Το αναπάντητο ερώτημα της διαχρονικής αποδυνάμωσης της φορολογητέας ύλης, λόγω της υπερφορολόγησης

Λόγω παύσης δραστηριότητας, μετανάστευσης ή μετακίνησης στην παραοικονομία

 
Τα έσοδα από ρυθμίσεις, πρόστιμα, παράβολα που σχετίζονται με διοικητικές πράξεις όπως πχ ενδικοφανείς προσφυγές, ουσιαστικά σηματοδοτούν έσοδα που σχετίζονται με εισοδήματα και οικονομικές πράξεις του παρελθόντος, και όχι μια αύξηση εσόδων λόγω ευρωστίας της φορολογητέας βάσης των σημερινών και μελλοντικών εισοδημάτων και περιουσιών, σημειώνει ο ΣΕΒ στο εβδομαδιαίο δελτίο του για την ελληνική οικονομία, αναλύοντας τα ποιοτικά και ποσοτικά χαρακτηριστικά των δεδομένων  του προϋπολογισμού.

 
Στο πρώτο τρίμηνο του 2017, όπως και το 2016, η καλή πορεία των εσόδων υποστηρίχθηκε σε μεγάλο βαθμό από τα έσοδα από ρυθμίσεις αλλά και έκτακτα έσοδα και μη φορολογικά έσοδα. Η αδυναμία των εσόδων από φόρο εισοδήματος από τις αρχές του έτους όμως αναμένεται να αντισταθμιστεί με την εφαρμογή των νέων μέτρων της άνοιξης του 2016 στις δηλώσεις που θα υποβληθούν τους επόμενους μήνες.

Τα αναλυτικά στοιχεία για την εκτέλεση του τακτικού προϋπολογισμού περιόδου Ιαν-Μαρτίου 2017 αποτυπώνουν την καλή πορεία των εσόδων, ειδικά αν αφαιρεθούν τα έκτακτα έσοδα όπως έσοδα από αποκρατικοποιήσεις (όπου η είσπραξη μεγάλου ποσού από την παραχώρηση των 14 αεροδρομίων αναβλήθηκε για τον Απρίλιο οδηγώντας σε αντίστοιχη απόκλιση από το στόχο Μαρτίου 2016) και το μέρισμα της ΤτΕ καθώς και η πληρωμή επιστροφής ANFA/SMP της ΤτΕ (Δ9).

Την ίδια ώρα όμως τα αναλυτικά στοιχεία επιβεβαιώνουν την κόπωση στα έσοδα βασικών κωδικών εσόδων, όπως είναι ο φόρος εισοδήματος φυσικών προσώπων (στο πρώτο τρίμηνο του έτους έσοδα €1,54 δισ. έναντι στόχου €1,69 δισ. και επίδοσης €1,55 δισ. το αντίστοιχο διάστημα το 2016) αλλά και τον ΦΠΑ εκτός ΦΠΑ καπνών και πετρελαιοειδών (στο πρώτο τρίμηνο του έτους έσοδα €3,53 δισ. έναντι στόχου €3,69 δισ. και επίδοσης €3,4 δισ. το αντίστοιχο διάστημα το 2016, και παρά τη λήψη των επιπλέον μέτρων το καλοκαίρι του 2016), αν και ειδικά το μήνα Μάρτιο τα έσοδα από ΦΠΑ εκτός καπνών και πετρελαιοειδών ήταν βελτιωμένα σε σύγκριση με το Μάρτιο 2016 (€783 εκατ. αντί €724 εκατ.). Υπεραπόδοση υπάρχει στα έσοδα από ΦΠΑ πετρελαιοειδών (στο πρώτο τρίμηνο του έτους έσοδα €476 εκατ. έναντι στόχου €459 εκατ. και επίδοσης €336 εκατ. το αντίστοιχο διάστημα το 2016), ενώ αντίστοιχη υπεραπόδοση σε σχέση με το πρώτο τρίμηνο του 2016 υπάρχει και στον ΕΦΚ ενεργειακών προϊόντων (€1,1 δισ. αντί €961 εκατ. το 2016), με το στόχο του 2017 να μην επιτυγχάνεται όμως οριακά και για €5 εκατ. Αξίζει να σημειωθεί ότι η καλή πορεία των εσόδων από ΦΠΑ και ΕΦΚ ενεργειακών προϊόντων προκύπτει κυρίως από την ισχυρή επίδοση Ιανουαρίου και Φεβρουαρίου, με την επίδοση του Μαρτίου να ξεπερνάει μεν τα μεγέθη του 2016, αλλά σε πολύ μικρότερο βαθμό. Η καλή πορεία των φόρων στα ενεργειακά προϊόντα υπεραντιστάθμισε τις απώλειες από ΦΠΑ καπνών κατά €40 εκατ. περίπου, τόσο σε σύγκριση με το στόχο όσο και σε σχέση με την επίδοση του αντίστοιχου διαστήματος του 2016 και που οφείλεται σε μεγάλο μέρος στον εκτελωνισμό μεγάλων ποσοτήτων καπνών στο τέλος του 2016. Ενδιαφέρον έχει επίσης η αύξηση, τόσο σε σχέση με πέρυσι όσο και σε σχέση με το στόχο των εσόδων από χαρτόσημα (€54 εκατ. έναντι στόχου €36 εκατ.). Σταθερά συνεισφέρουν στην υπέρβαση στόχων τα έσοδα από προηγούμενα οικονομικά έτη (ρυθμίσεις), με τα έσοδα από άμεσους φόρους ΠΟΕ να ανέρχονται στο τρίμηνο σε €744 εκατ. (στόχος €509 εκατ. και περυσινή επίδοση €640 εκατ.) και έμμεσους φόρους ΠΟΕ να ανέρχονται αντίστοιχα σε €415 (στόχος €245, περυσινή επίδοση €320 εκατ.). Επίσης, συνεχίζει η υπεραπόδοση των μη φορολογικών εσόδων (€1,55 δισ. στο τρίμηνο έναντι στόχου €1,1 δισ. και περυσινής επίδοσης €1,47 δισ.).

Η αύξηση των εσόδων ήταν πάντως αρκετή για να εξασφαλίσει υπέρβαση των στόχων για το πλεόνασμα, παρόλο που υπήρξε ελαφρά άνοδος του ύψους των δαπανών σε σχέση με τα επίπεδα του 2015 για μισθούς δημοσίων υπαλλήλων και συντάξεις και λοιπές κοινωνικές παροχές (για το 2016 και σε επίπεδο γενικής κυβέρνησης €15,78 δισ. για αμοιβές προσωπικού και €40,1 δισ. για κοινωνικές παροχές αντί €15,64 δισ. και €38,6 δισ. το 2015 αντίστοιχα).

Σημειώνεται ότι στο Δελτίο 28/4/2016 ο ΣΕΒ είχε αναφέρει ότι το 2017 τα μέτρα που λήφθηκαν την άνοιξη του 2016 θα οδηγήσουν σε επιπλέον έσοδα €1,2 δισ. από τη νέα κλίμακα φόρου εισοδήματος, τη νέα κλίμακα φόρου ενοικίων, τη νέα «ειδική» εισφορά, τις αλλαγές στο αφορολόγητο και το φόρο μερισμάτων – με μόνο την «ειδική» εισφορά να εξασφαλίζει τα περίπου το 1/3 των προβλεπόμενων αυτών εσόδων. Συνεπώς, τα έσοδα του 2017 από φόρο εισοδήματος αναμένεται να ξεπεράσουν εύκολα τη σχετική αδυναμία των πρώτων μηνών. Μένει όμως, πάντα, το ερώτημα της διαχρονικής αποδυνάμωσης της φορολογητέας ύλης, λόγω παύσης δραστηριότητας, μετανάστευσης ή μετακίνησης στην παραοικονομία, λόγω της υπερφορολόγησης.

Σε ό,τι αφορά τις δαπάνες, αυτές κινούνται πλησίον του στόχου αλλά πρέπει να σημειωθεί ότι πλέον οι δαπάνες για συντάξεις δημοσίων υπαλλήλων καταγράφονται ως επιχορήγηση στον ΕΦΚΑ και όχι ως εκταμίευση προς συνταξιούχους, και συνεπώς η τελική παρακολούθηση θα μπορεί να γίνεται μόνο μέσω των μεγεθών της γενικής κυβέρνησης.

Σημειώνεται ότι η εικόνα αυτή, με ουσιαστικά ποσά που σχετίζονται με ρυθμίσεις, χαρτόσημα και τριπλότυπα είσπραξης, να ενισχύουν τα έσοδα, παράλληλα με μη φορολογικά ή έκτακτα έσοδα, και που υποστήριξαν σε μεγάλο βαθμό την επίτευξη του πλεονάσματος του 2016. Συγκεκριμένα, βλέπουμε (Δ10) πως σε σχέση με τον αρχικό προϋπολογισμό του 2016 (που συντάχθηκε στο τέλος του 2015) και την εκτέλεση του 2016, όπως αποτυπώνεται τόσο από τις εκτιμήσεις για το 2016 του προϋπολογισμού 2017 αλλά και τα δελτία εκτέλεσης του προϋπολογισμού που ήδη έχουν τα πλήρη στοιχεία για το 12μηνο του 2016, η αύξηση εσόδων από φόρους φυσικών και ειδικά νομικών προσώπων καθώς και φόρους κατανάλωσης (ΦΠΑ και ειδικούς φόρους) και τους λοιπούς άμεσους φόρους (δηλαδή, την «έκτακτη/ειδική εισφορά σε ψηλά εισοδήματα» και το τέλος επιτηδεύματος) διαμορφώθηκε σε €2,3 δισ.

Ταυτόχρονα, σημειώθηκε σημαντική μείωση των εσόδων από επιστροφές κερδών ομολόγων που κατέχουν οι κεντρικές τράπεζες. Τέλος, μαζί με τη μη επίτευξη του στόχου εσόδων για αποκρατικοποιήσεις, οι παραπάνω εξελίξεις οδήγησαν σε μια υστέρηση εσόδων σε σχέση με τον αρχικό προϋπολογισμό της τάξης των €3 δισ. Την τελική υπεραπόδοση των εσόδων εξασφάλισε η δυναμική πορεία των εσόδων από προηγούμενες οικονομικές χρήσεις (ΠΟΕ) έμμεσων και άμεσων φόρων, καθώς και η μεγάλη αύξηση στα μη φορολογικά έσοδα εκτός των επιστροφών ANFA/SMP. Τα τελευταία περιλαμβάνουν όχι μόνο τα κέρδη της ΤτΕ (που προκύπτουν σε μεγάλο βαθμό και από την εξάρτηση των Ελληνικών τραπεζών από τον ELA ως απόρροια της εκροής καταθέσεων πριν την επιβολή των capital controls) αλλά και τη σημαντική αύξηση των εσόδων από τριπλότυπα είσπραξης, χαρτόσημα, παράβολα, πρόστιμα, τέλη σε ραδιοφωνία και τηλεόραση, έσοδα από τέλη σε αεροδρόμια και τα αυξημένα έσοδα από «φρουτάκια» (Δ11). Ενδιαφέρον έχει και η αύξηση εσόδων από καταπτώσεις εγγυήσεων, που δείχνουν τη δυναμική κινητοποίηση του δημοσίου στην είσπραξη αυτών των ποσών.

Το σημαντικό όμως είναι πως τα έσοδα αυτά (ρυθμίσεις, πρόστιμα, παράβολα που σχετίζονται με διοικητικές πράξεις όπως πχ ενδικοφανείς προσφυγές) ουσιαστικά σηματοδοτούν έσοδα που σχετίζονται με εισοδήματα και οικονομικές πράξεις του παρελθόντος, και όχι μια αύξηση εσόδων λόγω ευρωστίας της φορολογητέας βάσης των σημερινών και μελλοντικών εισοδημάτων και περιουσιών.