Το νέο δίπολο στην παγκόσμια ενεργειακή σκηνή: Πετρο-Κράτη εναντίον Ηλεκτρο-Κρατών

Μια νέα εποχή ανταγωνισμού ανατέλλει στην παγκόσμια ενεργειακή και γεωπολιτική σκακιέρα, όπου το κυρίαρχο δίπολο δεν θα είναι πλέον οι παραδοσιακές γεωπολιτικές συμμαχίες, αλλά δύο διακριτοί πόλοι: τα «πετρο-κράτη» (petro-states) και τα «ηλεκτρο-κράτη» (electro-states).

 
Αυτή η “νέα μορφή ενεργειακής διπολικότητας”, όπως υποστηρίζουν οι μελετήτριες Tatiana Mitrova και Anne-Sophie Corbeau από το ενεργειακό think tank του Πανεπιστημίου Columbia, δημιουργεί ασυνήθιστες και ασταθείς συμμαχίες, με το διακύβευμα να είναι εξαιρετικά υψηλό. Η αναδυόμενη αυτή κατάσταση προοιωνίζεται έναν ασταθή, ασύμμετρο ανταγωνισμό για την ενεργειακή κυριαρχία, αντιπαραθέτοντας τους υδρογονάνθρακες με τα ηλεκτρόνια, και αναμένεται να καθορίσει το ενεργειακό και γεωπολιτικό τοπίο της επόμενης δεκαετίας.

 
Τα στρατόπεδα του νέου ενεργειακού χάρτη

Πετρο-Κράτη: Στον πυρήνα αυτού του στρατοπέδου βρίσκονται οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Ρωσία και η Σαουδική Αραβία. Κύρια στρατηγική τους είναι η επέκταση της παραγωγής και των εξαγωγών ορυκτών καυσίμων για τη διατήρηση της ισχύος τους, με βασική ευπάθεια τη διάβρωση της ζήτησης. Οι ΗΠΑ, ειδικά υπό μια νέα διακυβέρνηση Trump, φαίνεται να επαναπροσανατολίζονται προς τη μεγιστοποίηση της χρήσης ορυκτών καυσίμων, ενισχύοντας τον ρόλο τους ως παγκόσμιου προμηθευτή υδρογονανθράκων. Αυτές οι τρεις δυνάμεις, παρά τις διαφορές τους, μοιράζονται μια δέσμευση για ενεργειακή κυριαρχία μέσω των ορυκτών καυσίμων και δεν υποστηρίζουν ενεργά τη μετάβαση από τους υδρογονάνθρακες.

Ηλεκτρο-Κράτη: Η Κίνα και η Ευρωπαϊκή Ένωση ηγούνται αυτού του πόλου, καθώς προωθούν δυναμικά τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, τα ηλεκτρικά οχήματα (EVs) και την τεχνολογία δικτύων. Η στρατηγική τους εστιάζει στην ασφάλεια μέσω της ηλεκτροδότησης, της τεχνολογικής υπεροχής και του ελέγχου των εφοδιαστικών αλυσίδων. Ωστόσο, αντιμετωπίζουν ευπάθειες όπως η εξάρτηση από ορυκτά και η συνεχιζόμενη εξάρτηση από ορυκτά καύσιμα.

 
Δυναμικές και εντάσεις του νέου ανταγωνισμού

Η σχέση μεταξύ αυτών των δύο πόλων, αλλά και εντός αυτών, είναι περίπλοκη και συχνά αντιφατική.

Η ασταθής συμμαχία των Πετρο-Κρατών:

-Μια πιθανή στρατηγική ευθυγράμμιση μεταξύ ΗΠΑ, Σαουδικής Αραβίας και Ρωσίας, αν και κάποτε αδιανόητη, δεν μπορεί πλέον να αποκλειστεί. Μαζί, οι τρεις αυτές χώρες αντιπροσώπευαν περίπου το ένα τρίτο της παγκόσμιας παραγωγής πετρελαίου το 2024.

-Ωστόσο, μια τέτοια συμμαχία θα ήταν “εγγενώς ασταθής”. Οι αποκλίνοντες στόχοι ως προς την τιμολόγηση του πετρελαίου (οι ΗΠΑ προτιμούν χαμηλές τιμές, ενώ Σαουδική Αραβία και Ρωσία υψηλότερες για τη στήριξη των προϋπολογισμών τους), τα πολιτικά συστήματα και οι περιφερειακοί στόχοι αποτελούν σημαντικές τριβές. Επιπλέον, η δομή των πετρελαϊκών τους οικοσυστημάτων διαφέρει, με τις εθνικές εταιρείες πετρελαίου (NOCs) σε Σαουδική Αραβία και Ρωσία να ακολουθούν κυβερνητικές στρατηγικές, εν αντιθέσει με το δίκτυο ιδιωτών παραγωγών στις ΗΠΑ.

-Η ιδέα ενός “OPEC του φυσικού αερίου” (Gas OPEC ή GasPec) κερδίζει έδαφος, αλλά αντιμετωπίζει σημαντικά εμπόδια, όπως ο ανταγωνισμός ΗΠΑ-Ρωσίας στις αγορές φυσικού αερίου και η κατακερματισμένη φύση των αγορών LNG.

 
Ο ηγεμονικός ρόλος της Κίνας ως Ηλεκτρο-Κράτος:

-Η Κίνα αναδεικνύεται ως το κυρίαρχο ηλεκτρο-κράτος, έχοντας επιτύχει εντυπωσιακό ρυθμό ηλεκτροδότησης της οικονομίας της (26% το 2023) και κατέχοντας ηγετική θέση παγκοσμίως σε εγκατεστημένη ισχύ ανανεώσιμων πηγών (43% ηλιακής και αιολικής), πυρηνικής ενέργειας (14% παγκοσμίως και το ήμισυ των υπό κατασκευή αντιδραστήρων), καθώς και στον έλεγχο πάνω από το 80% των εφοδιαστικών αλυσίδων ηλιακών πάνελ και μπαταριών και της επεξεργασίας κρίσιμων ορυκτών.

-Παράδοξα, η Κίνα παραμένει ο μεγαλύτερος εισαγωγέας πετρελαίου και φυσικού αερίου παγκοσμίως, διατηρώντας στενές ενεργειακές σχέσεις με τη Ρωσία και τη Σαουδική Αραβία. Αυτό την καθιστά απαραίτητο εταίρο – ή γεωπολιτικό περιορισμό – για κάθε χώρα που επιδιώκει την απανθρακοποίηση.

 
Υβριδικές στρατηγικές και εσωτερικές αντιφάσεις:

-Η εικόνα δεν είναι απόλυτα διχοτομημένη, καθώς όλες οι χώρες ακολουθούν υβριδικές στρατηγικές. Τα πετρο-κράτη επιδιώκουν διαφοροποίηση (π.χ., η Σαουδική Αραβία επενδύει στη δέσμευση άνθρακα και το υδρογόνο, ενώ πολιτείες των ΗΠΑ όπως το Τέξας είναι ταυτόχρονα μεγάλοι παραγωγοί πετρελαίου/αερίου και κόμβοι ανανεώσιμης ενέργειας).

-Αντίστοιχα, τα ηλεκτρο-κράτη παραμένουν εξαρτημένα από ορυκτά καύσιμα: η Κίνα από τον άνθρακα και η ΕΕ εισάγει σημαντικούς όγκους φυσικού αερίου. Συχνά, είναι “πιο πράσινα στις φιλοδοξίες παρά στην τρέχουσα πραγματικότητα”.

-Εντάσεις υπάρχουν και εντός του στρατοπέδου των ηλεκτρο-κρατών, όπως εμπορικές προστριβές μεταξύ Κίνας και ΕΕ και ανταγωνισμός για την ηγεσία στις καθαρές τεχνολογίες.

 
Αξιολόγηση

Το παρόν άρθρο των Mitrova και Corbeau προσφέρει ένα εύληπτο και ισχυρό πλαίσιο για την κατανόηση των μεταβαλλόμενων δυναμικών στην παγκόσμια ενέργεια. Η αξία του έγκειται στα εξής:

Επισήμανση μιας νέας δυναμικής: Αναδεικνύει ότι ο ανταγωνισμός δεν είναι απλώς μια συνέχεια των παλαιών ψυχροπολεμικών ή οικονομικών ανταγωνισμών, αλλά μια νέα διαμόρφωση βασισμένη στον τρόπο παραγωγής και κατανάλωσης ενέργειας.

Κατανόηση των κινήτρων: Εξηγεί τις στρατηγικές και τις ευπάθειες των δύο κύριων πόλων, βοηθώντας στην ερμηνεία των διεθνών εξελίξεων.

Ανάδειξη της πολυπλοκότητας: Τονίζει ότι δεν πρόκειται για μια απλή, δυαδική σύγκρουση, αλλά για έναν πολυπαραγοντικό και ασταθή ανταγωνισμό με εσωτερικές αντιφάσεις και υβριδικές προσεγγίσεις.

Προβολή του ρόλου της Κίνας: Υπογραμμίζει την κεντρική και διττή φύση της Κίνας ως ηλεκτρο-κράτος που ταυτόχρονα αποτελεί τη μεγαλύτερη αγορά για τα πετρο-κράτη.

Προειδοποίηση για αστάθεια: Το άρθρο προειδοποιεί για έναν “ασταθή ανταγωνισμό”, όπου οι παραδοσιακές ενεργειακές δυνάμεις συγκρούονται με τις νέες ηγεμονίες καθαρής ενέργειας. Η ικανότητα συντονισμού των πετρο-κρατών εν μέσω μειούμενης ζήτησης υδρογονανθράκων παραμένει ένα κρίσιμο ερώτημα.

 
Βασικά σημεία προς συγκράτηση:

• Ένας νέος ενεργειακός διπολισμός αναδύεται μεταξύ πετρο-κρατών (ΗΠΑ, Ρωσία, Σ. Αραβία) και ηλεκτρο-κρατών (Κίνα, ΕΕ).
• Τα πετρο-κράτη ποντάρουν στη διατήρηση της κυριαρχίας μέσω των υδρογονανθράκων, ενώ τα ηλεκτρο-κράτη στην ηλεκτροδότηση και τις καθαρές τεχνολογίες.
• Η Κίνα κατέχει κεντρικό, αν και αμφίσημο, ρόλο ως ηγέτιδα των ηλεκτρο-κρατών και ταυτόχρονα κορυφαίος εισαγωγέας ορυκτών καυσίμων.
• Οι συμμαχίες και στα δύο στρατόπεδα είναι ασταθείς και χαρακτηρίζονται από εσωτερικές εντάσεις και αποκλίνοντα συμφέροντα.
• Το μέλλον προδιαγράφεται ως ένας ασταθής ανταγωνισμός, όπου η κλίμακα, η ταχύτητα και ο κρατικός συντονισμός – ειδικά στην Κίνα – ενδέχεται να καθορίσουν την ισορροπία δυνάμεων στην παγκόσμια τάξη μετά τους υδρογονάνθρακες.

Συμπερασματικά, η ανάλυση αυτή θέτει τις βάσεις για μια βαθύτερη κατανόηση των πολύπλοκων ενεργειακών και γεωπολιτικών αλληλεπιδράσεων που θα διαμορφώσουν τον 21ο αιώνα. Η μετάβαση σε νέες μορφές ενέργειας δεν είναι απλώς μια τεχνολογική αλλαγή, αλλά ένας καταλύτης για την αναδιάταξη της παγκόσμιας ισχύος.

Με πληροφορίες από nationalinterest.org

 
mywaypress.gr – Για προσεκτικούς αναγνώστες