Η Κίνα του Σι Τζινπίνγκ: Μεταξύ ιστορικής αναβίωσης και σύγχρονων προκλήσεων
Το άρθρο του διακεκριμένου ιστορικού και ειδικού σε θέματα Κίνας, Rana Mitter, στο έγκριτο περιοδικό Foreign Affairs με τίτλο “The Once and Future China: How Xi Jinping Sees the World”, προσφέρει μια βαθιά και αναγκαία ματιά στον τρόπο με τον οποίο ο ισχυρός ηγέτης της Κίνας, Σι Τζινπίνγκ, αντιλαμβάνεται την ιστορία, το παρόν και το μέλλον της χώρας του στον κόσμο. Σε μια εποχή έντονων γεωπολιτικών ανακατατάξεων, οικονομικής αβεβαιότητας και μεταβαλλόμενων παγκόσμιων ισορροπιών (Απρίλιος 2025), η κατανόηση της κοσμοθεωρίας του Σι δεν είναι απλώς ακαδημαϊκό ενδιαφέρον, αλλά κρίσιμης σημασίας για τη χάραξη πολιτικής και την πρόβλεψη των διεθνών εξελίξεων.
Η δύναμη της ιστορίας: Το αφήγημα του Σι Τζινπίνγκ
Κεντρικό στοιχείο της ανάλυσης του Mitter είναι ο τρόπος με τον οποίο ο Σι Τζινπίνγκ χρησιμοποιεί επιλεκτικά την κινεζική ιστορία για να νομιμοποιήσει την εξουσία του και να προωθήσει το όραμά του για την “εθνική αναζωογόνηση”. Η αφήγηση αυτή περιστρέφεται γύρω από δύο πόλους:
Ο “Αιώνας της Ταπείνωσης” (περ. 1839-1949): Η περίοδος αυτή, που σημαδεύτηκε από ξένες εισβολές, εσωτερικές διαμάχες και την αποδυνάμωση της Κίνας, παρουσιάζεται ως μια εθνική τραγωδία που μόνο το Κομμουνιστικό Κόμμα Κίνας (ΚΚΚ) μπόρεσε να τερματίσει. Αυτή η ερμηνεία καλλιεργεί έναν εθνικισμό βασισμένο στην αντίληψη της θυματοποίησης και στην ανάγκη αποκατάστασης της χαμένης τιμής και ισχύος.
Η “ένδοξη” παράδοση: Ταυτόχρονα, προβάλλεται η εικόνα μιας ιστορικά κραταιάς, πολιτισμικά ανώτερης και κεντρικής Κίνας (το “Μέσο Βασίλειο”), της οποίας η σημερινή άνοδος δεν είναι παρά η φυσική επιστροφή στη δικαιωματική της θέση στην παγκόσμια σκηνή.
Ο Mitter, πιθανότατα, υπογραμμίζει πώς αυτή η διπλή ιστορική αναφορά επιτρέπει στον Σι να συσπειρώνει τον πληθυσμό, να δικαιολογεί την αυταρχική διακυβέρνηση ως απαραίτητη για την εθνική ενότητα και ισχύ, και να απορρίπτει τις εξωτερικές κριτικές ως απόπειρες ανάσχεσης της νόμιμης ανόδου της Κίνας.
Ιδεολογικός πυρήνας και συγκέντρωση εξουσίας
Το όραμα του Σι δεν βασίζεται μόνο στην ιστορία, αλλά και σε μια ανανεωμένη ιδεολογία: τον “Σοσιαλισμό με Κινεζικά Χαρακτηριστικά για μια Νέα Εποχή”. Στην πράξη, αυτό μεταφράζεται σε:
Υπεροχή του ΚΚΚ: Το Κόμμα τοποθετείται στο επίκεντρο όλων των πτυχών της ζωής – πολιτικής, οικονομικής, κοινωνικής, πολιτιστικής. Η αφοσίωση στο Κόμμα και στον ηγέτη του (τον Σι) είναι αδιαπραγμάτευτη.
Έμφαση στην ασφάλεια: Η εθνική ασφάλεια, με την ευρύτερη δυνατή έννοια (οικονομική, τεχνολογική, ιδεολογική, στρατιωτική), έχει αναχθεί σε υπέρτατη προτεραιότητα, δικαιολογώντας αυξημένο έλεγχο, παρακολούθηση και καταστολή κάθε διαφωνίας.
Κεντρικός έλεγχος: Ο Σι έχει επιτύχει μια πρωτοφανή συγκέντρωση εξουσίας στα χέρια του, περιθωριοποιώντας αντίπαλες φράξιες εντός του Κόμματος και ενισχύοντας τον προσωπικό του έλεγχο στους μηχανισμούς του κράτους και του στρατού.
Αυτή η εσωτερική σύσφιξη, όπως πιθανόν αναλύει ο Mitter, δημιουργεί μια εικόνα σταθερότητας προς τα έξω, αλλά ενέχει κινδύνους: περιορίζει την ευελιξία στη λήψη αποφάσεων, πνίγει την καινοτομία και την κριτική σκέψη, και καθιστά το σύστημα ευάλωτο σε πιθανά λάθη του ηγέτη.
Η οικονομική στρατηγική στη “Νέα Εποχή”
Υπό τον Σι, η Κίνα απομακρύνεται σταδιακά από το μοντέλο ανάπτυξης που βασιζόταν κυρίως στις εξαγωγές και τις ξένες επενδύσεις. Προωθούνται νέες στρατηγικές όπως:
“Διπλή Κυκλοφορία”: Έμφαση στην ενίσχυση της εγχώριας ζήτησης και αγοράς (“εσωτερική κυκλοφορία”), διατηρώντας παράλληλα ανοικτούς τους διαύλους με την παγκόσμια οικονομία (“εξωτερική κυκλοφορία”), αλλά με σαφή προτεραιότητα στην πρώτη.
Τεχνολογική Αυτάρκεια: Επενδύσεις-μαμούθ σε τομείς αιχμής (ημιαγωγοί, τεχνητή νοημοσύνη, βιοτεχνολογία) με στόχο τη μείωση της εξάρτησης από τη Δύση, ειδικά τις ΗΠΑ.
Ενίσχυση Κρατικού Ελέγχου: Αυξημένη παρέμβαση του κράτους και του Κόμματος σε στρατηγικούς τομείς της οικονομίας, συχνά εις βάρος του ιδιωτικού τομέα (ιδίως σε τεχνολογία και χρηματοοικονομικά).
Η ανάλυση πιθανότατα επισημαίνει ότι αυτές οι αλλαγές, αν και στοχεύουν στην ανθεκτικότητα της κινεζικής οικονομίας έναντι εξωτερικών πιέσεων (όπως ο εμπορικός και τεχνολογικός πόλεμος με τις ΗΠΑ), δημιουργούν και προκλήσεις: κίνδυνος μείωσης της παραγωγικότητας, αποθάρρυνση ξένων επενδυτών, και ενδεχόμενη επιβράδυνση της ανάπτυξης σε ένα ήδη πιεσμένο παγκόσμιο οικονομικό περιβάλλον (με πληθωριστικές πιέσεις και προβλήματα στις εφοδιαστικές αλυσίδες που ακόμα επηρεάζουν την παγκόσμια οικονομία το 2025).
Η Κίνα στον κόσμο: Μια Νέα Παγκόσμια Τάξη;
Η κοσμοθεωρία του Σι για τον κόσμο είναι εξίσου φιλόδοξη και αναθεωρητική:
Η Ανατολή ανατέλλει, η Δύση δύει: Μια κεντρική πεποίθηση ότι η ισορροπία δυνάμεων μετατοπίζεται αμετάκλητα από τη Δύση (κυρίως τις ΗΠΑ) προς την Ανατολή (με ηγέτιδα την Κίνα).
Απόρριψη της υφιστάμενης τάξης: Η μεταπολεμική διεθνής τάξη, υπό την ηγεμονία των ΗΠΑ, θεωρείται άδικη και αναχρονιστική. Ο Σι προωθεί την ιδέα μιας “πολυπολικής” τάξης, πιο “δίκαιης” και “αντιπροσωπευτικής”, όπου η Κίνα θα διαδραματίζει κεντρικό ρόλο.
Εναλλακτικές πρωτοβουλίες: Η Κίνα προωθεί δικούς της θεσμούς και πρωτοβουλίες (Πρωτοβουλία Ζώνης και Δρόμου – BRI, Παγκόσμια Πρωτοβουλία Ασφάλειας – GSI, Παγκόσμια Πρωτοβουλία Ανάπτυξης – GDI) ως εναλλακτικές στο δυτικό μοντέλο.
Αυξημένη διεκδικητικότητα: Η εποχή του “κρύβε τη δύναμή σου, περίμενε τον χρόνο σου” (Ντενγκ Σιαοπίνγκ) έχει παρέλθει. Η Κίνα του Σι είναι πιο διεκδικητική στη Νότια Σινική Θάλασσα, έναντι της Ταϊβάν, και στην προβολή της ισχύος της παγκοσμίως.
Η ανάλυση του Mitter, ιδωμένη μέσα από το πρίσμα του σημερινού διεθνούς σκηνικού, αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα.
Αξιολόγηση: Το όραμα του Σι είναι συνεκτικό και ισχυρά ριζωμένο σε μια συγκεκριμένη ερμηνεία της ιστορίας και μια σαφή ιδεολογία. Ωστόσο, ενέχει σημαντικούς κινδύνους. Η υπερσυγκέντρωση εξουσίας μπορεί να οδηγήσει σε στρατηγικά λάθη. Η έμφαση στην ασφάλεια και τον έλεγχο μπορεί να καταπνίξει τη δυναμική της οικονομίας και της κοινωνίας. Η αυξανόμενη διεκδικητικότητα στην εξωτερική πολιτική προκαλεί αντισυσπειρώσεις (AUKUS, Quad, ενίσχυση ΝΑΤΟϊκής προσοχής στον Ινδο-Ειρηνικό) και αυξάνει τον κίνδυνο συγκρούσεων, ιδιαίτερα γύρω από την Ταϊβάν.
Προστιθέμενη αξία: Πέρα από τη σύνοψη, η αξία έγκειται στην κατανόηση της λογικής πίσω από τις κινεζικές κινήσεις. Δεν πρόκειται απλώς για οικονομικό επεκτατισμό ή αυταρχική παρόρμηση, αλλά για ένα βαθιά ριζωμένο όραμα αποκατάστασης αυτού που ο Σι θεωρεί ως τη “φυσική” θέση της Κίνας. Αυτό εξηγεί την επιμονή σε ζητήματα όπως η Ταϊβάν, που θεωρείται αναπόσπαστο κομμάτι της “εθνικής αναζωογόνησης”.
Διεθνές πλαίσιο
Ανταγωνισμός ΗΠΑ-Κίνας: Ο ανταγωνισμός παραμένει το καθοριστικό στοιχείο της διεθνούς πολιτικής. Η Κίνα του Σι επιδιώκει ενεργά να διαμορφώσει ένα περιβάλλον λιγότερο ευνοϊκό για την αμερικανική ηγεμονία, εκμεταλλευόμενη τις όποιες αδυναμίες ή την εσωστρέφεια των ΗΠΑ.
Πόλεμος στην Ουκρανία & Σχέσεις με Ρωσία: Η συνεχιζόμενη (ή οι πρόσφατες συνέπειες της) σύγκρουση στην Ουκρανία έχει περιπλέξει τη θέση της Κίνας. Ενώ διατηρεί τη “χωρίς όρια” φιλία με τη Ρωσία ως αντίβαρο στις ΗΠΑ, προσπαθεί να αποφύγει δευτερογενείς κυρώσεις και να διατηρήσει τις εμπορικές σχέσεις με την Ευρώπη. Η στάση της παρακολουθείται στενά και επηρεάζει την αντίληψη της Δύσης για τις προθέσεις της.
Παγκόσμια Οικονομία: Η Κίνα αντιμετωπίζει εσωτερικές οικονομικές προκλήσεις (ακίνητα, δημογραφικό, χρέος τοπικών κυβερνήσεων) σε ένα περιβάλλον παγκόσμιας επιβράδυνσης. Η στρατηγική της “διπλής κυκλοφορίας” και τεχνολογικής αυτάρκειας είναι και μια απάντηση σε αυτές τις πιέσεις, αλλά η επιτυχία της δεν είναι εγγυημένη.
Τεχνολογικός Ανταγωνισμός: Η “κούρσα” για την τεχνολογική υπεροχή (AI, 5G/6G, ημιαγωγοί) εντείνεται, με την Κίνα να επενδύει μαζικά, αλλά να αντιμετωπίζει περιορισμούς στην πρόσβαση σε δυτική τεχνολογία.
Περιφερειακές Εντάσεις: Η κατάσταση γύρω από την Ταϊβάν παραμένει εξαιρετικά τεταμένη. Οι διεκδικήσεις στη Νότια Σινική Θάλασσα και οι σχέσεις με γείτονες όπως η Ινδία, η Ιαπωνία, οι Φιλιππίνες και η Αυστραλία χαρακτηρίζονται από καχυποψία και ανταγωνισμό.
Η κατανόηση της κοσμοθεωρίας
Η Κίνα υπό τον Σι Τζινπίνγκ, όπως εύστοχα περιγράφει ο Rana Mitter, είναι μια χώρα σε κίνηση, τροφοδοτούμενη από ένα ισχυρό ιστορικό αφήγημα και μια σαφή ιδεολογική πυξίδα. Το όραμα της “εθνικής αναζωογόνησης” και η επιδίωξη μιας κεντρικής θέσης στην παγκόσμια σκηνή οδηγούν σε μια ολοένα και πιο διεκδικητική εξωτερική πολιτική και σημαντικές αλλαγές στην εσωτερική οικονομική και πολιτική δομή.
Ωστόσο, η υλοποίηση αυτού του οράματος στο πολύπλοκο και ασταθές διεθνές περιβάλλον του 2025 αντιμετωπίζει σοβαρές προκλήσεις: τον έντονο ανταγωνισμό με τις ΗΠΑ, τις παγκόσμιες οικονομικές δυσκολίες, τις εσωτερικές διαρθρωτικές αδυναμίες και τον κίνδυνο διεθνούς απομόνωσης ή σύγκρουσης. Η κατανόηση της κοσμοθεωρίας του Σι Τζινπίνγκ, με τις ιστορικές της ρίζες και τις σύγχρονες φιλοδοξίες της, είναι απαραίτητη για την πλοήγηση στις ταραγμένες θάλασσες της τρέχουσας παγκόσμιας τάξης πραγμάτων. Η πορεία της Κίνας υπό τον Σι θα συνεχίσει να διαμορφώνει καθοριστικά το μέλλον του 21ου αιώνα.
mywaypress.gr
