Eurobank: Ο μετασχηματισμός του τομέα των κατασκευών συνεχίζεται

23 Ιανουαρίου, 2015 1:50 μμ

• Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛ.ΣΤΑΤ), για τον μήνα Οκτώβριο, η συνολική οικοδομική δραστηριότητα υποχώρησε σε ετήσια βάση κατά -19%.

• Κατά τη διάρκεια της μεγάλης ελληνικής ύφεσης υπήρξε σημαντική συρρίκνωση της οικονομικής δραστηριότητας στον κλάδο των κατασκευών. Το γεγονός αυτό αποτυπώνεται στην πτώση του αριθμού των οικοδομικών αδειών, στη συρρίκνωση του μεριδίου των κατασκευών επί του συνόλου των επενδύσεων, στη μείωση της απασχόλησης και στην πτώση των τιμών των διαμερισμάτων.

• Σε ετησιοποιημένη βάση, από το 1^ο τρίμηνο του 2008 μέχρι και το 3^ο τρίμηνο του 2014, η μείωση των πραγματικών επενδύσεων (πραγματικός ακαθάριστος σχηματισμός πάγιου κεφαλαίου) ήταν της τάξης των 42,55 δις ευρώ. Το 60,96% της εν λόγω πτώσης προήλθε από τον τομέα των κατασκευών.

 
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛ. ΣΤΑΤ), για τον μήνα Οκτώβριο, η συνολική οικοδομική δραστηριότητα υποχώρησε σε ετήσια βάση κατά -19%. Για τον μήνα Σεπτέμβριο το αντίστοιχο μέγεθος ήταν της τάξης του -11,2%, σύμφωνα με ανάλυση της  Eurobank στη σημερινή έκδοση του  «ΗΜΕΡΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ» με συγγραφείς τους Στυλιανό  Γώγο Οικονομικό Αναλυτή,  Όλγα Κοσμά Οικονομικό Αναλυτή και  Αρκαδία Κωνσταντoπούλου Βοηθό Ερευνητικής Ομάδας.

Η πτώση της συνολικής οικοδομικής δραστηριότητας (ιδιωτικής και δημόσιας) συνεχίστηκε και για τον μήνα Οκτώβριο. Ο αριθμός των οικοδομικών αδειών μειώθηκε σε ετήσια βάση κατά -19%, ενώ για τον μήνα Σεπτέμβριο το αντίστοιχο μέγεθος ήταν της τάξης του -11,2%. Σε όρους απόλυτων αριθμών, τον Οκτώβριο του 2014 εκδόθηκαν 1.269 οικοδομικές άδειες (βλέπε Σχήμα 1, υποσημείωση (α)), δηλαδή 298 λιγότερες σε σχέση με τον Οκτώβριο του 2013 (1.567). Η περιφέρεια με την μεγαλύτερη πτώση στην έκδοση οικοδομικών αδειών ήταν η Θεσσαλία, -50,9% (από 106 σε 52), ακολούθησε η Αττική, -32,9% (από 346 σε 232), ενώ στα Ιόνια νησιά (+35,9%, από 39 σε 53) και στην Ήπειρο (+9,3%, από 43 σε 47) σημειώθηκε αύξηση.

Κατά τη διάρκεια της μεγάλης ελληνικής ύφεσης υπήρξε σημαντική συρρίκνωση της οικονομικής δραστηριότητας στον κλάδο των  κατασκευών. Το γεγονός αυτό αποτυπώνεται στην πτώση του αριθμού των οικοδομικών αδειών, στη συρρίκνωση του μεριδίου των κατασκευών επί του συνόλου των επενδύσεων, στη μείωση της απασχόλησης και στην πτώση των τιμών των διαμερισμάτων.

Σήμερα, ύστερα από 6 χρόνια βαθιάς και απότομης πτώσης της ελληνικής οικονομικής δραστηριότητας, είναι ευρέως γνωστό πως ο κλάδος στον οποίο σημειώθηκε ίσως και η μεγαλύτερη συρρίκνωση ήταν αυτός των κατασκευών. Η συγκεκριμένη διαπίστωση αποτυπώνεται ξεκάθαρα στην πορεία των παρακάτω μεταβλητών: (α) Πτώση του αριθμού των οικοδομικών αδειών (βλέπε Σχήμα 1 και Πίνακα 1), (β) Μείωση των επενδύσεων σε κατασκευές (βλέπε Σχήμα 2), (γ) Μείωση της απασχόλησης (βλέπε Σχήμα 5) και (δ) Πτώση των τιμών των διαμερισμάτων (βλέπε Σχήμα 6).

Για τα 12μηνα Νοεμβρίου-Οκτωβρίου, μεταξύ των ετών 2011-2014, η σωρευτική οικοδομική δραστηριότητα (αριθμός αδειών) στο σύνολο της χώρας μειώθηκε κατά -63,47% (από 38.192 στις 13.951).

Στον Πίνακα 1 παρουσιάζουμε τα απόλυτα μεγέθη του αριθμού των συνολικών οικοδομικών αδειών για το 12μηνο Νοεμβρίου – Οκτωβρίου, από το 2011 μέχρι και το 2014. Η παράθεση των στοιχείων γίνεται τόσο ως προς το σύνολο της χώρας όσο και σε περιφερειακό επίπεδο (13 ελληνικές περιφέρειες). Αναφορικά με το σύνολο της χώρας, από τον Νοέμβριο του 2010 μέχρι και τον Οκτώβριο του 2011 είχαν εκδοθεί 38.192 οικοδομικές άδειες. Το ίδιο μέγεθος για την περίοδο Νοεμβρίου 2013 – Οκτωβρίου 2014, ήταν της τάξης των 13.951 οικοδομικών αδειών. Η προαναφερθείσα πτώση, ισοδυναμεί με μια ποσοστιαία μεταβολή της τάξης του -63,47%. Σε επίπεδο περιφερειών, η μεγαλύτερη ποσοστιαία πτώση σημειώθηκε στην Αττική, δηλαδή από 10.375 οικοδομικές άδειες στις 2.791 (-73,10%), στα Ιόνια Νησιά (-69,08%) και στην Θεσσαλία (-66,37%). Η περιφέρεια με την μικρότερη πτώση των εκδοθέντων οικοδομικών αδειών ήταν αυτή του Νοτίου Αιγαίου. Εκεί σημειώθηκε μείωση των οικοδομικών αδειών από τις 2.163 στις 1.163, δηλαδή πτώση ισοδύναμη με -46,23%.

Ένα επιπρόσθετο στοιχείο που αξίζει να σημειωθεί είναι το εξής: Όπως ήδη έχουμε αναφέρει, κατά την διάρκεια της περιόδου 2011-2014 οι ποσοστιαίοι ρυθμοί μεταβολής των οικοδομικών αδειών στις 13 ελληνικές περιφέρειες μπορεί μεν να ήταν όλοι αρνητικοί, ωστόσο, το απόλυτο μέγεθός τους ήταν διαφορετικό. Για παράδειγμα, η διαφορά ανάμεσα στην περιφέρεια της Αττικής και σε αυτή του Νοτίου Αιγαίου ήταν της τάξης των 26,87 ποσοστιαίων μονάδων (73,10% με 46,23%). Αυτή η διαφοροποίηση είχε ως αποτέλεσμα τα μερίδια των περιφερειών επί του συνόλου των οικοδομικών αδειών να μεταβληθούν. Η μεγαλύτερη αλλαγή έγινε στην περιφέρεια της Αττικής. Για την περίοδο Νοεμβρίου 2010 – Οκτωβρίου 2011, από τις 38.192 οικοδομικές άδειες στο σύνολο της χώρας, το 27,17% ανήκε στην περιφέρεια της Αττικής. Την περίοδο Νοεμβρίου 2013 – Οκτωβρίου 2014, το ίδιο μέγεθος προσέγγισε το 20,01%. Αντίθετη πορεία ακολούθησε η περιφέρεια του Νοτίου Αιγαίου. Εκεί το μερίδιο των οικοδομικών αδειών αυξήθηκε από 5,66% στο 8,34%. Τέλος, στις περιφέρειες της Ανατολικής Μακεδονίας & Θράκης, της Κεντρικής Μακεδονίας, της Στερεάς Ελλάδας και του Βορείου Αιγαίου τα μερίδια παρέμειναν σχεδόν αμετάβλητα, δηλαδή 4,78% και 4,72%, 13,22% και 13,33%, 8,11% και 8,18%, και 3,10% και 3,26%-( βλέπε INFO).

 
Σε ετησιοποιημένη βάση, από το 1^ο τρίμηνο του 2008 μέχρι και το 3^ο τρίμηνο του 2014, η μείωση των πραγματικών επενδύσεων (πραγματικός ακαθάριστος σχηματισμός πάγιου κεφαλαίου) ήταν της τάξης των 42,55 δις ευρώ. Το 60,96% της εν λόγω πτώσης προήλθε από τον τομέα των κατασκευών. 

Κατά την διάρκεια της μεγάλης ελληνικής ύφεσης, από όλες τις συνιστώσες του πραγματικού ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕΠ), εκείνη στην οποία σημειώθηκε η μεγαλύτερη πτώση σε όρους ποσοστιαίας μεταβολής ήταν αυτή των πραγματικών επενδύσεων (πραγματικός ακαθάριστος σχηματισμός πάγιου κεφαλαίου). Από το 1^ο τρίμηνο του 2008 μέχρι και το 3^ο τρίμηνο του 2014 (ετησιοποιημένα στοιχεία), οι συνολικές επενδύσεις μειώθηκαν από 63,00 δις ευρώ στα 20,40 δις ευρώ, δηλαδή ποσοστιαία μεταβολή της τάξης του 68% (βλέπε Σχήμα 2). Ποία συνιστώσα των συνολικών επενδύσεων κατέχει την μερίδα του λέοντος στην προαναφερθείσα πτώση; To 60,96% της εν λόγω μεταβολής προήλθε από τον τομέα των κατασκευών.

Στο σημείο αυτό θεωρούμε χρήσιμο να αναφέρουμε τα εξής για την δομή των εθνικών λογαριασμών στον τομέα των επενδύσεων. Ο λογαριασμός του ακαθάριστου σχηματισμού πάγιου κεφαλαίου, δηλαδή των επενδύσεων εκτός της συσσώρευσης (αρνητικής ή θετικής) αποθεμάτων, περιλαμβάνει 6 βασικές κατηγορίες επενδυτικών αγαθών. Αυτές είναι: (α) Κατοικίες, (β) Άλλες κατασκευές (δηλαδή κατασκευές οι οποίες δεν χρησιμοποιούνται ως κατοικίες) , (γ) Αγροτικά Προϊόντα, (δ) Μηχανολογικός εξοπλισμός και οπλικά συστήματα, (ε) Μεταφορικός εξοπλισμός και οπλικά συστήματα και (ζ) Άλλα προϊόντα. Με βάση αυτή την ταξινόμηση, ο τομέας των κατασκευών περιλαμβάνει τις δύο πρώτες κατηγορίες.

Όπως αποτυπώνεται ξεκάθαρα στο Σχήμα 2, από το 3^ο τρίμηνο του 1996 μέχρι και το 2^ο τρίμηνο του 2013, το μερίδιο του συνόλου των κατασκευών, δηλαδή κατοικίες και άλλες κατασκευές, επί του συνόλου των επενδύσεων ήταν μεγαλύτερο από το 50%. Στο 3^ο τρίμηνο του 2014 το συγκεκριμένο μερίδιο ήταν της τάξης του 43%.

Επιπρόσθετα, από τα μέσα της δεκαετίας του 90 μέχρι και σήμερα υπήρχε μια τάση μείωσης του μεριδίου των κατασκευών επί του συνόλου των επενδύσεων. Ο προσεκτικός αναγνώστης θα παρατηρήσει ότι η συγκεκριμένη τάση διακόπηκε προσωρινώς κατά την διάρκεια της περιόδου 2002-2004, δηλαδή λίγο πριν τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας (από 59% στο 63%). Έπειτα συνεχίστηκε η συγκεκριμένη πτωτική πορεία, και για τις υποπεριόδους 2005-2006 και 2012-2014 η αρνητική μεταβολή ήταν πιο έντονη.

Με τα σημερινά δεδομένα, μια αύξηση του ποσοστιαίου ρυθμού μεταβολής των επενδύσεων στις κατασκευές κατά μια μονάδα (π.χ. από 1% στο 2%) οδηγεί σε αύξηση του αντίστοιχου ρυθμού μεταβολής των συνολικών επενδύσεων κατά 0,43 ποσοστιαίες μονάδες (π.χ. από 1% στο 1,43%).

 
Μέχρι και την αρχή της μεγάλης ελληνικής ύφεσης, οι επενδύσεις στις κατοικίες αποτελούσαν το 75% των επενδύσεων σε κατασκευές. Στο 3^ο τρίμηνο του 2014 το αντίστοιχο μέγεθος είναι της τάξης του 31%.

Στο Σχήμα 3 και στο Σχήμα 4 παρουσιάζουμε την πορεία των δύο συνιστωσών των επενδύσεων σε κατασκευές από το 1996 μέχρι και σήμερα. Είναι φανερό ότι από το 2002 και έπειτα ο ποσοστιαίος ρυθμός μεταβολής των επενδύσεων σε κατοικίες και σε άλλες κατασκευές δεν ήταν παρόμοιος. Μέχρι και το τέλος του 2007 η δαπάνη για κατοικίες αυξανότανε με υψηλότερους ρυθμούς σε σχέση με την δαπάνη για άλλες κατασκευές. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση του μεριδίου των κατοικιών επί του συνόλου των επενδύσεων στις κατασκευές (από 58% στο 75%).

Η συγκεκριμένη πορεία αντιστράφηκε στις αρχές του 2008 και στο 3^ο τρίμηνο του 2014 για κάθε ευρώ δαπάνης επενδύσεων για κατασκευές το 31% προορίζονταν για κατοικίες και το υπόλοιπο 69% για άλλες κατασκευές (π.χ. κτίρια επιχειρήσεων). Συνεπώς, παρατηρούμε πως στον τομέα των κατασκευών ο κλάδος ο οποίος υπέστη την μεγαλύτερη συρρίκνωση σε όρους οικονομικής δραστηριότητας ήταν αυτός των κατοικιών. Η δαπάνη για κατοικίες μειώθηκε κατά 23,29 δις ευρώ.

 
Άλλο ένα στοιχείο το οποίο σηματοδοτεί την συρρίκνωση του κλάδου των κατασκευών στη χώρα μας είναι η μείωση της απασχόλησης (στο συγκεκριμένο κλάδο) και η πτώση των τιμών των διαμερισμάτων.

Τα τελευταία έξι χρόνια η μείωση της δαπάνης για κατασκευές (μειωμένη ζήτηση) στην ελληνική οικονομία είχε ως αποτέλεσμα να μειωθεί η απασχόληση (βλέπε Σχήμα 5) στον συγκεκριμένο κλάδο και να μειωθούν οι τιμές των διαμερισμάτων (βλέπε Σχήμα 6). Στο πεδίο της απασχόλησης η πραγματοποιηθείσα πτώση προσεγγίζει τα 250 χιλιάδες άτομα ενώ στο πεδίο των τιμών η συσσωρευμένη μείωση είναι της τάξης του 36%. Τα δύο αυτά στοιχεία αποτελούν αρνητικά αποτελέσματα πλούτου τα οποία επηρεάζουν αρνητικά τη ζήτηση.

 
Οι προσδοκίες, ο ρυθμός οικονομικής μεγέθυνσης, οι χρηματοοικονομικές πιστώσεις και η φορολογία αποτελούν σημαντικούς παράγοντες για την άνοδο και την πτώση του κλάδου των κατασκευών.

Από τα μέσα της δεκαετίας του 90 μέχρι και το τέλος του 2007 η αύξηση των εισοδημάτων (υψηλοί ρυθμοί οικονομικής μεγέθυνσης) παράλληλα με την έντονη πιστωτική επέκταση επηρέασαν σε σημαντικό βαθμό τον τομέα των κατασκευών. Ωστόσο, εξίσου σημαντικό ρόλο έπαιξε και η διαμόρφωση θετικών προσδοκιών, τόσο από την πλευρά των νοικοκυριών όσο και από την πλευρά των επιχειρήσεων, για την εξέλιξη της οικονομικής δραστηριότητας στην ελληνική οικονομία. Τα δεδομένα είχαν ως εξής: (α) Προοπτική εντάξεως της χώρας στην Οικονομική και Νομισματική Ένωση (ΟΝΕ), (β) Οικονομικό περιβάλλον χαμηλού κόστους χρηματοδότησης, (γ) Διοργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας του 2004 και (δ) Ευνοϊκό διεθνές οικονομικό περιβάλλον. Από τις αρχές του 2008 και έπειτα το κλίμα αντιστράφηκε. Υπήρξε μεγάλη πτώση των χρηματοοικονομικών πιστώσεων, αύξηση της φορολογίας (ιδίως στις κατοικίες), χειροτέρευση των προσδοκιών για την πορεία της ελληνικής οικονομίας και με δεδομένη την υπερπροσφορά (κληρονομιά του παρελθόντος) στον τομέα των κατοικιών, ο κατασκευαστικό κλάδος γνώρισε μεγάλη συρρίκνωση.

Το 3ο  τρίμηνο του 2014 σε σύγκριση με το 3ο τρίμηνο του 2013 οι τιμές των κατοικιών αυξήθηκαν πάνω από 0,5% στη ζώνη του ευρώ και πάνω από 2,3% στην ΕΕ

Η Eurostat δημοσίευσε στις 21 Ιανουαρίου 2015 τα στοιχεία σχετικά με τις τιμές των κατοικιών και σημειώνει ότι το τρίτο τρίμηνο του 2014 σε σύγκριση με το τρίτο τρίμηνο του 2013, οι τιμές ενισχύθηκαν πάνω από 0,5% στη ζώνη του ευρώ και πάνω από 2,3% στην ΕΕ. Σε σύγκριση με το δεύτερο τρίμηνο του 2014, οι τιμές των κατοικιών αυξήθηκαν κατά 0,6% στη ζώνη του ευρώ και κατά 1,1% στην ΕΕ το τρίτο τρίμηνο του 2014.

Επιπρόσθετα, μεταξύ των κρατών μελών οι υψηλότερες ετήσιες αυξήσεις στις τιμές των κατοικιών κατά το τρίτο τρίμηνο του 2014, καταγράφηκαν στην Ιρλανδία (15,0%), την Εσθονία (13,2%), τη Λετονία (11,7%) , το Ηνωμένο Βασίλειο (11,7%), στη Σουηδία (10,3%) και τη Λιθουανία (10,1%) και οι μεγαλύτερες μειώσεις  στη Σλοβενία (-5,4%), την Ιταλία (-3,8%) και την Ρουμανία (-2,3%).

Οι μεγαλύτερες τριμηνιαίες αυξήσεις καταγράφηκαν στην Ιρλανδία (6,2%), την Λετονία (4,9%) και την Κροατία (4,7%). Κατά την ίδια περίοδο, οι μεγαλύτερες μειώσεις πραγματοποιήθηκαν στη Σλοβενία (-1,1%), τη Ρουμανία και τη Μάλτα (και οι δύο -0,9%).

 
Το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών για τον μήνα Νοέμβριο ήταν ελλειμματικό και διαμορφώθηκε στα -996,7 εκ. ευρώ. Σε ετησιοποιημένη βάση το συγκεκριμένο ισοζύγιο παρουσιάζει πλεόνασμα ίσο με 2,28 δις ευρώ (2,53 δις ευρώ τον Οκτώβριο).

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, για τον Νοέμβριο του 2014 το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών διαμορφώθηκε στα -996,7 δις ευρώ. Σε σχέση με τον Νοέμβριο του 2013 υπήρξε διεύρυνση του ελλείμματος κατά 243,8 εκ. ευρώ. Σε ετησιοποιημένη βάση, δηλαδή άθροισμα 12 μηνών, το Νοέμβριο του 2014 το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών παρουσίασε πλεόνασμα της τάξης των 2,28 δις ευρώ. Το αντίστοιχο μέγεθος τον Νοέμβριο του 2013 ήταν της τάξης των 850 εκ. ευρώ.

Στα επί μέρους ισοζύγια, δηλαδή στο εμπορικό, στο υπηρεσιών, στο εισοδημάτων και στο τρεχουσών μεταβιβάσεων τα στοιχεία έχουν ως εξής: Στο εμπορικό ισοζύγιο παρατηρήθηκε αύξηση του ελλείμματος κατά 10 εκ. ευρώ. Το μέγεθος αυτό προήλθε κυρίως από την αύξηση του ελλείμματος του ισοζυγίου των καυσίμων κατά 104,3 εκ. ευρώ και της μείωσης του ελλείμματος των πλοίων κατά 94,4 εκ. ευρώ. Στον τομέα των υπηρεσιών το πλεόνασμα διαμορφώθηκε στα 764,3 εκ. ευρώ, ενισχυμένο κατά 127,5 εκ. ευρώ σε σχέση με τον Νοέμβριο του 2013. Στις υπηρεσίες όλα τα επί μέρους πλεονασματικά ισοζύγια παρουσίασαν αύξηση, δηλαδή το ταξιδιωτικό (+39,3 εκ. ευρώ), το μεταφορών (+82,2 εκ. ευρώ) και το λοιπών υπηρεσιών (+5,9 εκ. ευρώ). Τέλος, τα ισοζύγιο των εισοδημάτων και των τρεχουσών μεταβιβάσεων παρουσίασαν ελλείμματα της τάξης των -329,9 εκ. ευρώ και -61,8 εκ. ευρώ αντίστοιχα. Το μεν πρώτο διευρύνθηκε σε σχέση με τον Νοέμβριο του 2013 κατά 62,9 εκ. ευρώ το δε δεύτερο κατά 298,4 εκ. ευρώ (από πλεονασματικό μετατράπηκε σε ελλειμματικό).

 

INFO
Τα στοιχεία τα οποία παραθέτουμε στον Πίνακα 1 μας δίνουν την δυνατότητα να γνωρίζουμε προς ποία κατεύθυνση κινήθηκαν τα μερίδια των περιφερειών επί του συνόλου των οικοδομικών αδειών. Το μόνο που έχουμε να κάνουμε είναι να συγκρίνουμε τον ποσοστιαίο ρυθμό μεταβολής των οικοδομικών αδειών σε κάθε περιφέρεια με εκείνον στο σύνολο της χώρας. Αν ο πρώτος είναι μεγαλύτερος (μικρότερος) από τον δεύτερο (όχι σε απόλυτα μεγέθη) τότε το συγκεκριμένο μερίδιο θα έχει αυξηθεί (μειωθεί). Για παράδειγμα στην περιφέρεια της Αττικής τα στοιχεία είχαν ως εξής: -73,10% < -63,47%, συνεπώς το μερίδιο μειώθηκε. Αντίθετα στην περιφέρεια της Κρήτης, όπου τα στοιχεία ήταν -54,89% > -63,47%, το μερίδιο αυξήθηκε.