Η παγκόσμια οικονομική ανάκαμψη προϋποθέτει τον περιορισμό της νόσου Covid-19
To Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) στην πρόσφατη έκθεση (World Economic Outlook, July 2021) για τις προοπτικές της παγκόσμιας οικονομίας, αν και διατήρησε την πρόβλεψη για ρυθμό μεγέθυνσης 6,0% το 2021, προέβη σε αναθεώρηση του ρυθμού μεταβολής του παγκόσμιου ΑΕΠ για το 2022 στο 4,9% από 4,4% που προέβλεπε τον Απρίλιο του 2021. Οι προβλέψεις του ΔΝΤ στηρίζονται στην υπόθεση ότι θα βελτιωθούν σημαντικά οι επιδόσεις των προηγμένων οικονομιών, εν αντιθέσει με εκείνες των αναδυόμενων και των αναπτυσσόμενων οικονομιών, στις οποίες οι ρυθμοί μεγέθυνσης θα είναι σχετικά υποτονικοί. Αξίζει να επισημανθεί ότι η προς τα πάνω αναθεώρηση της παγκόσμιας ανάπτυξης για το 2022 αντανακλά σε μεγάλο βαθμό την αναμενόμενη πρόσθετη δημοσιονομική υποστήριξη που θα υπάρξει στις ΗΠΑ και την Ευρωπαϊκή Ένωση, σε συνδυασμό με την προσδοκώμενη πρόοδο στα εμβολιαστικά προγράμματα κατά της νόσου Covid-19. Ωστόσο, η οικονομική ανάκαμψη δεν είναι εξασφαλισμένη ακόμη και στις χώρες όπου ο αριθμός των κρουσμάτων από τη νόσο Covid-19 είναι προς το παρόν σε πολύ χαμηλά επίπεδα, εφόσον η εξάπλωσή της συνεχίζεται σε κάποιες άλλες χώρες.
Χάσμα οικονομικής ανάκαμψης μεταξύ προηγμένων και αναδυόμενων-αναπτυσσόμενων οικονομιών
Η ταχύτητα των εμβολιαστικών προγραμμάτων και η επιστροφή στην κανονικότητα οδήγησαν το ΔΝΤ να προβεί σε αναθεωρήσεις προς τα πάνω των εκτιμήσεων για την πορεία της οικονομικής δραστηριότητας στις προηγμένες οικονομίες. Αντίθετα, η έλλειψη πρόσβασης στα εμβόλια και το νέο κύμα κρουσμάτων της νόσου Covid-19 που άρχισε να καταγράφεται σε ορισμένες χώρες, όπως η Ινδία, ανάγκασαν το διεθνή οργανισμό να αναθεωρήσει επί τα χείρω τις εκτιμήσεις για τις προοπτικές των αναδυόμενων και αναπτυσσόμενων οικονομιών. Σημειώνεται ότι το 40% του πληθυσμού των αναπτυγμένων οικονομιών έχουν εμβολιαστεί πλήρως έναντι 11% των αναδυόμενων οικονομιών και ενός πολύ μικρού ποσοστού στις χώρες χαμηλού εισοδήματος. Οι αποκλίσεις στους ρυθμούς οικονομικής μεγέθυνσης αποδίδονται κατά κύριο λόγο στα διαφορετικά δημοσιονομικά μέτρα που εφαρμόζονται ανά χώρα. Σημειώνεται ότι στις προηγμένες οικονομίες, για την αντιμετώπιση της πανδημικής κρίσης, έχουν ανακοινωθεί δημοσιονομικά μέτρα ύψους 4,6 τρισ. δολαρίων ΗΠΑ, τα οποία θα βρίσκονται σε ισχύ από το 2021 και μετά, ενώ στις αναδυόμενες και στις αναπτυσσόμενες οικονομίες τα περισσότερα μέτρα έληξαν το 2020.
Τα δημοσιονομικά μέτρα στις ΗΠΑ οδηγούν την οικονομική ανάπτυξη και συμπαρασύρουν πολλές εθνικές οικονομίες
Το ΔΝΤ αναθεώρησε σημαντικά προς τα πάνω τις προβλέψεις του για την πορεία της οικονομικής δραστηριότητας στις ΗΠΑ, εκτιμώντας ότι ο ρυθμός της οικονομικής μεγέθυνσης θα αγγίξει το 7% το 2021 και θα υποχωρήσει το 2022 σε 4,9% -ήτοι κατά 0,6 και 1,4 ποσοστιαίες μονάδες αντίστοιχα υψηλότερα από τις προβλέψεις του Απριλίου του 2021. Οι προβλέψεις του ΔΝΤ βασίζονται στην υπόθεση ότι το Κογκρέσο στις ΗΠΑ θα εγκρίνει χωρίς σημαντικές αλλαγές το πρόγραμμα δημοσίων δαπανών του προέδρου Biden ύψους περίπου 4 τρισ. δολαρίων ΗΠΑ για τις υποδομές, την εκπαίδευση και την οικονομική στήριξη των νοικοκυριών. Στη ζώνη του ευρώ, ο ρυθμός μεταβολής του ΑΕΠ προβλέπεται να αυξηθεί κατά 4,6% το 2021 και κατά 4,3% το 2022 έναντι πτώσης κατά 6,5% που κατέγραψε το 2020. Στην Ιαπωνία, ο ρυθμός μεταβολής του ΑΕΠ εκτιμάται ότι θα σημειώσει άνοδο κατά 2,8% το 2021 και 3% το 2022 έναντι πτώσης κατά 4,7% που σημείωσε το 2020. Στην Κίνα, αναμένεται άνοδος της οικονομικής μεγέθυνσης κατά 8,1% το 2021 και κατά 5,7% το 2022.
Πιθανοί κίνδυνοι που μπορούν να ανατρέψουν την παγκόσμια οικονομική ανάκαμψη
Οι νέες και πολύ μεταδοτικές μεταλλάξεις της νόσου Covid-19 μπορούν να επιφέρουν νέα περιοριστικά μέτρα στις μετακινήσεις και να ανακόψουν την άνοδο της οικονομικής δραστηριότητας. Το ΔΝΤ εκτιμά ότι η εμφάνιση εξαιρετικά μολυσματικών μεταλλάξεων θα μπορούσε να εκτροχιάσει την παγκόσμια οικονομική ανάκαμψη και να αφαιρέσει αθροιστικά 4,5 τρισ. δολάρια ΗΠΑ από το παγκόσμιο ΑΕΠ έως το 2025. Παράλληλα, οι σημειωθείσες δυσχέρειες στη ζήτηση και στην παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα έχουν οδηγήσει τις τιμές των αγαθών αλλά και των υπηρεσιών σε υψηλότερα επίπεδα και κατά συνέπεια έχουν συμβάλλει στην άνοδο του πληθωρισμού. Ωστόσο, η άνοδος του πληθωρισμού αξιολογείται ως παροδική, ενώ καταγράφεται σε τομείς που έχουν πληγεί από την πανδημία και κατά σημαντικό ποσοστό οφείλεται στις ασυνήθιστα χαμηλές τιμές του περασμένου έτους.
Το ΔΝΤ θεωρεί τον πληθωρισμό ως το μεταβατικό αποτέλεσμα της αναντιστοιχίας μεταξύ προσφοράς και ζήτησης, καθώς οι οικονομίες επιστρέφουν στην κανονικότητα, ενώ εκτιμά ότι θα επανέλθει στα προ της πανδημίας επίπεδα στις περισσότερες χώρες, εντός του 2022. Άλλωστε, από την πλευρά της ζήτησης, τα συνολικά ποσοστά απασχόλησης παραμένουν πολύ χαμηλότερα από τα προ της πανδημίας επίπεδα στις περισσότερες χώρες και ενώ έχει σημειωθεί ραγδαία άνοδος των μισθών σε ορισμένους τομείς, η συνολική αύξησή τους παραμένει εντός φυσιολογικών ορίων. Επιπρόσθετα, καθώς βελτιώνονται οι υγειονομικές συνθήκες και λήγουν τα έκτακτα μέτρα στήριξης των νοικοκυριών, οι δυσκολίες πρόσληψης σε ορισμένους τομείς αναμένεται να περιορίσουν τις μισθολογικές πιέσεις.
Στο πλαίσιο ελέγχου των ανοδικών πιέσεων των τιμών, οι κεντρικές τράπεζες ορισμένων αναδυόμενων οικονομιών (Βραζιλία, Ουγγαρία, Μεξικό, Ρωσία, Τουρκία) έχουν ξεκινήσει να αυξάνουν τα βασικά τους επιτόκια, γεγονός που μπορεί να επιδράσει ανασταλτικά στην ανάκαμψη της οικονομικής δραστηριότητας στις εν λόγω χώρες. Ο πληθωρισμός ενδέχεται να παραμείνει αυξημένος σε ορισμένες αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες οικονομίες έως το 2022, εξαιτίας των συνεχιζόμενων ανοδικών πιέσεων στις τιμές των τροφίμων αλλά και των υποτιμήσεων των εθνικών τους νομισμάτων, συμβάλλοντας στη διεύρυνση του οικονομικού χάσματος με τις ανεπτυγμένες οικονομίες. Είναι, επίσης, πιθανό οι δημοσιονομικές δαπάνες στις ΗΠΑ για την τόνωση της οικονομικής δραστηριότητας να αποδειχθούν ανεπαρκείς, ενώ μία απρόσμενη αλλαγή της νομισματικής πολιτικής της Fed και επιδείνωση της επιδημιολογικής εικόνας να επιφέρουν διπλό πλήγμα στις αναδυόμενες και στις αναπτυσσόμενες οικονομίες.
Πολιτικές για την εξάλειψη των οικονομικών αποκλίσεων και τη βελτίωση των προοπτικών ανάκαμψης
Σύμφωνα με το ΔΝΤ, είναι απαραίτητη, για χώρες χαμηλού εισοδήματος, η άμεση πρόσβαση σε εμβόλια, καθώς, εκτός της διασφάλισης της δημόσιας υγείας, θα αποτραπεί η εμφάνιση νέων μεταλλάξεων και θα ενισχυθεί περαιτέρω η παγκόσμια οικονομική δραστηριότητα. Η πρόσφατη πρόταση του ΔΝΤ για τον τερματισμό της πανδημίας, που εγκρίθηκε από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, την Παγκόσμια Τράπεζα και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου, έχει θέσει ως στόχο για τον εμβολιασμό τουλάχιστον το 40% του πληθυσμού σε κάθε χώρα, έως το τέλος του 2021 και τουλάχιστον το 60%, έως τα μέσα του 2022.
Παράλληλα, θα πρέπει να διασφαλιστεί ότι οι αδύναμες οικονομίες θα διατηρήσουν την πρόσβαση στη διεθνή ρευστότητα. Οι μεγάλες κεντρικές τράπεζες θα πρέπει να γνωστοποιούν με σαφήνεια τις προοπτικές της νομισματικής τους πολιτικής, προκειμένου να αποφευχθούν αιφνιδιαστικές κινήσεις οι οποίες θα προκαλέσουν απότομες διακυμάνσεις στις χρηματαγορές και, παράλληλα, να διασφαλίσουν ότι οι πληθωριστικές ανησυχίες δεν θα δυσχεράνουν τις χρηματοδοτικές συνθήκες. Επιπρόσθετα, απαιτείται κοινή δράση για να διασφαλιστεί, στο πλαίσιο της G20, ότι θα επιτευχθεί η αναδιάρθρωση του χρέους για τις χώρες στις οποίες το χρέος είναι ήδη μη βιώσιμο.
Σημαντική πρόκληση αποτελεί και η μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και η επιβράδυνση της αύξησης των παγκόσμιων θερμοκρασιών για την αποφυγή καταστροφικών επιπτώσεων στην υγεία και στην οικονομία. Παράλληλα, απαιτείται μια ώθηση σε πράσινες υποδομές και επιδοτήσεις για την έρευνα σε πράσινες τεχνολογίες για να επισπευστεί η μείωση της εξάρτησης από τον άνθρακα.
Συντονισμένες πολιτικές σε εθνικό και διεθνές επίπεδο για την εξασφάλιση της οικονομικής ανάκαμψης
Οι πολιτικές σε εθνικό επίπεδο θα πρέπει να συνεχίσουν να προσαρμόζονται βάσει της εξέλιξης της πανδημίας, δίνοντας προτεραιότητα στις δαπάνες για την υγεία (συμπεριλαμβανομένων των προγραμμάτων εμβολιασμού), καθώς και στην στοχευμένη οικονομική στήριξη των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων που πλήττονται από την πανδημία. Ωστόσο, για να εξασφαλιστεί η ανάκαμψη, θα πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στην ευρύτερη δημοσιονομική και νομισματική στήριξη, ανάλογα με τις δυνατότητες που έχει κάθε χώρα, συμπεριλαμβανομένων των διορθωτικών μέτρων για την υποστήριξη της ανακατανομής της εργασίας και του κεφαλαίου σε αναπτυσσόμενους τομείς. Οι δημοσιονομικές δράσεις σε κάθε χώρα θα πρέπει να ληφθούν μέσα σε ένα αξιόπιστο μεσοπρόθεσμο πλαίσιο, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι το χρέος θα παραμένει βιώσιμο. Όσον αφορά στις χώρες χαμηλού εισοδήματος, απαιτείται ισχυρή διεθνής υποστήριξη.
Οι κεντρικές τράπεζες πρέπει να αποφύγουν τις πρόωρες αυξήσεις των βασικών τους επιτοκίων, προκειμένου να αντιμετωπίσουν μεταβατικές πληθωριστικές πιέσεις, ενώ θα πρέπει να είναι έτοιμες να κινηθούν με ταχύτητα, εάν οι προσδοκίες για τον πληθωρισμό εμφανίσουν σημάδια αποσυμπίεσης. Οι αναδυόμενες οικονομίες θα πρέπει, επίσης, να προετοιμαστούν για αυστηρότερους χρηματοδοτικούς όρους, στοχεύοντας στη χρονική επιμήκυνση του χρέους τους όπου είναι εφικτό, καθώς και στον περιορισμό του δανεισμού σε ξένο νόμισμα.
Συντονισμένες δράσεις σε εθνικό και διεθνές επίπεδο απαιτούνται με στόχο την ενίσχυση της παραγωγικής ικανότητας, την επιτάχυνση της μετάβασης σε παραγωγικές δραστηριότητες με χαμηλότερη εξάρτηση από τον άνθρακα, την αξιοποίηση των πλεονεκτημάτων του ψηφιακού μετασχηματισμού και τη διασφάλιση της δίκαιης κατανομής των κερδών. Η οικονομική ανάκαμψη δεν είναι εξασφαλισμένη, μέχρι η πανδημία να αρχίσει να περιορίζεται παγκοσμίως.
Πηγή: Εβδομαδιαίο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων της Διευθύνσεως Οικονομικών Μελετών της Alpha Bank
