ΣΕΒ: Αργά, αλλά σταθερά, η Ελλάδα γίνεται πιο ευάλωτη

Αργά, αλλά σταθερά, η απουσία σταθερών και συναινετικών πολιτικών τα τελευταία χρόνια θέτουν σε δοκιμασία την οικονομική αποτελεσματικότητα και την κοινωνική συνοχή, καθιστώντας τη χώρα όλο και πιο ευάλωτη. Είναι ελπιδοφόρο ότι ο δείκτης «ευάλωτων χωρών» του Fund for Peace, αν αφαιρεθούν οι πιέσεις του μεταναστευτικού, δείχνει για πρώτη φορά, από την αρχή της κρίσης, μια τάση σταθεροποίησης στην Ελλάδα. Αυτή η σταθεροποίηση, όμως, πολύ απλά σημαίνει ότι η κοινωνία και η ελίτ συμβιβάζονται σε καθημερινή βάση με την σταδιακή υποβάθμιση θεσμών και δημοσίων αγαθών που συντελείται τα τελευταία χρόνια, χωρίς να αντιδρούν, σημειώνει ανάλυση του Εβδομαδιαίου Δελτίου για την Ελληνική οικονομία – Οικονομία & Επιχειρήσεις του ΣΕΒ.

 
Η εικόνα που αναδύεται είναι αποκαλυπτική. Αντί να συγκλίνουμε, τα τελευταία χρόνια απομακρυνόμαστε σταθερά από τις αναπτυγμένες και με ισχυρή συνοχή χώρες. Αυτό συμβαίνει όχι μόνο σε ό,τι αφορά στις οικονομικές επιδόσεις αλλά κυρίως σε ό,τι αφορά στη γενεσιουργό αιτία της οικονομικής απόκλισης, που είναι η χαμηλή ποιότητα των ασκούμενων πολιτικών και η περιορισμένη ικανότητα της χώρας να δρα με σχέδιο και σύνεση. Εν τέλει, η αποκατάσταση της οικονομικής αποτελεσματικότητας και της κοινωνικής συνοχής συνδέεται με την ακόλουθη βασική παραδοχή που οφείλουμε να κάνουμε ως κοινωνία: την κρίση δεν την έφεραν τα Μνημόνια αλλά τα δανεικά, που χρηματοδότησαν ένα επίπεδο διαβίωσης που δεν στηριζόταν στην ατομική παραγωγικότητα και αποταμίευση αλλά στην προσοδοθηρία (να ζεις, δηλαδή, με τα λεφτά των άλλων).

Η φετινή έκδοση της μελέτης για το πόσο ευάλωτα είναι τα έθνη (Fragile States Index 2016) κατατάσσει την Ελλάδα σε αρκετά καλή μεν, επιδεινούμενη δε θέση μεταξύ των υπόλοιπων χωρών του κόσμου. Συγκεκριμένα η χώρα μας κατατάσσεται στη θέση 130 (η χώρα στη θέση 1, δηλαδή η Σομαλία, είναι η πλέον ευάλωτη ενώ ακολουθούν Σουδάν, Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, Υεμένη και Συρία) από 178 χώρες, θέση που σηματοδοτεί την υποχώρηση κατά 4 θέσεις σε σχέση με το 2015 και την υποχώρηση κατά 17 θέσεις από το 2009. Από τις χώρες της Ε.Ε. όλες εκτός από μία κατατάσσονται σε υψηλότερη θέση, με τη Φινλανδία να καταλαμβάνει την κορυφαία θέση και βόρειες χώρες όπως η Νορβηγία, η Δανία και η Σουηδία μαζί με την Ελβετία την Αυστραλία, τη Νέα Ζηλανδία και τον Καναδά να καταλαμβάνουν τις κορυφαίες θέσεις. Σε ό,τι αφορά την Κύπρο, που κατατάσσεται σε χειρότερη θέση από την Ελλάδα, η διχοτόμηση του νησιού επηρεάζει ιδιαίτερα αρνητικά μια σειρά από δείκτες. Η τάση επίσης δεν είναι ευνοϊκή, με τη χώρα μας να εντάσσεται στην, όχι ζηλευτή, κατηγορία των χωρών με «σημαντική χειροτέρευση» για την τελευταία δεκαετία, μαζί με χώρες όπως η Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, η Ερυθραία, η Μοζαμβίκη και η Νότια Αφρική. Αν και η χώρα παραμένει στην κατηγορία των «σταθερών» χωρών, που είναι η 5η καλύτερη κατηγορία, και η οποία απέχει 6 κατηγορίες σε σχέση με τις χειρότερες χώρες που βρίσκονται στην κατηγορία «πολύ υψηλού κινδύνου», εντός της κατηγορίας αυτής η χώρα μας κινείται στα χρόνια της κρίσης σταθερά προς το σύνορο με την αμέσως χειρότερη κατηγορία, για την οποία υπάρχει προειδοποίηση για «αυξημένη προσοχή». Η σταθερή χειροτέρευση των επιδόσεων της χώρας από τα χρόνια πριν την κρίση, και ειδικά στα χρόνια της κρίσης (Διάγραμμα πρώτης σελίδας) καταγράφει μια απόκλιση από την ομάδα των σταθερών και ανεπτυγμένων χωρών και αντανακλά τη χειροτέρευση των επιδόσεων σε μια σειρά πεδίων που εξετάζει η μελέτη.

Ειδικά για το 2016, αυτή η τάση ανακόπτεται για πρώτη φορά από την έναρξη της κρίσης, αλλά αυτή η θετική εξέλιξη δεν αποτυπώνεται στον δείκτη που επιβαρύνεται από την εκτίναξη των πιέσεων που ασκεί το μεταναστευτικό. Πάντως, για τα χρόνια πριν την κρίση και κατά τη διάρκεια της κρίσης, ο Πίνακας 2 δείχνει ότι η τάση χειροτέρευσης είναι ενδογενής και ευρύτερη. Καταγράφεται η χειροτέρευση σε ό,τι αφορά την οικονομία (μέσω του δείκτη οικονομικής φθοράς και φτώχειας) που χειροτέρευσε ειδικά την περίοδο 2011-13 και το 2016, αλλά παράλληλα –σίγουρα και ως αιτία των οικονομικών εξελίξεων σε κάποιο βαθμό– χειροτερεύουν και οι δείκτες για το «αναποτελεσματικό κράτος και τη διαφθορά, σταθερά και σχεδόν για κάθε έτος της περιόδου 2009-2015, ενώ πιο αργά, αλλά σταθερά, χειροτερεύουν οι δείκτες για την ποιότητα των δημοσίων υπηρεσιών, που περιλαμβάνουν από ασφάλεια και εκπαίδευση έως την υγεία, καθώς και ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Την ίδια ώρα σε όλη τη διάρκεια της κρίσης χειροτερεύουν ραγδαία και σταθερά οι δείκτες που αφορούν τον κατακερματισμό και τους τακτικισμούς της πολιτικής ελίτ και της αυξημένης εξάρτησης από εξωτερική βοήθεια.

Αθροιστικά, συνεπώς, ο δείκτης αυτός καταγράφει το εύρος των προκλήσεων που αντιμετωπίζει η οικονομία και κοινωνία. Στο κέντρο τους βρίσκεται η αναποτελεσματικότητα της άσκησης πολιτικής που, τα τελευταία χρόνια, καταγράφεται να έχει αναλωθεί περισσότερο σε τακτικισμούς παρά στην άσκηση αποτελεσματικών οικονομικών και κοινωνικών πολιτικών μέσα από πολιτικές και κοινωνικές συναινέσεις. Μακροχρόνια αυτή η κατάσταση έχει καταστήσει τη χώρα πιο ευάλωτη. Έτσι, τα τελευταία 10 χρόνια η χώρα δεν έχει αποδυναμωθεί μόνο οικονομικά, αλλά και θεσμικά και κοινωνικά. Αυτή την πραγματικότητα δεν την καταγράφει μόνο ο δείκτης ευάλωτων χωρών, αλλά τη βιώνουμε, σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό, καθημερινά όλοι μας.