Το διεθνές εμπόριο σε τέλμα
Οι εμπορικές εντάσεις, η πολιτική αβεβαιότητα και ο χαμηλός όγκος των επενδύσεων είναι οι βασικοί κίνδυνοι ανάσχεσης της παγκόσμιας αναπτυξιακής δυναμικής
Σύμφωνα με την οικονομική έκθεση (Economic Outlook, November 2019) του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), η παγκόσμια οικονομική μεγέθυνση εκτιμάται ότι επιβραδύνθηκε το 2019 στο 2,9% – ο χαμηλότερος ετήσιος ρυθμός από τη χρηματοπιστωτική κρίση – και θα διατηρηθεί μεταξύ 2,9%-3,0% στη διετία 2020-2021. Το παγκόσμιο εμπόριο παραμένει εξαιρετικά αδύναμο. Η αύξηση του όγκου των συναλλαγών (αγαθά και υπηρεσίες) σταμάτησε στα τέλη του 2018 ενώ παρέμεινε υποτονική στους πρώτους εννέα μήνες του 2019. Στην Ευρώπη, η αβεβαιότητα σχετικά με το Brexit έχει επίσης οδηγήσει σε σημαντική μεταβλητότητα του εμπορίου. Ο όγκος του παγκόσμιου εμπορίου αναμένεται ότι θα επιταχυνθεί με αργό ρυθμό, εξαιτίας της συνεχιζόμενης έντασης στις εμπορικές σχέσεις μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κίνας. Η ανακατανομή των εμπορικών δραστηριοτήτων μεταξύ των χωρών και η προσαρμογή που σταδιακά επέρχεται στις αλυσίδες εφοδιασμού ως απόρροια των συνεχιζόμενων εμπορικών εντάσεων επιδρά αρνητικά στη ζήτηση, εξασθενίζοντας την ανάπτυξη σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα, καθώς μειώνονται τα κίνητρα για επενδύσεις και η παραγωγικότητα. Ο ΟΟΣΑ επισημαίνει ότι η πλήρης ή μερική ανατροπή των εμπορικών περιορισμών, που εφαρμόστηκαν ή ανακοινώθηκαν το 2019, θα μπορούσε να ενισχύσει την ανάπτυξη, παρότι οι αβεβαιότητες σχετικά με τη μελλοντική εμπορική πολιτική ενδεχομένως να διατηρηθούν.
Οι προοπτικές της παγκόσμιας οικονομίας δεν είναι ιδιαίτερα θετικές. Η αύξηση του ΑΕΠ παραμένει αδύναμη σε όλες σχεδόν τις οικονομίες το 2019. Η κλιμάκωση των εντάσεων σε επίπεδο εμπορικής πολιτικής από τον περασμένο Μάϊο μειώνει όλο και περισσότερο την εμπιστοσύνη και περιορίζει τις επενδύσεις, αυξάνοντας περαιτέρω την αβεβαιότητα. Οι συνθήκες που επικρατούν στις αγορές εργασίας εξακολουθούν τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα να υποστηρίζουν τα εισοδήματα των νοικοκυριών και τις καταναλωτικές δαπάνες. Μια περισσότερο διασταλτική νομισματική πολιτική σε πολλές οικονομίες διατηρεί υψηλές τις τιμές των περιουσιακών στοιχείων, αν και τα οφέλη για την πραγματική οικονομία ενδέχεται να είναι λιγότερο ισχυρά σε σύγκριση με το παρελθόν. Παράλληλα, σε πολλές χώρες η δημοσιονομική ευελιξία παραμένει περιορισμένη, με αποτέλεσμα η υιοθέτηση μιας επεκτατικής νομισματικής πολιτικής να αποτελεί την ενδεδειγμένη κίνηση, προκειμένου τα χαμηλά επιτόκια να στηρίξουν την αναπτυξιακή διαδικασία.
Η επιβράδυνση της παγκόσμιας οικονομικής μεγέθυνσης αποδίδεται στην εξασθένιση των αναπτυξιακών ρυθμών τόσο στις προηγμένες, όσο και στις αναδυόμενες οικονομίες. Αξίζει να τονισθεί ότι η ανάπτυξη στις Ηνωμένες Πολιτείες και σε πολλές οικονομίες της Κεντρικής Ευρώπης υποστηρίχθηκε από τις ισχυρές καταναλωτικές δαπάνες, ωστόσο αποδείχθηκε ασθενέστερη από αυτή που αναμενόταν στις προηγμένες οικονομίες οι οποίες επηρεάζονται από την επιβράδυνση του παγκοσμίου εμπορίου. Μια σταδιακή, αν και μέτρια, ανάκαμψη στις αναδυόμενες οικονομίες προβλέπεται από το 2020-21, λόγω των θετικών επιπτώσεων των μεταρρυθμίσεων στην Ινδία και στην Βραζιλία, της νομισματικής χαλάρωσης στην Τουρκία, η οποία θα ενισχύσει την ανάπτυξη, καθώς και της σταδιακής σταθεροποίησης της οικονομικής δραστηριότητας σε ορισμένα μέλη του ΟΠΕΚ και στην Αργεντινή. Η αύξηση του ΑΕΠ στην Κίνα συνεχίζει να μειώνεται σταδιακά ενώ η ζήτηση για εισαγωγές σημειώνει έντονη επιβράδυνση.
Τα διμερή δασμολογικά μέτρα που θέσπισαν οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Κίνα από τις αρχές του 2018 αποτελούν σημαντική αιτία εξασθένισης της παγκόσμιας ζήτησης. Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, οι δασμολογικές επιβαρύνσεις που θέσπισαν οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Κίνα το 2019 θα μπορούσαν να μειώσουν την παγκόσμια αύξηση του ΑΕΠ κατά 0,3-0,4 της ποσοστιαίας μονάδας το 2020 και 0,2-0,3 της ποσοστιαίας μονάδας το 2021. Δεδομένης της εντεινόμενης αβεβαιότητας περί των μελλοντικών εμπορικών πολιτικών, δεν αποκλείεται να υπάρξει μια συνεχής συρρίκνωση της οικονομικής δραστηριότητας για παρατεταμένο χρονικό διάστημα. Ο αντίκτυπος της αυξημένης αβεβαιότητας περί των πολιτικών που πρόκειται να ακολουθηθούν στο μέλλον είναι ολοένα και πιο εμφανής στις κεφαλαιουχικές επενδύσεις και τις δαπάνες των νοικοκυριών σε ορισμένα διαρκή καταναλωτικά αγαθά, ιδίως στα αυτοκίνητα, όπου η παγκόσμια ζήτηση έχει μειωθεί απότομα. Οι εξελίξεις αυτές επηρεάζουν ιδιαίτερα την Γερμανία, αντανακλώντας τη σχετική σημασία της μεταποιητικής βιομηχανίας στο σύνολο της οικονομικής δραστηριότητας και τις δυσκολίες προσαρμογής στις διαρθρωτικές προκλήσεις της παγκόσμιας αυτοκινητοβιομηχανίας.
Διατηρείται η αβεβαιότητα για τη μελλοντική εμπορική σχέση του Ηνωμένου Βασιλείου με την ΕΕ
Η νέα συμφωνία αποχώρησης μεταξύ του Ηνωμένου Βασιλείου και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία επιτεύχθηκε τον Οκτώβριο, θα πρέπει να επικυρωθεί από τα εθνικά κοινοβούλια του Ηνωμένου Βασίλειου και της ΕΕ. Η επικύρωση θα εξαλείψει τους άμεσους κινδύνους της αποχώρησης του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Brexit). Ωστόσο, η αβεβαιότητα σχετικά με τη φύση της μελλοντικής εμπορικής σχέσης και σχετικά με το εάν μπορεί να επιτευχθεί συμφωνία πριν από το τέλος της μεταβατικής περιόδου που καθορίζεται στη συμφωνία αποχώρησης (που έχει οριστεί στο τέλος του 2020) αναμένεται να διατηρηθεί. Η πιθανότητα να μην επιτευχθεί επισήμως μια εμπορική συμφωνία αποτελεί ένα κίνδυνο για την οικονομική ανάπτυξη αλλά και μια πηγή πολιτικής αβεβαιότητας. Εάν οι εμπορικές συναλλαγές μεταξύ του Ηνωμένου Βασιλείου και της Ευρωπαϊκής Ένωσης καθοριστούν μετά το 2020, σύμφωνα με τους όρους του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, οι προοπτικές ανάπτυξης θα είναι σημαντικά ασθενέστερες και ασταθείς, ιδιαίτερα σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα.
Η επιβράδυνση της παγκόσμιας οικονομίας αποτυπώνεται και στις χρηματοπιστωτικές αγορές
Η συνεχιζόμενη επιβράδυνση της παγκόσμιας ανάπτυξης αντανακλάται επίσης στις χρηματοπιστωτικές αγορές και τις τιμές των βασικών εμπορευμάτων. Τα μακροπρόθεσμα επιτόκια των κρατικών ομολόγων μειώθηκαν τους τελευταίους μήνες, αντανακλώντας την ισχυρή ζήτηση για ασφαλή περιουσιακά στοιχεία και την υιοθέτηση στις περισσότερες προηγμένες και αναδυόμενες οικονομίες μιας περισσότερο διευκολυντικού χαρακτήρα νομισματικής πολιτικής. Οι τιμές του πετρελαίου έχουν συγκρατηθεί από τις αρχές του έτους. Μολονότι οι περιορισμοί στην προσφορά από τον ΟΠΕΚ και τη Ρωσία έχουν συμβάλλει στη στήριξη των τιμών, η ζήτηση πετρελαίου έχει εξασθενήσει. Η τιμή (Δολάρια 60/βαρέλι) διαμορφώνεται ήδη, τους πρώτους δέκα μήνες του 2019, κατά 15% χαμηλότερα από το αντίστοιχο χρονικό διάστημα του 2018.
Η παγκόσμια ανάπτυξη αναμένεται να παραμείνει υποτονική
Οι υποτονικές οικονομικές προοπτικές και οι σημαντικοί αρνητικοί κίνδυνοι απαιτούν πολιτικές απαντήσεις προκειμένου να ενισχυθεί η εμπιστοσύνη, να τονωθεί η συνολική ζήτηση και να ενισχυθεί η δυνητική ανάπτυξη. Ελλείψει βραχυπρόθεσμων μέτρων οικοδόμησης εμπιστοσύνης που μετριάζουν τις εντάσεις των εμπορικών αντιπαραθέσεων, η ανάγκη για πρόσθετη στήριξη από τη μακροοικονομική πολιτική έχει αυξηθεί στις περισσότερες οικονομίες. Η νομισματική πολιτική έχει ήδη προχωρήσει προς αυτή την κατεύθυνση, με εκτεταμένες περικοπές των επιτοκίων.
Η αβεβαιότητα που αντιμετωπίζουν οι επιχειρήσεις αλλά και οι θεμελιώδεις αλλαγές που λαμβάνουν χώρα στην παγκόσμια οικονομία, σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, απαιτούν τολμηρά μέτρα. Οι εθνικές κυβερνήσεις πρέπει να συνεργαστούν στον τομέα των επενδύσεων και να θεσπίσουν δίκαιους διεθνείς φορολογικούς κανόνες. Οι αυξανόμενοι κίνδυνοι για την παγκόσμια οικονομία απαιτούν άμεσες δράσεις από την πλευρά των εθνικών κυβερνήσεων για τη μείωση της αβεβαιότητας που σχετίζεται με τις μελλοντικές πολιτικές, για την εξασφάλιση επαρκούς στήριξης της ζήτησης, για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας έναντι των κινδύνων και για την βελτίωση των προοπτικών του βιοτικού επιπέδου σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα. Τα χαμηλά επιτόκια θα μπορέσουν να συμβάλλουν στην άμβλυνση της έκτασης της οικονομικής επιβράδυνσης, αν και ο θετικός αντίκτυπος των πρόσφατων ή των προβλεπόμενων μεταβολών στα βασικά επιτόκια των κεντρικών τραπεζών είναι πιθανό να είναι περιορισμένος, ιδίως στις προηγμένες οικονομίες.
Πηγή: Εβδομαδιαίο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων της Διευθύνσεως Οικονομικών Μελετών της Alpha Bank
