Για διατηρήσιμη οικονομική ανάπτυξη απαιτούνται πολιτικές ενίσχυσης των επενδύσεων
Η Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών (Bank for International Settlements-BIS) στην τριμηνιαία της επισκόπηση (Μάρτιος 2017) μολονότι επισημαίνει την επιτάχυνση της οικονομικής ανάπτυξης μετά το τέλος της χρηματοπιστωτικής κρίσης (2008-2009) στις προηγμένες οικονομίες, εστιάζει στο γεγονός ότι σε ορισμένες χώρες (ΗΠΑ, Ηνωμένο Βασίλειο, Γαλλία, Ιταλία), η ανάκαμψη στηρίχθηκε κατά κύριο λόγο στην κατανάλωση.
Η BIS (Enisse Kharroubi and Emanuel Kohlscheen, www.bis.org/publ/qtrpdf/r_qt1703e.pdf) προειδοποιεί ότι η οικονομική ανάπτυξη η οποία εδράζεται στην κατανάλωση τείνει να είναι σημαντικά ασθενέστερη από την ανάπτυξη που στηρίζεται σε άλλες συνιστώσες της συνολικής ζήτησης, λόγω συσσώρευσης ανισορροπιών.
Παράγοντες όπως η πιστωτική επέκταση και η αύξηση των τιμών των κατοικιών μπορεί να ενισχύσουν την κατανάλωση βραχυπρόθεσμα, ωστόσο η εξυπηρέτηση του αυξανόμενου χρέους επιβραδύνει σημαντικά την ανάπτυξη μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα. Η οικονομική ανάπτυξη η οποία προέρχεται από την επιτάχυνση της πιστωτικής επέκτασης ή τη βελτίωση του οικιστικού πλούτου (housing wealth) δεν εμφανίζει σημεία διατηρησιμότητας.
Σύμφωνα με την BIS μια πιθανή εξήγηση είναι, ότι όταν η ανάπτυξη βασίζεται στην επέκταση του δανεισμού, τα νοικοκυριά επιβαρύνονται με υψηλότερο χρέος, το οποίο λειτουργεί ως τροχοπέδη στη μελλοντική τους ζήτηση, ενώ παράλληλα δεν αποκλείονται και δαπανηρές διαδικασίες απομόχλευσης.
Επισημαίνεται, ότι η ιδιωτική κατανάλωση αποτελεί την κινητήρια δύναμη της αύξησης της ζήτησης τα τελευταία χρόνια σε πολλές οικονομίες, ανά τον κόσμο. Στις προηγμένες οικονομίες, η κατανάλωση συνέβαλε έως 1 ποσοστιαία μονάδα στην αύξηση του ΑΕΠ την περίοδο 2015-16 και προσδοκάται να αποτελέσει την βασική αναπτυξιακή δύναμη της παγκόσμιας οικονομίας και το τρέχον έτος. Η προαναφερθείσα παρατήρηση ισχύει επίσης και για αρκετές μεγάλες αναδυόμενες οικονομίες όπως η Κίνα, στην οποία ο ρυθμός αύξησης της κατανάλωσης τα τελευταία τρία έτη έχει υπερβεί εκείνη της αύξησης του ΑΕΠ.
Σύμφωνα με την BIS, ένα από τα αίτια εκτίναξης της κατανάλωσης, είναι τα χαμηλά ή τα αρνητικά επιτόκια των Κεντρικών Τραπεζών, καθώς και τα προγράμματα αγοράς περιουσιακών στοιχείων. Ο οίκος αξιολόγησης Fitch Ratings εκτιμά ότι τα κρατικά ομόλογα με αρνητικές αποδόσεις διεθνώς, διαμορφώθηκαν στα $8,6 τρισ. την 1η Μαρτίου, από $11,7 τρισ. που ήταν στις 29 Ιουνίου 2016, εξαιτίας της ανόδου των αποδόσεων των μακροπρόθεσμων ευρωπαϊκών ομολόγων μετά την δημοσιοποίηση καλύτερων των αναμενόμενων οικονομικών μεγεθών για την Ευρωζώνη. Σημειώνεται ότι η σημαντική άνοδος που είχε καταγραφεί το περασμένο καλοκαίρι, ήταν απόρροια της αναζήτησης ασφαλών επενδυτικών τοποθετήσεων, μετά το δημοψήφισμα του Ηνωμένου Βασιλείου για αποχώρηση του από την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Όσον αφορά τα προγράμματα αγοράς περιουσιακών στοιχείων η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ έχει ήδη διακόψει τα δικά της, ενώ στην Ευρώπη σύμφωνα με δημοσίευμα της εφημερίδας Handelsblatt η σταδιακή αποκλιμάκωση της ποσοτικής χαλάρωσης (tapering) από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) αναμένεται να ξεκινήσει στις αρχές του 2018 και να ανακοινωθεί το αργότερο μέχρι τον ερχόμενο Σεπτέμβριο. Ο περιορισμός του προγράμματος αποδίδεται στο γεγονός ότι αρκετά μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου (ΔΣ) της ΕΚΤ εκτιμούν ότι στην περίπτωση που το πρόγραμμα αγοράς ομολόγων συνεχισθεί για μακρύ χρονικό διάστημα δύνανται να ανακύψουν σοβαροί κίνδυνοι.
Η εκτίμηση των μελών του ΔΣ στηρίζεται κυρίως στην αναθεώρηση σε υψηλότερα επίπεδα των προβλέψεων για την πορεία του πληθωρισμού. Ωστόσο, δεν αποκλείεται η ΕΚΤ να θελήσει να προσδώσει μια μεγαλύτερη ευελιξία στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης που εφαρμόζει και στο προσεχές μέλλον να το συνδέσει με τον πληθωρισμό και τις μακροοικονομικές προοπτικές.
Η αυξανόμενη επικράτηση της κατανάλωσης ως βασικής αναπτυξιακής συνιστώσας, αποτελεί σημαντική πρόκληση για τους φορείς χάραξης της οικονομικής πολιτικής σε αρκετές χώρες. Εκτιμάται ότι για να υπάρξει διατηρήσιμη οικονομική ανάπτυξη απαιτούνται πολιτικές που θα αντιμετωπίζουν την συσσώρευση των ανισορροπιών και θα εστιάζουν περισσότερο στην ενίσχυση των επενδύσεων.
Πηγή: Εβδομαδιαίο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων της Διευθύνσεως Οικονομικών Μελετών της Alpha Bank.
