Delphi Economic Forum 2018- επιλεγμένες παρεμβάσεις και ομιλίες (6)
Κλειδί στις εξελίξεις στην γεωπολιτική σκακιέρα οι εξελίξεις στην Νοτιοανατολική Μεσόγειο
Η περιοχή της ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής, αποτελεί από τα πλέον ευαίσθητα μέρη της παγκόσμιας γεωπολιτικής σκηνής, με τις εντάσεις να είναι πολύπλοκες, καθώς συνδυάζουν όχι μόνο τα συμφέροντα των χωρών της περιοχής (Ελλάδα, Κύπρος, Τουρκία, Ισραήλ, Λίβανος, Αίγυπτος, Συρία) αλλά και περιφερειακών δυνάμεων, όπως το Ιράν αλλά και των ΗΠΑ, της ΕΕ, της Ρωσίας και της Κίνας, όπως συμφώνησαν οι ομιλητές του πάνελ, συμπληρώνοντας ότι η ανεύρεση κοιτασμάτων φυσικού αερίου έχει περιπλέξει την ήδη περίπλοκη κατάσταση και έχει αυξήσει τους γεωπολιτικούς κινδύνους.
Ο καθηγητής Uzi Arad υπογραμμίζει ότι λόγω των αρκετών και διαφορετικών εντάσεων που επικρατούν στην περιοχή, οι τριμερείς σχέσεις όπως αυτή της Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ στον ενεργειακό τομέα μπορούν να αποτελέσουν πρότυπο συνεργασιών των χωρών της περιοχής.
Από την πλευρά του ο εκπρόσωπος του παλαιστίνιου προέδρου Mahmoud Abbas δρ. Nabeel Shaath, τόνισε ότι απαιτείται η αντιμετώπιση των προβλημάτων στη Συρία και των σχέσεων Ισραήλ – Παλαιστίνης αλλά και η διευθέτηση των ΑΟΖ της κάθε χώρας έτσι ώστε με μειωθούν οι γεωπολιτικοί κίνδυνοι.
Η δρ. Claire Spencer του Chatham House τόνισε πως υπάρχει πολύ μικρή πρόοδος μεταξύ των σχέσεων των χωρών, καθώς τα κράτη προχωρούν μονομερώς στην προώθηση των συμφερόντων τους, αγνοώντας την αύξηση του γεωπολιτικού ρίσκου.
Ο πρέσβης της Αλγερίας δρ. Noureddine Bardad Daidz, ανέφερε πως όλες οι προκλήσεις στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου προέρχονται από την κατάσταση στη Συρία και την αστάθεια στη Λιβύη με αποτέλεσμα την αύξηση των μεταναστευτικών ροών και της τρομοκρατίας.
Ο κ. Parwez Zabihi ιδρυτής της εταιρίας Zabihi Consulting, τόνισε ότι η κατάσταση στη Μεσόγειο δεν έχει αλλάξει τα τελευταία 100 χρόνια με τις εντάσεις να παραμένουν, ωστόσο αυτό που έχει αλλάξει, όπως ανέφερε, είναι οι παίχτες που λαμβάνουν μέρος στη σύγχρονη γεωπολιτική σκακιέρα. Παράλληλα, ανέφερε ότι η μη ενσωμάτωση της Τουρκίας στην ευρωπαϊκή οικογένεια οδήγησε σε αυτό το απολυταρχικό καθεστώς.
Τέλος η διευθύντρια του ινστιτούτου Tahrir, Nancy Okail, ανέφερε ότι υπάρχουν διαφορετικές συγκρούσεις που ταλανίζουν την περιοχή της Μέσης Ανατολής, οι οποίες συντηρούνται από τις αμφιλεγόμενες και αντιφατικές πολιτικές της ΕΕ. Όπως τόνισε η κα. Okail, καμία σύγκρουση δεν μπορεί να συνεχιστεί χωρίς την προμήθεια όπλων, με την Ε.Ε. από την μία πλευρά να λαμβάνει σημαντικά μέτρα για την αντιμετώπιση της μεταναστευτικής κρίσης και από την άλλη πλευρά να έχουν αυξηθεί οι πωλήσεις οπλικών συστημάτων στις χώρες της Μέσης Ανατολής.
H Τουρκία και ο κόσμος: Νέα πολιτική πραγματικότητα
«Εάν η Τουρκία μπορούσε να γίνει αύριο μέλος της Ε.Ε., οι ελληνοτουρκικές διαφορές θα εξαφανίζονταν αμέσως. Επειδή όμως αυτό δεν μπορεί να συμβεί τόσο γρήγορα, πρέπει να συνεχίσουμε έναν ειλικρινή διάλογο μέσα από τον οποίο θα ξεπεράσουμε τα προβλήματα», υποστήριξε ο κύριος Μπαγκις, πρώην υπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων της Τουρκίας, την περίοδο 2011-13, μιλώντας στο πλαίσιο του Οικονομικού forum των Δελφών.
Στη συζήτηση με θέμα: «Η Τουρκία και ο κόσμος: Νέα πολιτική πραγματικότητα», συμμετείχαν ο Egemen Bagis, ο Dimitar Bechev ακόλουθος του Κέντρου Σλαβικών, Ευρασιατικών και Αναλοτικοευρωπαϊκών σπουδών του πανεπιστημίου North Carolina, ο τομεάρχης εξωτερικών της ΝΔ Γιώργος Κουμουτσάκος, ο ÜstünErgüder, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Sabanciτης Τουρκίας, ο Θάνος Ντόκος Γενικός Διευθυντής του ΕΛΙΑΜΕΠ, ο KemalKirisci, TÜSİADSeniorτου κέντρου αμερικανικών και ευρωπαϊκών σπουδών του Brookings, η καθηγήτρια του Παντείου Πανεπιστημίου Μαριλένα Κοππά και ο Κωνσταντίνος Φίλης διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Σπουδών.
Τη συζήτησε διηύθυνε ο πρώην υφυπουργός Εξωτερικών Δημήτρης Κούρκουλας, ο οποίος αναφέρθηκε στο νέο τοπίο που διαμορφώνεται στη Μέση Ανατολή και στην επίδραση που έχει στις εξελίξεις στην Τουρκία.
Ο κ. Μπαγκις αναφέρθηκε στις ελληνοτουρκικές διάφορες διαπιστώνοντας ότι «Ελλάδα και Τουρκία είναι δυο αδέλφια που μαλώνουν αλλά ενώνονται μπροστά σε κοινούς κινδύνους». Αναφερόμενος στους οκτώ Τούρκους αξιωματικούς που βρίσκονται στην Ελλάδα, ο κ. Μπαγκις εξέφρασε την ελπίδα να εκδοθούν στην Τουρκία.
Ο κύριος Κουμουτσάκος, υποστήριξε ότι η Τουρκία παράγει ερωτήσεις και όχι απαντήσεις, έχει παντού ανοιχτά ζητήματα και μέτωπα. Ανέφερε επίσης ότι η διακηρυγμένη πολιτική περί μηδενικών προβλημάτων με τους γείτονες δεν ισχύει πια. «Είχαμε μεγάλα προβλήματα, πριν λίγο καιρό δημιουργήθηκε μια πραγματικά επικίνδυνη κατάσταση στα Ίμια. Δύο στρατιωτικοί κρατούνται από την Τουρκία και πρέπει να επιστραφούν άμεσα στην Ελλάδα», τόνισε και ζήτησε να πέσουν οι τόνοι ανάμεσα στις δύο πλευρές.
Ο κ. Ντόκος αναφέρθηκε στη στάση της Τουρκίας στο Αιγαίο και υποστήριξε ότι «ο Ερντογάν ψαρεύει σε εθνικιστικά ύδατα για τις επόμενες εκλογές». Μίλησε για τον κίνδυνο αποξένωσης της Τουρκίας από τη Δύση, εκτιμώντας ότι αυτή εντείνει την ανασφάλεια.
Ο Kemal Kirisci σημείωσε ότι η νέα πολιτική ελίτ της Τουρκίας που δημιουργήθηκε μετά το 2002 δεν πίστεψε ποτέ ότι είναι προτεραιότητα η επαφή με την Ε.Ε.
Ο Dimitar Bechev τόνισε πως παρά το γεγονός ότι η Τουρκία δείχνει να απομακρύνεται από την Ε.Ε, ο βασικός εταίρος της παραμένει η Ευρώπη, ενώ χαρακτήρισε σχέσεις ανάγκης τις συνεργασίες της με την Ρωσία.
Ο Üstün Ergüder υπογράμμισε ότι αυτοί που τώρα διοικούν την Τουρκία πρέπει να αποφασίσουν αν θέλουν ανοιχτή ή κλειστή την χώρα τους. Παράλληλα υποστήριξε ότι η Ε.Ε. δεν πρέπει να σταματήσει να προσπαθεί να φέρει την Τουρκία κοντά της.
Ο κύριος Φίλης επικεντρώθηκε στους κινδύνους που δημιουργεί η απομάκρυνση της Τουρκίας από την Ε.Ε. και σημείωσε ότι το κλίμα μπορεί να βελτιωθεί αν υπάρξει συνεργασία στους τομείς που υπάρχουν κοινά οφέλη. Τέλος, η κυρία Κοππά υποστήριξε ότι Ε.Ε. και Τουρκία μπορούν να έρθουν κοντά και με άλλους τρόπους, πέρα από την ενσωμάτωσή της στην Ε.Ε. ενώ ανέφερε πως μέχρι τώρα και οι δύο πλευρές υποκρίνονται πως καλύπτονται από τις προσπάθειες που γίνονται.
Η εθνική στρατηγική ασφαλείας σε ένα παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον
Το ρόλο των κυρίαρχων κρατών και κυβερνήσεων σε μία εποχή που εκ των πραγμάτων αμφισβητείται η δυνατότητα του κράτους να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις της εθνικής ασφάλειας, συζήτησαν στο πλαίσιο του 3ου Οικονομικού Φόρουμ Δελφών οι συμμετέχοντες στο πάνελ National Security Strategies.
Τη συζήτηση συντόνισε ο κ. Κωνσταντίνος Λαμπρόπουλος του Geneva Center for Security Policy Greece, ο οποίος επισήμανε ότι οι ασύμμετρες και διεθνικές απειλές θολώνουν τη διάκριση μεταξύ εσωτερικής και διεθνούς ασφάλειας και πως το πεδίο ελέγχου του κράτους δεν ταυτίζεται πάντα με τις υπερεθνικές απειλές.
Ο καθηγητής Uzi Arad, The Institute for National Security Studies, Israel, τόνισε ότι κάθε κράτος έχει τη δική του στρατηγική ασφάλειας που διαμορφώνεται από το ιστορικό παρελθόν του, όμως σήμερα πλέον όλα είναι αλληλένδετα. Δήλωσε ότι το Ισραήλ είναι θύμα της ευρύτερης γειτονιάς του, που όπως είπε «είναι η χειρότερη γειτονιά του πλανήτη», προσθέτοντας ότι η στρατηγική της χώρας του αλλάζει, καθώς αντί για μονοσήμαντη στρατηγική προς τη Δύση, τώρα το Ισραήλ προσπαθεί να λαμβάνει υπόψη τι συμβαίνει και στη Δύση και στην Ανατολή.
Ο πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Κέντρου Μελετών Ασφαλείας, κ.Παναγιώτης Τσάκωνας αναφέρθηκε στις ελλείψεις του ΚΥΣΕΑ και πρότεινε να δημιουργηθεί ένα συνεκτικό πλαίσιο, που θα μπορούσε να ονομαστεί Εθνικό Συμβούλιο Ασφάλειας και το οποίο θα μπορούσε να εντοπίσει τις απειλές για την Ελλάδα και να τις ταξινομήσει ανάλογα με σοβαρότητα. Τόνισε ότι χρειαζόμαστε ένα μηχανισμό επίλυσης κρίσεων καθώς και να εξεταστεί η ρευστότητα των απειλών. Σημείωσε, τέλος, ότι η ταξινόμηση των απειλών δεν πρέπει να αντιμετωπιστεί με κομματικά κριτήρια, αλλά να αποτελέσει αντικείμενο συναίνεσης ανάμεσα στα κόμματα.
Ο γενικός διευθυντής του ΕΛΙΑΜΕΠ κ.Θάνος Ντόκος απαρίθμησε τα τέσσερα κρίσιμα συστατικά μίας πολιτικής εθνικής ασφάλειας: «Πρώτον να έχουμε μία συγκεκριμένη στρατηγική. Δεύτερον, νέες δομές, νέους θεσμούς. Τρίτον κατάρτιση προσωπικού. Τέταρτον, χρήση της νέας τεχνολογίας» και ξεκαθάρισε ότι οπωσδήποτε: «Κάποιος θα πρέπει να φυλάει τους φύλακες». Επισήμανε ότι το γενικό πρόβλημα όταν μιλάμε για παγκοσμιοποίηση, είναι ότι «μπορεί οι κακοί να μην δρουν σε κάποιο συγκεκριμένο κράτος ή να προέρχονται από διαφορετικά κράτη και ότι οι καλοί πρέπει να δράσουν σε ένα πλαίσιο περιορισμών».
Ο τέως Πρέσβης της Ελλάδας στις ΗΠΑ (2005- 2009) Αλέξανδρος Π.Μαλλιάς έθεσε το ερώτημα πως μπορούμε να καλύψουμε τις βασικές ανάγκες ασφάλειας των πολιτών ώστε να διαχειριστούμε τις εξωτερικές και εσωτερικές απειλές σε αυτή τη χώρα. Επισήμανε ότι η απάντηση σε αυτό το ερώτημα σε μεγάλο βαθμό επηρεάζεται από την υποκειμενικότητα. Αναφέρθηκε μεταξύ άλλων στην εθνική συνοχή και διάβασε κείμενο στα αρχαία, θέλοντας να καταδείξει τις φιλοσοφικές αρχές του ζητήματος. Επισήμανε δε, κλείνοντας, ότι τον θλίβει πως η κοινή λογική είναι το στοιχείο που απουσιάζει σήμερα.
Ο Δρ Λινγκ Σενγκ, βοηθός καθηγητής του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων, του Πανεπιστημίου Διεθνών Σχέσεων της Κίνας, ανέφερε ότι ο Κινέζος πρόεδρος μίλησε για μία νέα αντιμετώπιση της ασφάλειας στο μέλλον, ώστε να λαμβάνει υπόψη και τις αναδυόμενες περιφερειακές χώρες. «ΗΠΑ, Ρωσία, Ινδία θεωρούν ότι πρέπει να υπάρχει ανταγωνισμός στα θέματα ασφάλειας. Εμείς πιστεύουμε ότι η Ασία θα παίξει όλο και μεγαλύτερο ρόλο στην παγκόσμια ασφάλεια, επομένως θα πρέπει να συνεργαστούμε με τις χώρες στην περιφέρεια της Κίνας», ανέφερε.
Ο γενικός διευθυντής της Europol, Rob Wainwright, έχοντας περάσει μεγάλο μέρος της καριέρας του στην εθνική ασφάλεια, επισήμανε μεταξύ άλλων ότι το θέμα της ασφάλειας βρίσκεται στην αποκλειστική αρμοδιότητα των κρατών στην ΕΕ και επομένως υπάρχουν εθνικοί περιορισμοί, ό,τι και να λέει η Κοινότητα για συνεργασία σε θέματα ασφάλειας. Εξήγησε ειδικότερα ότι δεν μπορούν να αξιοποιηθούν όλες οι δυνατότητες της ΕΕ διότι για παράδειγμα υπάρχει περιορισμός στα δεδομένα, που μπορούν να ανταλλάξουν τα κράτη- μέλη της ΕΕ μεταξύ τους. Τόνισε τέλος ότι πρέπει να εξετασθούν τα σημερινά δεδομένα, διότι για παράδειγμα ο ISIS χρησιμοποιεί το διαδίκτυο.
Παρέμβαση στη συζήτηση έκανε ο αντιπρόεδρος της Ελληνικής Ένωσης Επιχειρηματιών κ.Κρίστιαν Χατζημηνάς, μιλώντας από πλευράς διαστημικής και αεροναυπηγικής. Επισήμανε ειδικότερα το συνεκτικό ρόλο της βιομηχανίας στη διεθνή συνεργασία. Αναφέρθηκε δε σε συγκεκριμένα παραδείγματα και ειδικότερα στη συνεργασία τα τελευταία τρία χρόνια ανάμεσα στην Ελλάδα και το Ισραήλ και ταυτόχρονα τη στενή συνεργασία ανάμεσα στην Ελλάδα, την Αίγυπτο και μετριοπαθή αραβικά κράτη όπως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, συνεργασία που επιταχύνθηκε και λόγω της βιομηχανικής συνεργασίας.
