Συρρίκνωση του εργατικού δυναμικού λόγω γήρανσης του πληθυσμού και μετανάστευσης (brain drain)

Η ενίσχυση της απασχόλησης στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό σε κλάδους μη διεθνώς εμπορεύσιμων αγαθών και υπηρεσιών ή/και σε κλάδους χαμηλής προστιθέμενης αξίας και εξειδίκευσης. Το ποσοστό συμμετοχής στην αγορά εργασίας παραμένει χαμηλό στην ΕΕ-27, ιδίως για τις γυναίκες και τους νέους

 
Το οικονομικό δελτίο  της Eurobank, με συγγραφέα τον Κωνσταντίνο Σ. Πέππα, παρουσιάζει ανάλυση της ελληνικής αγοράς εργασίας για το 2024, βασιζόμενη κυρίως σε δεδομένα της ΕΛΣΤΑΤ. Διαπιστώνεται μείωση της ανεργίας συνολικά, αλλά με διαφοροποιήσεις ανά φύλο, ηλικία και επίπεδο εκπαίδευσης, ενώ η συμμετοχή στην αγορά εργασίας παραμένει χαμηλή σε σύγκριση με την ΕΕ. Επιπλέον, εξετάζεται η μακροχρόνια ανεργία και η περιφερειακή κατανομή της, καθώς και οι κλαδικές μεταβολές στην απασχόληση. Το έγγραφο καταλήγει σε μια θετική εικόνα βελτίωσης στην αγορά εργασίας, επισημαίνοντας ωστόσο κάποιες διαρθρωτικές αδυναμίες και προτείνοντας την ενίσχυση συγκεκριμένων κλάδων.

 
Σύμφωνα με την Έρευνα Εργατικού Δυναμικού της ΕΛΣΤΑΤ, η ελληνική αγορά εργασίας παρουσίασε τις ακόλουθες βασικές τάσεις και μεταβολές κατά το 2024:

• Μείωση της ανεργίας: Το μη εποχικά προσαρμοσμένο ποσοστό ανεργίας περιορίστηκε στο 10,1% του εργατικού δυναμικού το 2024, από 11,1% το 2023.
• Μείωση του αριθμού των ανέργων και αύξηση των απασχολουμένων: Ο αριθμός των ανέργων μειώθηκε κατά 42,0 χιλιάδες άτομα, φτάνοντας τους 479,8 χιλιάδες. Παράλληλα, ο αριθμός των απασχολουμένων αυξήθηκε κατά 82,5 χιλιάδες άτομα, φτάνοντας τους 4.276,0 χιλιάδες.
• Αύξηση του εργατικού δυναμικού: Το σύνολο του εργατικού δυναμικού αυξήθηκε κατά 40,5 χιλιάδες άτομα, στα 4.755,8 χιλιάδες. Ωστόσο, παραμένει συρρικνωμένο κατά 285,0 χιλιάδες άτομα συγκριτικά με το 2009. Αυτή η συρρίκνωση αποδίδεται στην επίδραση της γήρανσης και της μετακίνησης πληθυσμού στο εξωτερικό (brain drain).
• Αύξηση του ποσοστού συμμετοχής στην αγορά εργασίας: Το ποσοστό συμμετοχής στην αγορά εργασίας αυξήθηκε στο 52,8%, το οποίο είναι το υψηλότερο από το 2010 (53,5%), αλλά εξακολουθεί να είναι από τα χαμηλότερα στην ΕΕ-27.
• Διαφορές στην ανεργία ανά φύλο: Η πτώση του ποσοστού ανεργίας ήταν ισχυρότερη στις γυναίκες (-1,6 ποσοστιαίες μονάδες) συγκριτικά με τους άνδρες (-0,5 ποσοστιαίες μονάδες). Ωστόσο, το ποσοστό ανεργίας παραμένει υψηλότερο στις γυναίκες (12,8% το 2024) σε σχέση με τους άνδρες (8,0% το 2024). Μετά το 2018, η διαφορά στα ποσοστά ανεργίας μεταξύ των δύο φύλων ακολουθεί πτωτική πορεία.
• Μείωση της ανεργίας ανά ηλικιακή ομάδα: Η ισχυρότερη μείωση στο ποσοστό ανεργίας εντοπίζεται στα άτομα ηλικίας 20-24 ετών (-4,6 ποσοστιαίες μονάδες, στο 20,7%) και 15-19 ετών (-3,9 ποσοστιαίες μονάδες, στο 33,1%). Στις ηλικιακές κατηγορίες 30-44 και 45-64 ετών το ποσοστό ανεργίας κατήλθε στο 10,2% και 7,3% αντίστοιχα. Το χαμηλότερο ποσοστό ανεργίας παρουσιάζεται στην ηλικιακή ομάδα άνω των 65 ετών (6,0% το 2024).
• Χαμηλά ποσοστά συμμετοχής στην αγορά εργασίας συγκεκριμένων ομάδων: Σημειώνονται τα χαμηλά ποσοστά συμμετοχής των γυναικών και των νέων ηλικίας 20-24 ετών στην αγορά εργασίας, τα οποία το 2024 διαμορφώθηκαν σε 45,3% και 47,8% αντίστοιχα.
• Μείωση της ανεργίας ανά επίπεδο εκπαίδευσης (με εξαίρεση ορισμένες κατηγορίες): Η ισχυρότερη μείωση εντοπίζεται στα άτομα με Απολυτήριο Λυκείου (-1,5 ποσοστιαίες μονάδες, στο 11,1%) και στα άτομα με απολυτήριο Γυμνασίου (-1,3 ποσοστιαίες μονάδες, στο 10,4%). Αντίθετα, αυξήθηκε το ποσοστό ανεργίας στα άτομα με Διδακτορικό/Μεταπτυχιακό τίτλο (στο 6,2%) και στα άτομα που παρακολούθησαν Μερικές τάξεις Δημοτικού/Δεν πήγαν καθόλου σχολείο (στο 26,3%).
• Περαιτέρω περιορισμός της μακροχρόνιας ανεργίας: Το ποσοστό των μακροχρόνια ανέργων περιορίστηκε στο 53,8% το 2024 από 55,9% το 2023, και ο αριθμός τους μειώθηκε στους 257,4 χιλιάδες από 292,0 χιλιάδες το 2023.
• Μικτές τάσεις στην ανεργία ανά περιφέρεια: Σε τρεις περιφέρειες αυξήθηκε το ποσοστό ανεργίας και στις υπόλοιπες δέκα μειώθηκε. Τα χαμηλότερα ποσοστά ανεργίας το 2024 εντοπίζονται στις περιφέρειες Βορείου Αιγαίου (7,1%) και Πελοποννήσου (7,6%).
• Αυξήσεις και μειώσεις στην απασχόληση ανά κλάδο: Σε εννέα κλάδους μειώθηκε και σε 12 αυξήθηκε η απασχόληση το 2024. Οι κυριότερες αυξήσεις καταγράφηκαν στους κλάδους Επαγγελματικών, επιστημονικών και τεχνικών δραστηριοτήτων, Κατασκευών, Χονδρικού-Λιανικού εμπορίου, Δραστηριοτήτων υπηρεσιών παροχής καταλύματος και εστίασης, και Μεταφοράς-Αποθήκευσης. Μειώσεις σημειώθηκαν στους κλάδους Δημόσιας διοίκησης και άμυνας-Υποχρεωτικής κοινωνικής ασφάλισης και Γεωργίας, Δασοκομίας και Αλιείας.

Παρά τη βελτίωση, εντοπίζονται και κάποιες αδυναμίες. Η ενίσχυση της απασχόλησης στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό σε κλάδους μη διεθνώς εμπορεύσιμων αγαθών και υπηρεσιών ή/και σε κλάδους χαμηλής προστιθέμενης αξίας και εξειδίκευσης. Επιπλέον, το ποσοστό συμμετοχής στην αγορά εργασίας παραμένει χαμηλό στην ΕΕ-27, ιδίως για τις γυναίκες και τους νέους. Για αυτό, η ενίσχυση κλάδων με διεθνώς εμπορεύσιμη παραγωγή υψηλής εξειδίκευσης και η αύξηση της συμμετοχής των γυναικών και των νέων στην αγορά εργασίας θεωρούνται αναγκαίες.

Σύμφωνα με την Έρευνα Εργατικού Δυναμικού της ΕΛΣΤΑΤ που αναφέρεται στην πηγή, η πτώση του ποσοστού ανεργίας κατά το 2024 ήταν ισχυρότερη στις γυναίκες (-1,6 ποσοστιαίες μονάδες) συγκριτικά με τους άνδρες (-0,5 ποσοστιαίες μονάδες).

Ωστόσο, παρά τη μεγαλύτερη μείωση, το ποσοστό ανεργίας παραμένει υψηλότερο στις γυναίκες (12,8% το 2024) σε σχέση με τους άνδρες (8,0% το 2024). Η πηγή σημειώνει επίσης ότι μετά το 2018, η διαφορά στα ποσοστά ανεργίας μεταξύ των δύο φύλων ακολουθεί πτωτική πορεία.