάρρευση της αγοράς, που θα φέρει την ύφεση και την ανεργία σε επίπεδα που θα απειλήσουν την κοινωνική συνοχή της χώρας.

 
Οι περιορισμοί στην κίνηση κεφαλαίων στην Κύπρο

Η επιβολή ελέγχων στην κίνηση κεφαλαίων στην Κύπρο με τον Έκτακτο Νόμο 12/2013 στόχευε κυρίως στη διακοπή της δυνατότητας μεταφοράς χρήματος μεταξύ τραπεζικών ιδρυμάτων. Συνεπώς οι περιορισμοί στις συναλλαγές μεταξύ ιδρυμάτων και λογαριασμών ενός δικαιούχου εντός της ίδιας τράπεζας ήταν πιο αυστηροί σε σύγκριση με όσα ισχύει για όσους έχουν πρόσβαση σε ηλεκτρονική τραπεζική στην Ελλάδα, όπου ουσιαστικά δεν υφίστανται περιορισμοί για λογαριασμούς όψεως.

Από την άλλη, μετά το πέρας της τραπεζικής αργίας 6 ημερών στην οποία προστέθηκαν δυο ημέρες κανονικής αργίας στην Κύπρο υπήρχε δυνατότητα συναλλαγών από τα γκισέ που δεν υπάρχει ακόμα στην Ελλάδα.

Όπως και στην περίπτωση της Ελλάδας οι πληρωμές προς το εξωτερικό για ιδιώτες και επιχειρήσεις έπρεπε να εγκριθούν από μια αρμόδια επιτροπή που συστήθηκε για αυτό τον σκοπό. Η σχετική επιτροπή στην Κύπρο πολύ γρήγορα εξάσκησε την εξουσία που της έδινε ο σχετικός νόμος για να εκχωρήσει στις τράπεζες τη δυνατότητα έγκρισης κατηγοριών πληρωμών (πχ πληρωμές για τη συνήθη λειτουργία ναυτιλιακών εταιρειών και προς την IATA, εισαγωγές φαρμάκων, ιατρικές δαπάνες φυσικών προσώπων) με στόχο τη μείωση του όγκου των αιτημάτων που έπρεπε να διαχειριστεί και τη μείωση του χρόνου ανταπόκρισης για τα αιτήματα που έπρεπε να διαχειριστεί.

Σε ότι αφορά ειδικά τις επιχειρηματικές συναλλαγές προς το εξωτερικό το όριο για συναλλαγές χωρίς κανένα περιορισμό αυξήθηκε πολύ γρήγορα από τις €5.000 ανά λογαριασμό σε €300.000 ανά συναλλαγή και εντός μηνός ο περιορισμός αυτός είχε ουσιαστικά καταργηθεί καθώς το όριο αυξήθηκε σε €1 εκατ. (Πίνακας Κ1). Αντίστοιχη πορεία είχαν και οι περιορισμοί για συναλλαγές φυσικών προσώπων, που περιλαμβάνουν και πολλές άλλες παραμέτρους από την ανανέωση προθεσμιακών καταθέσεων έως τη χρήση πιστωτικών καρτών.

Είτε απευθείας στα διατάγματα ή με τις αποφάσεις της Επιτροπής, ελαστική αντιμετώπιση είχαν εξαρχής οι δαπάνες προς το εξωτερικό για μισθοδοσία, δίδακτρα και σπουδές καθώς και εμβάσματα για ιατρικές δαπάνες. Επίσης, σταθερή και γρήγορη ήταν και η χαλάρωση πολλών περιορισμών, πέραν του ύψους των συναλλαγών, για συναλλαγές εντός του εσωτερικού της χώρας. Ουσιαστικά μέσα σε ένα μήνα η πλειοψηφία των καθημερινών συναλλαγών των επιχειρήσεων αλλά και των νοικοκυριών στο εσωτερικό της χώρας αλλά και προς το εξωτερικό μπορούσαν να υλοποιηθούν χωρίς ουσιαστικούς περιορισμούς.

Σχετικά πρέπει να τονιστεί ότι η μη ανάληψη του ημερήσιου ορίου των €300 αρχικά και €500 ένα μήνα αργότερα δεν οδηγούσε στην απώλεια δυνατότητας ανάληψης του ποσού αυτού μια επόμενη μέρα. Αυτή η εξέλιξη βέβαια συνδέεται με την αξιόπιστη διευθέτηση της φερεγγυότητας των τραπεζών (που ήταν ζήτημα στην Κύπρο το 2013) αλλά και την εφαρμογή ενός προγράμματος σε πνεύμα συνεργασίας με τους εταίρους. Στο πλαίσιο αυτό, η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης οδήγησε, δύο χρόνια μετά την επιβολή τους, στην κατάργηση όλων των περιορισμών.